ما برای یک تاجری کار می کنیم که حقوق ناچیزی به ما می پردازد، اما ما این حقوق اندک را به دور از چشمان آن تاجر و در خفا از روی پیش فاکتور های اجناس جبران می کنیم. آیا این اقدام ما شرعی است؟ چه کار باید بکنیم؟
پاسخ
دفتر حضرت آیت الله العظمی مقام معظم رهبری (مدظله العالی): جایز نیست و آنچه ذکر شده، مجوز این کار نمی شود.
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): جایز نیست و درآمد حاصل حرام است.
دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی): جایز نیست در صورتی که مخالف قرارداد و یا موجب گزارش دروغ به تاجر باشد.
⚜ @Ahkaam ⚜
مقداری پول در یکی از بانک ها داشتم که به آن سود تعلق می گرفت. برادرم از من قرض خواست، من هم مقداری از پول ها را از حساب برداشته و به وی دادم، ولی قرار شد سودی را که بانک به من می دهد، برادرم به من بدهد. در این امر چه حکمی است؟
پاسخ
اگر پول خود را به عنوان قرض در اختیار شخص حقیقی (برادر یا شخص دیگر)، یا حقوقی (بانک یا شرکت یا ...) قرار دهید، نمی توانید با او شرط کنید که زیادی و سودی بپردازد؛ زیرا زیادی که در قرض شرط می شود ربا و حرام است. بله اگر بدون شرط و قرار قبلی کسی که قرض گرفته مبلغی اضافه از اصل قرض بپردازد اشکالی ندارد و ربا محسوب نمی شود. همچنین اگر به صورت مضاربه یا مشارکت یا تحت عنوان دیگر، از عقود اسلامی پول خود را در اختیار دیگری قرار دهید، با رعایت شرایط شرعی آن، می توانید در سود حاصل با آن شخص یا مؤسسه شریک شوید، همان گونه که سود دریافتی شما از بانک بر اساس همین عقود اسلامی است.
⚜ @Ahkaam ⚜
آیا پرداخت بدهی، قرض و یا وام در لحظه غروب یا بعد از آن اشکال دارد؟ فردی به من گفته بود این امور نباید در آن لحظات صورت گیرد!
پاسخ
دین عبارت است از مال کلى ثابت در ذمه شخصى براى دیگرى و سبب آن یا قرض گرفتن است یا امور اختیاریه دیگر مانند مبیع قرار دادن دین در معامله سلم یا ثمن قرار دادن آن در معامله نسیه یا اجرت در اجاره یا صداق در نکاح یا عوض در طلاق خلع و غیر اینها و یا امور قهریه مانند موارد ضمانتها و نفقه زوجه دائمه و نظیر اینها که اداء آنها واجب است.
و لذا هرگاه موعد پرداخت آن رسیده باشد بر شخص واجب است بدهی خود را پرداخت نماید.
در خصوص سؤال مذکور از دفاتر مراجع استفتاء به عمل آمد که پاسخ های زیر دریافت گردید:
دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی): اشکالی ندارد.
دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی): اصلا اشکالى ندارد و این نقل قول صحت ندارد.
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): اشکالی ندارد.
⚜ @Ahkaam ⚜
اگر شخصی خانه ای را رهن کامل کند و یا مقداری پول بعنوان رهن و مقداری هم بعنوان اجاره بدهد، این مساله چه حکمی دارد؟
پاسخ
آنچه که در اجاره معمول است و مقداری پول را به عنوان رهن به مؤجر می دهند، در حقیقت رهن نیست چون در رهن مرتهن (کسی که رهن را قبول می کند) حق تصرف در رهن ندارد در حالی که پولی که به مؤجر می دهند او در آن تصرف می کند. پس این پول را به عنوان قرض الحسنه به مؤجر می دهند. در این صورت (که در حقیقت به عنوان قرض الحسنه است) برای این که موجب ربا و حرمت نشود باید اجاره را به این شکل قرار دهند، که این منزل یا مغازه را به ماهیانه یا سالانه به فلان مبلغ (و لو مبلغ خیلی کم باید مشخص شود) مشروط به این که مستأجر فلان مبلغ را به عنوان قرض الحسنه به مؤجر بدهد؛ اجاره می دهم که در این صورت اجاره صحیح و مشکلی ندارد و گرنه ربا و حرام خواهد شد. اما رهن کامل و بدون تعیین مبلغ اجاره قابل تصحیح نیست و اشکال دارد.
