🔷 جايگاه ويژه دعا در معارف دينى‏ كسانى كه با منابع اسلامى سر و كار دارند به اين نكته واقفند كه دعا و نيايش در تعليمات اسلام جايگاه ويژه‏ اى دارد، تا آنجا كه قسمت عمده عبادات اسلامى را دعا و نيايش تشكيل مى‏ دهد. دعا مسئله بسيار مهمّى است كه در آيات قرآن و روايات معصومان عليهم السلام به گونه گسترده‏ اى مطرح شده است. از مجموعه آيات قرآن و روايات معصومان عليهم السلام استفاده مى‏ شود كه دعا نه تنها عبادت است، بلكه از برترين عبادتها به شمار رفته است. بنابراين «دعا» در اسلام جايگاهى بس عظيم دارد و از اهميّت بسيار زيادى برخوردار است. 📖 مطالعه تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430578

🔷 موانع و شرايط استجابت دعا؟ از مجموعه رواياتی که از ائمّه عليهم السلام وارد شده است، به دست مى‏ آيد كه وعده الهى در مورد مستجاب شدن دعاها بى ‏قيد و شرط نبوده است؛ بلكه دعا داراى شرايطى است كه دعاكنندگان بايد شرايط دعا راتحصيل، و موانع آن را از سر راه خود بردارند: شرط اوّل اجابت دعا، شناخت صفات جلال و جمال و فعل و اسماء الله الحسنى است كه هر كس بايد به اندازه توان خود اين شناخت را به دست آورد. دومين ‏شرط اجابت دعا، نيّتِ‏ صادق و پاك و قلب با اخلاص و بدون ريا است. سومين ‏شرط تغذيه حلال است؛ تغذيه حلال نه تنها در دعا مؤثّر است، بلكه در تمام عبادت ‏هاى انسان نيز تأثير دارد. چهارمين شرط اجابت دعا، حضور قلب است. 📖 مطالعه تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430588

🔷 شرايط اجابت دعا در سوره اعراف خداوند در آیات 55 و 56 سوره اعراف می فرمايد: «پروردگار خود را از روى تضرع و در پنهانى بخوانيد [و از تجاوز دست برداريد كه] او متجاوزان را دوست نمى‏ دارد. * و در زمين فساد مكنيد بعد از آنكه اصلاح شده است، و او را با بيم و اميد بخوانيد [بيم از مسئوليت ها و اميد به رحمتش، و نيكى كنيد] زيرا رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است». در اين دو آيه، اشاره به پنج قسمت از شرائط قبولى دعا شده است: نخست اينكه از روى تضرّع و در پنهانى باشد؛ ديگر اينكه از حد اعتدال تجاوز نكند؛ سوم اينكه با توليد فساد و تبهكارى همراه نگردد؛ چهارم اينكه توأم با بيم و اميد متوازن باشد؛ پنجم اينكه با نيكوكارى توأم گردد. 📖 مطالعه تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430589

🔷 دعاهای حاملان عرش الهى و آدابی که رعايت می کنند خداوند در آيات 7 تا 9 سوره غافر (انسان) می فرمايد: «فرشتگانى كه حاملان عرشند و آنها كه گرداگرد آن [طواف مى‏ كنند] تسبيح و حمد خدا مى‏ گويند و به او ايمان دارند و براى مؤمنان استغفار مى‏ نمايند * [عرضه مى‏ دارند] پروردگارا! آنها را در باغهاى جاويدان بهشت كه به آنها وعده فرموده‏ اى وارد كن، همچنين صالحان از پدران و همسران و فرزندان آنها را كه تو توانا و حكيمى * و آنها را از بديها نگاهدار، و هر كس را در آن روز از بديها نگاهدارى مشمول رحمتت ساخته‏ اى و اين است رستگارى بزرگ». در اين آيات، حاملان عرش الهى راه و رسم دعا را به مؤمنان مى‏ آموزند: نخست تمسك به ذيل نام پروردگار (رَبَّنا). سپس او را به صفات جمال و جلالش ستودن و از مقام رحمت و علم بى پايانش مدد خواستن. سرانجام وارد در دعا شدن، و مسائل را به ترتيب اهميت خواستن و با شرائطى كه زمينه استجابت را فراهم مى‏ سازد مقرون ساختن. سپس دعا را با ذكر اوصاف جمال و جلال او و توسل مجدد به ذيل رحمتش پايان دادن. حاملان عرش الهی در اين دعا روى پنج وصف از مهم ترين اوصاف الهى تكيه مى‏ كنند ربوبيت، رحمت، قدرت، علم و حكمت او. 📖 مطالعه تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430590

