سلام وعرض ارادت بخاطرروز خانواده مطالبی مربوط به شهر مدینه را که در کانال ایستگاه بارگزاری شده را به این کانال ارسال میکنم به مناسبت امروز 🗓 روز نزول سوره انسان (هل اتی) و روز خانواده 🌹✨🌹✨🌹✨🌹✨🌹 مباحث شهرشناسی را از شهر خانواده اهل بیت علیهم السلام یعنی «مدینه» آغاز میکنیم.

روز بزرگداشت خانواده ونزول سوره هل اتی بر همگی مبارک.

#مدینه (نام پیش از هجرت: یثرب) از شهرهای اصلی کشور عربستان است و در ۴۵۰ کیلومتری شمال شرقی مکه در ناحیه حجاز قرار دارد. این شهر در شمال­ غربی شبه ­جزیره عربستان در دشتی هموار واقع است. طول جغرافیایی آن، ۳۹ درجه و ۵۹ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی‌اش، ۲۴ درجه و ۵۷ دقیقه شمالی است. این شهر از سطح دریا ۵۹۷ تا ۶۳۹ متر ارتفاع دارد.🗻 شهر مدینه در میان دو رشته حره (سنگ‌های سیاهی که به صورتی خشن سطح زمین را پوشانده‌ و پستی و بلندی تپه‌ای دارند ولی به صورت کوه نیستند) قرار گرفته که یکی در شرق با نام «حرّه واقم» و دیگری در غرب با نام «حرّه وبره» است. آشکارترین کوه در مدینه منوره، کوه اُحد است.⛰ 1⃣

✴ تاریخ تشکیل مدینه ✴ 👈از دو جهت قابل بررسی است: قبل از اسلام، و بعد از اسلام. 1. قبل اسلام نخستین ساکنان یثرب را پس از طوفان نوح علیه السلام🌹 چهار قسمت دانسته­ اند: ✴فرزندان(عبیل) که از بازماندگان کشتی نوح که بر کوه جودی(آرارات) نشسته بود، خارج شده در شهر یثرب فرود آمدند و این شهر بنام نخستین ساکن آن یعنی ـ یثرب بن عبیل بن عوص ابن ارم بن سلم بن نوح ـ یثرب☘ نامیده شد. ✴ بعضی اولین ساکنان آن‌را یثرب بن قافیه بن مهلابیل بن ارم بن عبیل بن عوص بن ارم سام بن نوح دانسته­ اند. ✴ بعضی اظهار داشته­اند نخستین ساکنان مدینه پس از طوفان اقوام صعل و فالح بودند که قوم فاسق و فاجر بودند که خداوند داوود نبی صلی الله علیه واله 🌹را به اصلاح آنان فرستاد. ✴ آخرین گروه نظرشان این است که قوم عمالقه در این سرزمین ساکن شده و یثرب را به وجود آوردند، 👈اما یهودیان بارها در طول تاریخ به این سرزمین مهاجرت کرده­ اند. ✍مورخان، مهاجران اولیه یهود را از هزار تا هفت‌صد سال پیش از میلاد مسیح ثبت کرده­ اند. 👈 و حدود چهارصد تا پانصد سال قبل از اسلام اقوامی از یمن به نام اوس و خزرج به یثرب رفتند که جمعیت غالب آن‌جا را تشکیل دادند که این دو قبیله سیزده سال بعد از بعثت پیامبر اسلام میزبان پیامبر و مسلمانان شدند و نقش مهمی☘ را در حفظ و گسترش اسلام ایفا نمودند. که این دو قوم سرزمین یثرب را توسعه دادند. #مدینه 2⃣

✴تاریخ تشکیل مدینه ✴ بعد از اسلام در ذی الحجه سال یازدهم بعثت، پیامبر اسلام صلی الله علیه واله🌹 با شش نفر از خزرجیان در منا گفت‌وگو کرد و اسلام را بر آنان عرضه نمود. سال بعد تعداد یازده نفر از انصار با پیامبر در عقبه‌ی منا پیمانی 🤝بستند و در سال سیزدهم تعداد 73 نفر از اوس و خزرج که 2 نفر آنان زن بودند خدمت پیامبر(ص)🌹 رسیدند، ضمن پذیرش اسلام از پیامبر دعوت کردند تا به یثرب آمده و رهبری این شهر را برعهده بگیرد؛ لذا پیامبر اسلام در نخستین شب ربیع الاول سال چهاردهم بعثت، از سوی خداوند برای ادامه مأموریت الهی خود عازم یثرب شد که این هجرت🐫 از مکه به مدینه، برای اسلام و برای جهان تاریخ جدیدی را آغاز کرد و از همان سال و با مهاجرت پیامبر خدا صلی الله علیه واله 🌹به یثرب این شهر مدینة النبی یا #مدینه نام یافت، و بدین صورت شهر مدینه با محوریت اسلام تشکیل شد. 👈با ظهور اسلام، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) اهل یثرب را به هدایت، صلح و دوستی رهنمون ساخت. آن‌حضرت برای ترویج اسلام، و جهت التیام بیماری عداوت و دشمنی و اعاده امنیت به مدینه، رهسپار این شهر شد و با اتحاد بین قبیله اوس و خزرج🤝، گروه انصار را به وجود آورد. 3⃣