⚜ @Ahkaam ⚜
اگر 20000 هزار تومان از کسی طلبکار باشم و آن شخص بدهی کاری اش را نمی دهد آیا من می توانم به زور حقم را پس بگیرم مثلا با بیهوش کردن بمدت 5 دقیقه یا گرفتن به زور با کمک چند نفر دیگر؟
پاسخ
در صورت انکار بدهکاری از طرف بدهکار و یا کوتاهی در پرداخت آن بدون عذر، طلبکار می تواند به مقدار طلب از اموال او بردارد. اما باید توجه داشت که:
1. اگر در این زمینه قانون و مقرراتی وجود داشته باشد باید مراعات شود و طبق قانون عمل شود.
2. اگر گرفتن آن مستلزم فتنه و فساد باشد باید به حاکم شرع یا کسی که رجوع به او موجب فتنه نباشد، رجوع کند.
بنابراین اگر گرفتن حق از دیگری مستلزم تجاوز و تعدی و همراه با زور باشد بدون رجوع به حاکم شرع و اجازه ی از او جایز نیست.
⚜ @Ahkaam ⚜
حکم خرید ماشین قسطی که فروشنده مبلغی سود روی آن می کشد چیست؟ آیا ربا و حرام است؟ اگر پولی از کسی بگیریم و ماشین نقدی بخریم و آن شخص سودی روی آن مبلغ بکشد چه حکمی دارد؟
پاسخ اجمالی
خریدن و فروختن کالایى مثل اتومبیل بصورت نسیه ای به قیمتى بیشتر از قیمت نقدى صحیح است ولی مورد سؤال دوم شما ربای قرضی است که حرام است.
پاسخ تفصیلی
از نظر شرع اگر کالایى (مثل اتومبیل) را بطور نسیه به قیمتى بیشتر از قیمت نقدى آن بفروشند یا بخرند (فروشنده از اول می گوید این کالا را به صورت نقدی این مبلغ و به صورت نسیه و یا اقساطی به این مبلغ بیشتر می فروشم و خریدار هم قبول می کند که به مبلغ بیشتر به صورت نسیه یا اقساطی بخرد) صحیح است و ربا نیست.
حضرت آیت ا... خامنه ای در پاسخ به سؤالی در همین رابطه فرموده اند: "خرید و فروش نسیه کالا به مبلغى بیشتر از قیمت نقدى آن اشکال ندارد و تفاوت نقد و نسیه ربا محسوب نمىشود."
اما این که پولی از کسی قرض کنند و با آن ماشین بخرند اما قرض دهنده شرط می کند که قرض گیرنده هنگام باز پرداخت علاوه بر اصل مبلغ قرض، مبلغ دیگری هم به عنوان سود بپردازد، این قرض ربوی یا همان "ربای قرضی" است که حرام می باشد.
معظم له در پاسخ به سؤالی در باره ماهیت ربای قرضی فرموده اند: "رباى قرضى آن مقدار اضافه بر مبلغ قرض است که قرض گیرنده بخاطر قرضى که مىگیرد به قرض دهنده مىدهد."
⚜ @Ahkaam ⚜
اگر شخصی خانه ای را رهن کامل کند و یا مقداری پول بعنوان رهن و مقداری هم بعنوان اجاره بدهد، این مساله چه حکمی دارد؟
پاسخ
آنچه که در اجاره معمول است و مقداری پول را به عنوان رهن به مؤجر می دهند، در حقیقت رهن نیست چون در رهن مرتهن (کسی که رهن را قبول می کند) حق تصرف در رهن ندارد در حالی که پولی که به مؤجر می دهند او در آن تصرف می کند. پس این پول را به عنوان قرض الحسنه به مؤجر می دهند. در این صورت (که در حقیقت به عنوان قرض الحسنه است) برای این که موجب ربا و حرمت نشود باید اجاره را به این شکل قرار دهند، که این منزل یا مغازه را به ماهیانه یا سالانه به فلان مبلغ (و لو مبلغ خیلی کم باید مشخص شود) مشروط به این که مستأجر فلان مبلغ را به عنوان قرض الحسنه به مؤجر بدهد؛ اجاره می دهم که در این صورت اجاره صحیح و مشکلی ندارد و گرنه ربا و حرام خواهد شد. اما رهن کامل و بدون تعیین مبلغ اجاره قابل تصحیح نیست و اشکال دارد.