🔷 منظور از اين آيه که «اگر دعاى شما نبود، ارزشى نداشتيد»، چيست؟ مگر دعا چه جایگاه يا اثری در زندگی و بندگی انسان دارد؟! مفهوم آيه چنين است که: آنچه به انسان ارزش و قيمت در پيشگاه خدا مى‏ دهد، همان ايمان و توجه به پروردگار و بندگى او است. دعا وسيله مؤثرى است براى خودسازى و پيوند نزديكى است ميان انسان و خدا. دعا وسيله‏ اى است براى شناخت پروردگار و صفات جمال و جلال او، و هم وسيله‏ اى است براى توبه از گناه و پاك‏سازى روح، و هم عاملى است براى انجام نيكى ‏ها، و هم سببى است براى جهاد و تلاش و كوشش بيشتر تا آخرين حد توان. گذشته از همه دعا مى‏ تواند دريچه‏ اى باشد به سوى اميد پيروزى، و وسيله مؤثرى براى مبارزه با ياس و نوميدى. به همين دليل دعا به هنگام حوادث سخت و طاقت‏ فرسا به انسان قدرت و نيرو و اميدوارى و آرامش مى‏ بخشد، و از نظر روانى اثر غير قابل انكارى دارد. 📖 پاسخ تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430591

🔷 دست دعا را به سوی چه کسی دراز کنيم؟ آيا توسل به معصومان عليهم السلام شرك نيست؟! روى آوردن به درگاه برگزيدگان خداوند بدان معنا نيست كه ما از خود آنها حل مشكل را مستقلًّا طلب كنيم. بلكه دست توسّل به سوى آنان مى ‏گشاييم تا ما را نزد خداوند مورد شفاعت قرار داده، براى حل مشكل ما از خداوند قادر مطلق چاره‏جويى كنند. ما معتقديم كه اين بزرگواران اگر كارى مى ‏كنند به اذن خداوند است. معتقدان به دعا و توسّل، بزرگان و اوليا را شريك خدا نمى ‏دانند، بلكه آنها را به درگاه خداوند شفيع قرار مى ‏دهند. به عبارت ديگر، ما همان اعتقادى را داريم كه در آيه 110 سوره مائده، درباره حضرت مسيح عليه السلام آمده است. در اين آيه شريفه زنده كردن مردگان، شفاى بيماران، آفرينش پرندگان، همه به حضرت مسيح نسبت داده شده است؛ ليكن همه آنها با اذن و دستور خداوند متعال بوده است. شيعه نيز جز اين نمى ‏گويد. او معتقد است كه بزرگان و اولياى دين، مى ‏توانند به اذن و دستور خداوند كارهايى را كه ديگران از انجام آن عاجزند، انجام دهند. بنابراين دعا و توسّل شيعه، نه شرك است و نه كفر. 📖 پاسخ تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430592

