مستحبّ است كه بعد از سلام نماز فريضه سه مرتبه دست بردارد تا محاذي روي و برگرداند تا به زانو يا نزديك زانو و با هر مرتبه يك اَللّهُ اَكْبَرُ بگويد چنانكه عليّ بن ابراهيم و سيّد بن طاوس و ابن بابويه به سندهاي معتبر از حضرت صادق ( عليه السلام ) روايت كرده اند كه مفضّل بن عمر از آن حضرت پرسيد كه به چه علت نماز گذارنده بعد از سلام سه مرتبه تكبير مي گويد و دست برمي دارد فرمود براي آنكه چون حضرت رسالت پناه ( صلي الله عليه وآله ) فتح مكّه نمود نزد حجرالأسود نماز ظهر با اصحاب گذارد و چون سلام نماز داد سه نوبت تكبير گفت و با هر نوبت دست برداشت پس گفت : لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ، اَنْجَزَ وَعْدَهُ، معبودي جز خدا نيست،يكتاست،يكتاست،يكتاست،به وعدهاش وفا كرد، وَنَصَرَ عَبْدَهُ،وَاَعَزَّ جُنْدَهُ، وَغَلَبَ الاَْحْزابَ وَحْدَهُ، و بندهاش را ياري نمود،و سپاهش را نيرومند گرداند،و بر گروههاي كفر به تنهايي چيره شد، فَلَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، يُحْيي وَيُميتُ، وَهُوَ عَلي كُلِّ شَيْء قَديرٌ، پس فرمانروايي و ستايش براي اوست،زنده ميكند،و ميميراند،و او بر هر چيز تواناست. پس رو به جانب اصحاب گردانيد و فرمود ترك مكنيد اين تكبير را و اين دعا را بعد از هر نماز فريضه زيرا كه هر كه بعد از سلام چنين كند ادا كرده است شكر نعمت خدا را بر تقويت اسلام و لشكر اسلام و در حديث صحيح منقول است كه چون حضرت صادق(عليه السلام) از نماز فارغ مي شدند دستها را بالاي سر مبارك خود بلند مي كردند و دعاء مي نمودند و از امام محمد باقر(عليه السلام) مرويست كه هر بنده اي كه دستها را بسوي خدا بلند كند حقّ تعالي شرم مي كند كه دستهاي او را خالي برگرداند پس چون دعا كنيد دستها را فرو مياوريد مگر آنكه بر سر و روي خود بكشيد كليني به سند معتبر از حضرت باقر ( عليه السلام ) روايت كرده است كه هر كس بعد از نماز فريضه پيش از آنكه پاهاي خود را بگرداند سه مرتبه اين دعا را بخواند خدا گناهان او را بيامرزد اگرچه مانند كفّ دريا باشد در بسياري : اَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذي لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ، آمرزش ميطلبم از خدا،كه معبودي جز او نيست،زنده و به خود پاينده ذُوالْجَلالِ وَالاِْكْرامِ، وَاَتُوبُ اِلَيْهِ و صاحب بزرگي و بزرگواري است و به سوي او باز ميگردم. و در روايت ديگر وارد شده است كه هر كه اين استغفار را در هر روز بخواند حق تعالي چهل كبيـره او را بيامرزد. كليني به سند معتبر از حضرت صادق ( عليه السلام ) روايت كـرده است كه ترك مكن بعد از هر نماز اين دعا را : اُعيذُ نَفْسي وَما رَزَقَني رَبّي بِاللهِ الْواحِدِ الصَّمَدِ، خودم را و آنچه پروردگارم روزيام نموده پناه ميدهم به خداي يگانه بينياز الَّذي لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ، كه نزاده،و زاده نشده است،و احدي همتاي او نبوده، وَاُعيذُ نَفْسي وَما رَزَقَني رَبّي بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ، و خودم را و آنچه پروردگارم روزيام نموده،پناه ميدهم،به پروردگار سپيدهمان از هرچه آفريد، وَمِنْ شِرِّ غاسِق اِذا وَقَبَ، وَمِنْ شَرِّ النَّفّاثاتِ فِي الْعُقَدِ، و از گزند شب تيره زماني كه تاريكياش درآيد،و از شرّ دمندگان در گرهها، وَمِنْ شَرِّ حاسِد اِذا حَسَدَ، وَاُعيذُ نَفْسي وَما رَزَقَني رَبّي بِرَبِّ النّاسِ، و از شر حسود هنگامي كه حسد ورزد،خود را و آنچه پروردگارم