☘ یثرب ☘ قبایلی که مردم این شهر را تشکیل می‌دادند، عبارت بودند از «اوس» و «خزرج»، که سال‌ها بر این ناحیه مسلط شده بودند و جمعیتی از یهودیان و دیگر قبایل که در یثرب ولی خارج از آن، به کشاورزی🌳 اشتغال داشتند و چون دو طایفه بزرگ اوس و خزرج اغلب دچار نزاع داخلی ⚔بودند، سعی بر آن داشتند که با قبایل اطراف و یهودیان هم‌پیمان🤝 شوند و از این‌رو بنی‌قریظه و بنی نضیر با👈 اوس بودند و بنی قینقاع با👈 خزرج. تأثیر این پیمان‌ها بیشتر در جنگ‌ها آشکار می‌شد؛ مردم یثرب، از جهت اقتصادی بیشتر به کار در نخلستان‌ها و کشت و زرع و اندکی پیشه‌وری اشتغال داشتند و مناطق مناسب برای کشاورزی بیشتر در اختیار یهودیان بود تا اعراب، چنان‌که یهود نیز صنایع زرگری و اسلحه‌سازی چون شمشیر🗡، زره و نیزه را در اختیار داشتند. اکنون باید دید شهری با این ترکیب ویژه، چگونه پذیرای اسلام شد؛ آن‌هم بگونه‌ای که در مدت زمان اندکی (حدود 17 ماه پس از هجرت)، توانست قریش را در بدر⚔ گوشمالی دهد! #مدینه 4️⃣

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ۱۳ سال پس از بعثت، در آغاز ربیع الاول راهی یثرب شد. این هجرت پس از بستن دو پیمان عقبه(عقبه اول و دوم) با مردم یثرب انجام شد. 🤝 حضرت پس از اقامت چند روزه در قبا، راهی آنجا شد. علت اصلی مهاجرت مسلمانان به یثرب، فشار و آزارهای مشرکان مکه و بیعت یثربیان با پیامبر(صلی الله علیه و آله) برای دفاع از مسلمانان بود. نام شهر بعد از هجرت پیامبر از یثرب به مدینة النبی (شهر پیامبر) تغییر نام پیدا کرد. ۱۰ سال پایانی عمر پیامبر عمدتاً در #مدینه سپری شد و این شهر پایگاه گسترش اسلام بود.🕌 5⃣

🌹تأثیر قرآن🌹 قرآن معجزه جاوید پیامبر اسلام 🌹است و نباید از تأثیر آن در جذب مردم مدینه به اسلام غافل بود. از یک‌سو نفوذ و جاذبه لفظی و معنوی قرآن و از سوی دیگر وجود زمینه مساعد روحی و معنوی در میان مردم یثرب برای پذیرش اسلام را می‌توان از عوامل شتاب در گسترش اسلام به‌شمار آورد. باید گفت همانگونه که بخش عظیمی از دشمنی، عداوت و مخالفت قریش با پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برخاسته از تضاد آیات قرآن با منافع قدرت‌طلبی و سودجویی 💰قریش بود، جذب و تمایل بسیاری از مردم یثرب به اسلام نیز به‌دنبال همان پیام‌های توحید و عدالت‌خواهی قرآن🎇 بوده است. آنان اسلام را همای سعادت و فرشته نجات خود می‌دانستند و بهترین شاهد بر این تأثیرگذاری، جمله‌ای است که از پیامبر اسلام 🌹نقل شده است: «فإنّ المدینة فتحت بالقرآن»؛  «همانا مدینه با قرآن فتح گردید.» و این گفتار پیامبر صلی الله علیه و آله 🌹در تحلیل شیوه نفوذ اسلام در #مدینه، آمیخته با شواهد بسیاری از ✍گزارش تاریخ است؛ از جمله این که برخی نوشته‌اند: نخستین مسلمانان انصار «اسعدبن زراره» و «ذکوان» بودند. 6⃣