🔷 دعا در قرآن به چه معنی است؟ آيا هر كس پيامبر (ص) يا يكى از صالحان و اولياء الله را بخواند، مشرك و كافر است؟! واژه دعا در قرآن به معانى مختلفى آمده است: 1. دعا به معنى «عبادت»، مانند آيه 18 سوره جن «فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً». هر مسلمانى مى‏ داند «دعا» به اين معنى، مخصوص خدا است. 2. دعا به معنى «فراخواندن» به سوى چيزى، مانند آنچه در مورد پيامبر اسلام (ص) آمده است كه خداوند مى‏ فرمايد: «ادْعُ إِلى‏ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ». بديهى است اين دعا و فراخوانى عين ايمان مى‏ باشد. 3. دعا به معنى «تقاضاى حاجت» كه گاه از طريق عادى است، مانند «وَ لا يَأْبَ الشُّهَداءُ إِذا ما دُعُوا؛ هنگامى كه از «شهود» دعوت براى اداى شهادت شود، نبايد امتناع كنند». اين فراخوانى در امور عادى است و به يقين اگر كسى آن را انجام دهد، كافر نمى‏ شود. گاه از طرق غير عادى است كه اين بر دو قسم است: گاه با اعتقاد استقلال غير خدا در تأثير است، که اين قسم شرك است؛ زيرا مستقلّ در تأثير، تنها خداست. امّا درقسم دوّم در حالی که دعا کننده مسبّب الاسباب را خدا مى‏ داند، ولى با توسّل به اولياء اللَّه از آنها مى‏ خواهد كه نزد خدا براى او تقاضاى حاجتى كنند. قرآن مجيد مى‏ گويد: «بنى اسرائيل نزد موسى آمدند و از او تقاضا كردند كه از خداوند غذاهاى متنوّعى - غير از منّ و سلوى - براى آنها بخواهد». موسى هرگز به آنها ايراد نكرد كه چرا مرا با خطاب يا موسى! فرا خوانديد و چرا مستقيماً خودتان از خدا نخواستيد و اين شرك و كفر است. بلكه تقاضاى آنها را از خدا خواست و اجابت شد. 📖 پاسخ تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430593

🔷 گناه، مانعی بزرگ در استجابت دعا در بعضى‏ از روايات،‏ گناهان‏ متعددى‏ به‏ عنوان‏ موانع‏ استجابت‏ دعا ذكر شده:‏ از جمله‏ آنها سوء نيت، نفاق، تأخير نماز از وقت، بدزبانى، غذاى حرام، و ترك صدقه و انفاق در راه خدا است: «... وَ الذُّنُوبُ‏ الَّتِي‏ تَرُدُّ الدُّعَاءَ سُوءُ النِّيَّةِ وَ خُبْثُ السَّرِيرَةِ وَ النِّفَاقُ مَعَ الْإِخْوَانِ وَ تَرْكُ التَّصْدِيقِ بِالْإِجَابَةِ وَ تَأْخِيرُ الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ حَتَّى تَذْهَبَ أَوْقَاتُهَا وَ تَرْكُ التَّقَرُّبِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْبِرِّ وَ الصَّدَقَةِ وَ اسْتِعْمَالُ الْبَذَاءِ وَ الْفُحْشِ فِي الْقَوْلِ ...». هنگامى كه در دعاى «كميل» به اين جمله پرمعنا مى‏ رسيم: «اللهُمَّ اغْفِرْ لىَ الذُّنُوبَ الَّتى‏ تَحْبِسُ الدُّعآءَ؛ خدايا گناهانى را كه از [برآورده شدن] دعا جلوگيرى‏ مى ‏كند، بر من ببخش»، مى‏ فهميم كه ما حجاب خود و حجاب اجابت دعاهاى خود هستيم و مشكلات را بايد در درون خود جستجو كنيم، نه بيرون و اين «خود آلوده» را بايد از ميان برداشت! لذا براى اجابت دعا بايد قبل از هر چيز در پاكى قلب و روح كوشيد و از گناه توبه كرده و خودسازى نمود و از زندگى رهبران الهى الهام گرفت. 📖 مطالعه تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430594