روزيام نمود پناه ميدهم به پروردگار آدميان، مَلِكِ النّاسِ، اِلهِ النّاسِ، مِنْ شَرِّالْوَسْواسِ الْخَنّاسِ، فرمانده آدميان،پرستيده آدميان،از گزند وسوسهگر پنهانكار، الَّذي يُوَسْوِسُ في صُدُورِ النّاسِ، مِنَ الْجِنَّةِ وَالنّاسِ، كه وسوسه ميكند در سينههاي مردم از جنّ،و آدمي. شيخ كليني به سند معتبر از عليّ بن مهزيار روايت كرده است كه محمّد بن ابراهيم به حضرت امام عليّ نقيّ ( عليه السلام ) نوشت كه اگر مصلحت داني اي سيّد من تعليم نما براي من دعائي كه بعد از همه نمازها بخوانم تا حق تعالي به سبب آن جمع نمايد براي من خير دنيا و آخرت را پس آن حضرت نوشت كه مي گوئي : اَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَريمِ وَعِزَّتِكَ الَّتي لا تُرامُ وَقُدْرَتِكَ، پناه ميآورم به جلوه بزرگوارت،و عزّتت كه نسبت به آن سوءقصد نشود،و قدرتت الَّتي لا يَمْتَنِعُ مِنْها شَيْءٌ مِنْ شَرِّ الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ، وَمِنْ شَرِّ الاَْوْجاعِ كُلِّها، كه چيزي از آن امتناع نورزد،از شر دنيا و آخرت،و از شرّ همه دردها. و در بعضي از روايات اين تتمه را دارد: وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظيم
ِ، و جنبش و نيرويي نيست جز به خداي والاي بزرگ. كليني و ابن بابويه به سندهاي صحيح و غير صحيح از حضرت امام محمّد باقر و امام جعفر صادق ( عليهما السلام ) روايت كرده اند كه كمتر چيزي كه تو را مجزي است از دعاء بعد از نماز واجب آن است كه بگوئي : اَللَّهُمَّ اِنّي اَسْئَلُكَ مِنْ كُلِّ خَيْر اَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، خدايا از تو ميخواهم،از هر چيزي كه دانشت آن را فرا گرفته، وَاَعُوذُ بِكَ مِنْ كُلِّ شَرِّ اَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، و پناه ميآورم به تو،از هر شرّي كه دانشت آن را فرا گرفته است، اَللَّهُمَّ اِنّي اَسْئَلُكَ عافِيَتَكَ في اُمُوري كُلِّها، خدايا سلامتي كامل را در همه امورم از تو ميخواهم، وَاَعُوذُ بِكَ مِنْ خِزْيِ الدُّنْيا وَعَذابِ الاْخِرَةِ، و به تو پناه ميآورم از خواري دنيا و عذاب آخرت. و در روايت ابن بابويه چنين است: اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، اَللَّهُمَّ اِنّي اَسْئَلُكَ خدايا درود فرست بر محمّد و خاندان محمد. خدايا از تو ميخواهم. تا آخر دعا. سنّت است كه چون از نماز فارغ شود بگويد : اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاَجِرْني مِنَ النّارِ، خدايا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا از آتش امان ده، وَاَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ وَزَوِّجْنيِ الْحُورَ الْعينَ، و وارد بهشت كن،و حور العين را به همسريام درآور،
بدانكه تعقيب نمازصبح زيادترازسايرنمازها است و احاديث در فضيلت خصوص اين تعقيب بسيار است از حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام) منقول است كه ذكر خدا بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب كاملتر است در تحصيل روزي از سفر كردن در زمين و از حضرت رسول (صلي الله عليه وآله)منقول است كه هر كه از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلاي خود قرار گيرد و به تعقيب مشغول باشد خدا او را از آتش دوزخ مستور گرداند و از حضرت امام محمد باقر(عليه السلام)منقولست كه شيطان لشكر روز را از طلوع صبح تا طلوع آفتاب پهن مي كند و لشكر شب را از غروب آفتاب تا ذهاب حمره مغربي پس خدا را در اين دو