❓اگر فرشتگان از مجردات هستند، چرا برخي چون فطرس دچار اشتباه شدند؟
✍پاسخ آیت الله #جوادی_آملی :
همه فرشتگان در يك رتبه نيستند؛ فرشتگان حامل عرش و حاملان وحی، مقامي بسيار والا دارند؛ (وما مِنّا اِلاّ لَهُ مَقام مَعلوم).
آنان از خطا معصوم اند، زيرا در قرآن كريم آمده است: (لا يَعصونَ الله).
البته معلوم نيست كه همه فرشته ها از يك سنخ باشند يا فرشته اي مانند انسان داراي نفس مستكمله باشد.
اما درباره داستان فطرس، اين مسئله بايد به اثبات برسد، زيرا فطرس واژه اي يونانی است و در دعاي سوم شعبان نيز فرشته معرفي نشده است: «عَاذَ فُطْرُسُ بِمَهْدِهِ».
از سوی ديگر، سند اين دعا نيز بايد بررسي شود و ميزان اعتبار آن مشخص گردد. اگر مسئله درستي سند و فرشته بودن فطرس اثبات شود، باز هم با آيه فوق تعارضی ندارد، زيرا ممكن است فطرس از فرشتگان زمينی باشد و با فرشتگان آسمانی يا اخروی تفاوت داشته باشد.
📚نسيم انديشه دفتر دوم، صفحه 62
۱۶- گناه کبیره با تعدّی به اموال یتیمان
یکی از گناهان کبیره، تعدّی به اموال يتيمان است؛ زیرا آنچه که از نشانههای بزرگ بودن گناه به شمار میآید، در خوردن مال يتيم وجود دارد؛ چون اگر تهديد به دوزخ، معيار و ملاک کبیره بودن باشد، در اين مورد نیز، وارد شده است؛ مانند آیهی مورد بحث؛ به ویژه جملهی پایانی آیهی شریفه، که میخوانیم: (وَسَيَصۡلَوۡنَ سَعِيرٗا). و اگر معیار، تصريح به بزرگ بودنِ معصيت باشد، جملهی (إنَّهُ كانَ حُوباً كَبيراً)۱، در آیات قبل، بدان دلالت دارد، كه خوردن مال يتيم حُوب و گناه بزرگ است. و افزون بر آن، در روایات نیز، به کبیره بودن این گناه تصریح شده است؛ از جملهی آنها، روایت «عبید بن زراره» است:
«عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ اَلْكَبَائِرِ، فَقَالَ: مِنْهَا أَكْلُ مَالِ اَلْيَتِيمِ ظُلْماً وَ لَيْسَ فِي هَذَا بَيْنَ أَصْحَابِنَا اِخْتِلاَفٌ وَاَلْحَمْدُ لِلَّهِ»۲، «از عبيد بن زرارة نقل شده که میگوید از امام صادق عليهالسلام در بارهی گناهان کبیره پرسیدم، آن حضرت فرمود: یکی از آنها خوردن به ناحق مال يتيم است. و در این باره، میان اصحاب ما اختلافی نیست، والحمدلله»۳.
___________________________
۱. نساء۴/ ۲.
۲. تفسير العياشي، ج۱، ص ۲۲۵، ح ۴۶؛ بحارالأنوار، ج ۷۲، ص ۱۰، ح ۳۲؛ نورالثقلين، ج ۱، ص ۴۴۹، ح ۸۲.
۳.ر.ک: تفسیر تسنیم، ج ۱۷، ص ۴۹۳.
🌱 منبع: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۳ از سورهی نساء.
🌴 احسن الحدیث 🌴
ویژهی نکتههای قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و...
https://eitaa.com/ahsanalhadis1
https://eitaa.com/ahsanalhadis2
مناجات امام سجاد عليه السلام
طاووس يمانى مى گويد:
على بن الحسين عليه السلام را ديدم كه از وقت عشا تا سحر به دور كعبه طواف مى كرد و به عبادت پروردگار مشغول بود.