🔷 جامعیت و فضاى صدور دعاهاى صحیفه سجادیه امام سجاد (ع) بعد از واقعه کربلا حدود سى و پنج سال در سخت‌ترین شرایط مى ‌زیست و قسمت مهمى از زندگى آن‌ حضرت در دوران حکومت عبدالملک، خلیفه بى ‌رحم و سفاک اموى و دوران فرماندارى حجاج بر کوفه بود. در چنین شرایطى نه آزادى زمان حکومت امیرمؤمنان (ع) بود تا دانشمندان و علماى اسلام بتوانند حقایق را بازگو کنند و علاقه ‌مندان به اهل‌بیت از آنها سخن بگویند و نه ضعف حکومت ‌هاى بنى‌ امیه و بنى‌عباس در دوران امام باقر و امام صادق (ع) در آن زمان وجود داشت تا بتوانند از آن فرصت استفاده کنند و به نشر علوم اسلام و علوم اهل ‌بیت بپردازند. بنابراین، آن‌ حضرت بهترین راه را برگزید؛ راهى که تنها مخاطبش پروردگار بود ولى در قالب دعا و مناجات و عرض حاجت به درگاه او آنچه را که لازم بود بیان فرمود و خلق را هدایت کرد. عجب اینکه نشر همین دعا ها نیز آسان نبود، دعا ها به‌ صورت یک گنج پنهان دست ‌به ‌دست مى ‌شد و سعى در اخفاى آن داشتند. دعا هاى صحیفه سجادیه بسیار متنوع و جالب و جامع است و تمام شئون زندگى انسان ‌ها را در بر مى ‌گیرد، براى هر زخمى مرهمى و براى هر دردى دارویى و براى هر مشکلى راه ‌حلى ارائه مى ‌دهد. 📖 مطالعه تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0411715

🔷 جایگاه و اهمّیّت دعا در فرهنگ اسلامی دعا نزدیک ‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. دعا در فرهنگ اسلامى از مهم‌ ترین عبادات است؛ تا آنجا که خداوند در قرآن مجید پس از امر به دعا و وعده استجابت «وَ قَالَ رَبُّكُمْ ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَكُمْ»، مى‌ افزاید: کسانى که در برابر این رابطه نزدیک خلق و خالق تکبر مى‌ ورزند، به ‌زودى با ذلت وارد دوزخ مى ‌شوند: «إِنَّ الَّذِينَ‏ يَسْتَكْبِرُونَ‏ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ». در جایى دیگر از قرآن مجید مى خوانیم: «قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ؛ بگو: پروردگارم براى شما ارزشى قائل نیست، اگر دعاى شما نباشد». در این مقاله جایگاه دعا در فرهنگ اسلامی، آثار دعا، شبهات وارده بر آن، آداب و شرایط دعا، بحث های مربوطه و دعا هایی که مستجاب نمی شوند مورد بررسی قرار می گیرند. 📖 مطالعه تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0411718

🔷 همراهى دعا با صلوات بر پيغمبر و آل او در بسيارى از دعاهای مأثور از امامان اهل بيت عليهم السلام و بیشتر دعاهاى صحيفه سجاديه، قبل يا بعد از دعا، بر پيغمبر و آلش درود فرستاده می شود. از بعضى از احاديث نيز استفاده مى‌ شود كه بهتر آن است كه در آغاز دعا و پس از آن در هر دو مرحله، بر پيغمبر و آلش درود بفرستند. از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود: «كسى كه حاجتى به درگاه خدا داشته باشد، ابتدا بر پيغمبر و آلش درود بفرستد، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد و در ادامه آن را با درود بر پيغمبر وآلش ختم كند [خداوند دعاى او را مستجاب خواهد كرد]، زيرا پروردگار متعال كريم ‌تر از آن است كه دو طرف دعا را بپذيرد و وسط آن را نپذيرد، چراكه مى‌ دانيم درود بر پيغمبر و آلش بر خداوند مخفى نمى‌ ماند». 📖 مطالعه تفصیلی: makarem.ir/maaref/l/0430615

🔷 شرايط استجابت دعا ممكن است بعضى خيال كنند، اجابت دعا بى ‌قيد وشرط است؛ چون خداوند كريم و رحيم مى‌ باشد. ولى اين اشتباه است. خداوند علاوه بر اين‌كه كريم و رحيم است، حكيم هم مى‌ باشد؛ يعنى تا كسى شايسته اجابت دعا نباشد، دعايش را مستجاب نمى‌ كند. اين شايستگى شرايط فراوانى دارد كه در روايات اسلامى به آن اشاره شده است. در اين مقاله به 20 مورد از شرايط استجابت دعا اشاره می شود. البته موارد ديگرى نيز غير از اين موارد براى شرايط استجابت دعا ذكر شده، كه در كتب ادعيه و روايات اسلامى آمده است. 📖 مطالعه تفصیلی: https://makarem.ir/maaref/l/0430617