⚜ @Ahkaam ⚜
آیا در زمین موقوفه می توان تصرف کرد؟ و یا آن را به فروش رساند؟
پرسش
در روستایی ییلاقی زمینی در اختیار ماست که یک قسمت از محصولش وقف امام معصوم (ع) است. الان عملاً این زمین کشت نمی شود و محصولی از آن برداشت نمی شود. آیا می توان در این زمین تصرف کرد و ساختمانی جهت سکونت در آن ساخت؟ آیا باید به اندازه ی محصول، پولی به همان نیت پرداخت کرد؟ آیا این زمین قابل فروش است؟ آیا در این جهت فرقی است که محصول وقف شود یا زمین وقف گردد که مقداری از محصولش خرج معصومین شود؟ در صورت فرق اگر الان کشت نمی شود آیا می شود در آن تصرفی کرد؟ چگونه؟
پاسخ
آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی): اگر وقف بودن زمین ثابت است و قابلیت کشت دارد، جایز نیست در غیر کشت استفاده شود و اگر قابلیت کشت ندارد متولى شرعى مى‌تواند زمین را اجاره بدهد تا در آن ساختمان بنا کنند ولى حق فروش آن را ندارد.
آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): به یقین زمین وقف بوده و در فرض سؤال باید آن را اجاره برای خانه سازی به قیمت روز بدهید و هر سه سال اجاره تجدید شود (مانند آنچه درباره زمین های حضرت معصومه (س) در قم انجام می شود) و درآمد آن صرف راهی شود که در وقف نامه آمده است.
⚜ @Ahkaam ⚜
اگر یک واحد آپارتمانی وقف شود، حکم آن در صورت تخریب ساختمان چیست؟
پاسخ
در فرض سؤال، یا باید تجدید بنا شده و یا در صورت اذن متولی وقف، واحدی هم‌ارزش با واحد موقوفه، در جهت وقف اختصاص یابد.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): باید تجدید بنا شود.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): در صورتی که کسی عمداً آن را تخریب کند باید جبران نماید.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی): در فرض سؤال اگر بنا مجدداً ساخته نشود باید وجه آن به موقوف علیهم برسد.
⚜ @Ahkaam ⚜
اگر واقفی در هنگام وقف شرط کند که موقوفه‌ی او بفروش برسد، حکم آن چیست؟
پاسخ
ملک وقفی قابل خرید و فروش نیست (مگر در مواردی خاص)، لذا چنین شرطی در هنگام وقف مخالف مقتضای آن بوده و وقف باطل است، البته اگر مثلاً به این شکل شرط کند که در صورت خرابی و عدم قابلیت استفاده، موقوفه به فروش رسیده و تبدیل گردد، شرط و وقف صحیح است.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): این شرط در شرایط خاصی صحیح است.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): شرط مذکور صحیح نیست ولی می‌تواند شرط کند در صورت نیاز موقوفه را به خود برگرداند.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): چنین شرطی مخالف مقتضای وقف است و وقف باطل می‌شود.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی): موارد مختلف است و به صورت کلی ملک وقفی قابل خرید و فروش نیست.
⚜ @Ahkaam ⚜
زمینی در یک روستا به همسرم به ارث رسیده و ایشان نیز مبادرت به ساخت و ساز در این مکان کرده‌اند. بعضی از روستاییان می‌گویند این محل قبرستان است و عده‌ای نیز می‌گویند اینجا محل دقیق قبرستان نیست (کسی آگاهی از وقف بودن یا نبودن این زمین ندارد) ولی اکنون هیچ استفاده‌ای مبنی بر قبرستان نمی‌شود و بیش از سی سال است که باغ میوه می‌باشد اکنون چه حکمی دارد؟
پاسخ
اکثر مراجع عظام تقلید می‌گویند، اگر دلیل قطعی بر وقفی و قبرستان بودن آن زمین وجود ندارد و استفاده از این زمین منع قانونی نداشته باشد، تصرف در آن اشکالی ندارد. با این حال برخی از فقها بر فرض سؤال، تصرف در این زمین را جایز نمی‌دانند.
حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): اگر وقفی بودن آن ثابت نیست، ملکِ مالک است.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): با توجه به این که ما از قضیه شخصیه اطلاعی نداریم، و سخنان طرف مقابل را نشنیده‌ایم، لازم است طرفین اختلاف با در دست داشتن اسناد و مدارک خود نزد حاکم شرع یا کسی که از سوی حاکم شرع مأذون است[دادگاه‌های مربوطه] حاضر شوند، تا در میان آنها حکم کند.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): جایز نیست.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی): چنانچه وقف یا ملک غیر بودن آن معلوم نباشد تصرف در آن بلا مانع است.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): تصرف در آن مادامی که وقفیت آن ثابت نشود مانعی ندارد.
⚜ @Ahkaam ⚜