ساعت بسيار ياد كنيد كه در اين دو ساعت شيطان آدمي را از ذكر خدا غافل مي سازد وبه سندصحيح منقولست كه حضرت امام رضا(عليه السلام) در خراسان چون نماز صبح مي كردند تا طلوع آفتاب در مصلاي خود مي نشستند و مشغول تعقيب بودند پس خريطه براي آن حضرت مي آوردند كه مسواكها در آن بود و به يك يك از آنها مسواك مي كردند پس اندك كُندر مي خوائيدند پس قرآن مجيد را برمي گرفتند و تلاوت مي كردند و از حضرت رسول(صلي الله عليه وآله) منقول است كه هركه ازطلوع صبح تاطلوع آفتاب مشغول تعقيب باشد ثواب حجّ براي او نوشته مي شود و درحديث قدسي وارد شده است كه حق تعالي مي فرمايد اي فرزند آدم ياد كن مرا بعد از صبح يك ساعت و بعد از عصر يك ساعت تا كفايت كنم جميع مهمّات تو را امّا تعقيبات مختصه به صبح اوّل : ابن بابويه به سند معتبر از امام محمّد باقر ( عليه السلام ) روايت كرده است كه هر كه بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه « اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّي وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ » بگويد خدا او را بيامرزد هر چند در آن روز هفتاد هزار گناه بكند و به روايت ديگر هفتصد گناه . دوم : ايضاً ابن بابويه به سند صحيح و سندهاي معتبر از حضرت اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) روايت كرده است كه هر كه بعد از نماز صبح يازده مرتبه سوره قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ بخواند در آن روز گناهي بر او نوشته نشود برَغْم اَنْف شيطان و در بلدالأمين از حضرت رسول ( صلي الله عليه وآله ) روايت كرده كه هر كه سوره قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ را هر روز ده مرتبه بخواند در آن روز هر چند شيطان سعي كند گناهي بر او نوشته شود نشود . سوم : كليني به سند صحيح روايت كرده است از حضرت صادق ( عليه السلام ) كه هر كه بعد از نماز صبح صد مرتبه بگويد «ماشآءاللّهُ كانَ وَلاحَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلِيِّ الْعَظيمِ» آنچه خدا خواست شد،جنبش و نيرويي نيست مگر به خداي والاي بزرگ. در آن روز هيچ مكروهي نبيند و شيخ طوسي و ديگران نيز در كتب دعا ذكر كرده اند. چهارم : كفعمي و غير او از حضرت امام محمّد باقر ( عليه السلام ) روايت كرده اند كه هر كه سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ را بعد از صبح ده مرتبه و نزد زوال شمس ده مرتبه و بعد از عصر ده مرتبه بخواند به تعب اندازد دو هزار كاتب را سي سال و نيز از آن حضرت مرويست كه هر كه هفت مرتبه آن را بعد از طلوع فجر بخواند هفتاد صف از ملائكه هفتاد صلوات بر او بفرستند و هفتاد مرتبه بر او ترحّم كنند و از امام محمد تقي ( عليه السلام ) ثواب بسيار منقولست براي كسي كه سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ را در شبانه روزي هفتاد و شش مرتبه بخواند بعد از طلوع صبح پيش از نماز صبح هفت مرتبه و بعد از نماز صبح ده مرتبه و بعد از زوال شمس پيش از نافله ده مرتبه و بعد از نوافل زوال بيست و يك مرتبه و بعد از نماز عصر ده مرتبه و بعد از نماز عشاء هفت مرتبه و در وقت خواب يازده مرتبه و از جمله ثوابش آن است كه حق تعالي هزار ملك خلق كند كه در سي و شش هزار سال ثواب آن را براي او بنويسند . پنجم : ابن بابويه و ساير علماء رضوان اللّه عليهم به سند معتبر از حضرت امام محمّد باقر ( عليه السلام ) روايت كرده اند كه حضرت رسول ( صلي الله عليه وآله ) فرمود كه هركه هرروزعقب نمازصبح ده مرتبه بگويد : سُبْحانَ اللّهِ الْعَظيمِ وَ بِحَمْدِهِ وَلاحَوْلَ وَلاقُوةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلِيِّ الْعَظيم حق تعالي او را عافيت دهد از كوري و ديوانگي و خوره و پريشاني و خانه بر سرش فرود آمدن يا خرافت درهنگام پيري . ششم : دربلدالأمين از حضرت امير المؤمنين ( عليه السلام ) روايت كرده است كه حضرت رسول ( صلي الله عليه وآله ) فرمود هر كه خواهد كه خدا در اجل او تأخير كنـد و او را بر دشمنان ياري دهد و از مرگهاي