نقش یهودیان برخی از مورّخان ✍ گفته‌اند، یکی از عوامل مؤثر در پیشرفت اسلام در یثرب، آمادگی ذهنی و فکری مردم این دیار به جهت معاشرت وهمسایگی با یهودیان بوده است. لازم است ابتدا به این نکته بپردازیم که آیا واقعاً یهود از بعثت پیامبر اسلام خبر داشت یا نه؟⁉️ آن‌چه از✍ گزارش تاریخ، نقل احادیث و آیات قرآنی برمی‌آید، این است که یهودیان از بعثت پیامبر اسلام آگاه بوده‌اند؛ تا آنجا که او را مانند فرزند خود❗ می‌شناختند و حتی جای مهاجرت او را می‌دانستند و اکنون نمونه‌هایی، به‌طور اختصار، از احادیث و آیات قرآن ذکر می‌کنیم: در برخی از✍ روایات اسلامی آمده است: علت مهاجرت یهود به یثرب برای این بوده است که آن را سرزمین مهاجرت پیامبری می‌دانستند؛ از جمله در تفسیر عیاشی از امام صادق علیه السلام نقل شده است که در مورد آیه ... وَ لَمَّا جاءَهُمْ کِتابٌ ... فرمود: یهود در کتب خود خوانده بود که محلّ هجرت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله میان «عیر» واحد است. #مدینه 7️⃣

☘یهودیان در جستجوی مدینه☘ یهودیان چون به ناحیه #مدینه رسیدند، عرب به آنان گفت: آن عیر و این احد است. یهودیان از شتر به زیر آمدند و گفتند: به خواسته و آرزوی خود😄 رسیدیم و دیگر نیازی به تو نداریم و هرجا خواهی برو، سپس نامه‌ای 📜به هم‌کیشان خود در فدک و خیبر نوشتند، مبنی بر این‌که ما به محل سرزمین مقصود رسیدیم و شما نیز بیایید، ولی پاسخ آمد ما در این‌جا مستقر شده، ثروت و مال به دست آورده‌ایم و به شما نیز نزدیکیم. چون زمان موعود و ظهور پیامبر🌹 برسد، به‌زودی نزد شما خواهیم آمد- حاصل آن‌که این دو دسته از یهود- در اطراف مدینه مستقر گشته، اموال بسیار به‌دست آوردند- و ثروتمند شدند- چون خبر آنان به قوم تبّع رسید، به جنگ آنان آمدند، ولی یهودیان در قلعه‌های خود متحصن گردیده، در محاصره ♻️قوم تبع قرار گرفتند و امانشان دادند. آنگاه خطاب به یهودیان گفتند: سرزمین شما را خوش یافتیم و می‌خواهیم در آن مقیم شویم. یهودیان گفتند: این‌جا شما را نشاید؛ زیرا محل مهاجرت پیامبری است که به فرمان کسی درنمی‌آید تا آن پیامبر 🌹ظهور نکند. تبّع گفت: ما از خاندان خود، کسانی را این‌جا می‌گذاریم تا آنگاه که آن پیامبر ظهور کرد، او را یاری رسانند و دو طایفه اوس و خزرج را برجا نهادند. وقتی بر تعدادشان افزوده شد، اموال یهود را به غارت 😔می‌بردند. یهود به ایشان می‌گفتند: 👈«اگر پیامبر 🌹ظهور کند، شما را از این دیار می‌رانیم»، اما چون پیامبر مبعوث شد و انصار ایمان آوردند، یهود کفر ورزیدند😔 که این آیه نازل شد: ... وَ کانُوا مِنْ قَبْلُ یَسْتَفْتِحُونَ عَلَی الَّذِینَ کَفَرُوا ....  8️⃣

اقدامات رسول خدا در #مدینه 1⃣ بنای مسجد🕌 اولین اقدام رسول خدا(صلی الله علیه و) در مدینه، ساختن مسجد بود؛ جایگاهی که علاوه بر مرکزیت عبادی، مرکزیت فرهنگی، سیاسی و اداری نیز داشت؛ مرکزی که یکی از تکیه گاه‌های اصلی اسلام در میان مسلمانان بوده است.🏳 2⃣ ایجاد پیمان‌نامه اقدام دوم رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، ایجاد یک پیمان عمومی میان مسلمانان مدینه بود. در این معاهده که همه مسلمانان برای اجرای آن تعهد و بیعت کردند، حاکمیت برای خدا و رسول شناخته شده و بخشی از قوانین حقوقی و جزایی اسلام به عنوان قانون پذیرفته شده بود. 📜 3⃣ اجرای عقد اخوت🤝 سومین اقدام رسول خدا(صلی الله علیه و آله) ایجاد عقد برادری میان مسلمانان بود. آن حضرت مسلمانان را با یکدیگر برادر کرد تا نسبت به هم ارتباط و پیوند نزدیکتری داشته باشند. 9⃣