بد او را نگاه دارد بايد كه هر بامداد و پسين بر اين دعا مداومت نمايد سه مرتبه بگويد : سُبْحانَ اللهِ مِلاَْ الْميزانِ وَمُنْتَهَي الْعِلْمِ، منزّه است خدا،و پري ترازو،و نهايت دانش، وَمَبْلَغَ الرِّضا وَزِنَةَ الْعَرْشِ وَسَعَةَ الْكُرْسِيِّ و سرحدّ خشنودي،و سنگيني عرش،و پهناي كرسي. و سه مرتبه بگويد: اَلْحَمْدُ للهِِ مِلاَْ الْميزانِ وَمُنْتَهَي الْعِلْمِ وَمَبْلَغَ الرِّضا، ستايش خداي را به پري ترازو،و نهايت دانش،و سرحدّ خشنودي وَزِنَةَ الْعَرْشِ وَسَعَةَ الْكُرْسِيِّ و سنگيني عرش، و پهناي كرسي. و سه مرتبه بگويد: لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ مِلاَْ الْميزانِ وَمُنْتَهَي الْعِلْمِ وَمَبْلَغَ الرِّضا، معبودي جز خدا نيست،به پري ترازو و نهايت دانش،و سرحدّ خشنودي، وَزِنَةَ الْعَرْشِ وَسَعَةَ الْكُرْسِيِّ و سنگيني عرش،و پهناي كرسي. و سه مرتبه بگويد: اَللهُ اَكْبَرُ مِلاَْ الْميزانِ وَمُنْتَهَي الْعِلْمِ وَمَبْلَغَ الرِّضا، خدا بزرگتر است،به پري ترازو،و نهايت دانش،و سرحدّ خشنودي، وَزِنَةَ الْعَرْشِ وَسَعَةَ الْكُرْسِيِّ و سنگيني عرش،و پهناي كرسي. هفتم : سيّد بن طاوس به سند معتبر از حضرت امام رضا ( عليه السلام ) روايت كرده است كه هر كه بعد از نماز صبح صد مرتبه بگويد : «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظيمِ» به نام خدا كه رحمتش بسيار و مهربانياش هميشگي است،جنبش و نيرويي نيست جز به خداي والاي بزرگ. به اسم اعظم خدا نزديكتر باشد از سياهي چشم به سفيدي آن و به سندهاي معتبر از حضرت صادق (عليه السلام) و حضرت كاظم (عليه السلام) منقول است كه بعد از نماز صبح و مغرب پيش از آنكه سخن بگويد و حركت كند هفت مرتبه اين دعا بخواند هفتاد نوع بلا از او دور گردد كه سهل تر آنها خوره و پيسي و شرّ شيطان و شرّ پادشاهان باشد و در بعضي روايات معتبره سه مرتبه نيز وارد شده و بعضي ده مرتبه و اَقَلّش سه مرتبه و اكثرش صد مرتبه و هر چه بيشتر بگويد ثوابش بيشتر است هشتم : شيخ احمد بن فهد و ديگران روايت كرده اند كه مردي به خدمت حضرت امام موسي كاظم ( عليه السلام ) شكايت كرد كه كار من بسته شده است و به هر كاري كه متوجّه مي شوم سودي نمي يابم و به هر حاجت كه رُو مي نهم برآورده نمي شود حضرت فرمود كه بعد از نماز صبح ده مرتبه بگو : « سُبْحانَ اللهِ الْعَظيمِ وَبِحَمْدِهِ اَسْتَغْفِرُ اللهَ وَاَسْئَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ » راوي گفت كه اندك زماني كه بر اين مداومت كردم جمعي از باديه آمدند و خبر دادند مرا كه مردي از اقوام تو مُرده و به غير از تو وارثي ندارد پس مال بسيار بدست من آمد و تا حال بي نيازم و در كافي و مكارم روايت كرده اند كه مردي هلقام نام به آن حضرت عرض كرد كه دعائي مرا تعليم كن كه جامع باشد براي دنيا و آخرت و آسان باشد حضرت اين دعا را تعليم او كرد كه بعد از نماز صبح بخواند تا آفتاب طلوع كند و مداومت كرد او بر اين دعا و حالش نيكو شد