وقتى كه خلوت شد و حجاج به منازلشان رفتند، به آسمان نگاهى كرد و گفت :
خدايا! ستارگان در افق ناپديد شدند و چشم هاى مردم به خواب رفته و درهاى رحمت تو بر روى همه نيازمندان درگاهت باز است .
به پيشگاه با عظمت تو رو آوردم تا بر من رحم نمايى و مرا مورد عفو و گذشت خود قرار دهى و روز قيامت در صحراى محشر چهره جدم محمد صلى الله عليه وآله را به من بنمايانى .
سپس در حال ناله و گريه چنين دعا مى كردند:
((و بعزتك و جلالك ، ما اردت بمعصيتى مخالفتك و ما عصيتك و انا بك شاك ، و لا بنكالك جاهل و لا لعقوبتك متعرض و لكن سولت بى نفسى و اعاننى على ذلك سترك المرخى به على )).
خدايا! به عزت و جلالت سوگند با نافرمانى خود قصد مخالفت تو را نداشتم و تمردم از اين جهت نيست كه در حقانيت تو شك و ترديد دارم و يا از عذابت بى خبرم و يا به شكنجه تو اعتراض دارم بلكه از اين روست كه مرا هواى نفس فريفته و پرده پوشى تو بر اين امر كمك كرد، بارالهى ! اكنون چه كسى مرا از عذاب تو مى رهاند و چنگ به دامان كه بزنم اگر دست مرا قطع بكنى ... واى بر من ! هرچه عمرم طولانى شود، گناهانم بيشتر مى گردد و توبه نمى كنم . آيا وقت آن نرسيده است كه حيا كنم ؟ سپس گريست و گفت :
اى منتهاى آمال و آرزوها! آيا با اين همه اميد و محبتى كه به تو دارم مرا در آتش مى سوزانى ؟ چقدر كارهاى زشت و شرم آورى نموده ام ! ميان مردم جنايتكارتر از من كسى نيست ! باز اشك ريخت و گفت :
خدايا! تو از هر عيب و نقص منزهى ، مردم چنان تو را معصيت مى كنند مثل اينكه تو آنان را نمى بينى ، و چنان حلم مى ورزى كه گويا تو را نافرمانى نكرده اند و طورى به خلق محبت مى كنى ، مثل اينكه به آنان نيازمندى ، با اينكه خدايا تو از همه آنها بى نيازى .
آنگاه بر روى زمين افتاد و غش كرد. من نزديك رفتم سر او را بر زانو نهادم ، چنان گريه كردم كه قطرات اشكم بر صورت آن حضرت چكيد. برخواست و نشست و فرمود:
كيست مرا از مناجات با پروردگارم باز داشت ؟
عرض كردم:
فرزند رسول خدا! من طاووس يمانىام . اين ناله و فغان چيست ؟ ما جنايتكاران سياه رو هستيم كه بايد آه و ناله داشته باشيم نه شما! كه پدرت حسين عليه السلام و مادرت فاطمه عليهاالسلام و جدت رسول اكرم صلى الله عليه وآله است .
روى به من كرد و فرمود:
چه دور رفتى اى طاووس ! از پدر و مادر و جدم سخن مگو. خداوند بهشت را آفريده براى بنده مطيع و نيكوكار، گرچه غلام سياه حبشى باشد و جهنم را آفريده براى بنده معصيت كار، گرچه سيد قريشى باشد. مگر نشنيده اى خداوند مى فرمايد:
((فاذا نفخ فى الصور فلاانساب بينهم يومئذ و لا يتسائلون .))
به خدا سوگند! فردا جز عمل صالح چيزى برايت سودى نمى بخشد.
میلاد امام العارفین وزین العابدين مبارک باد.
🌴 احسن الحدیث 🌴
ویژهی نکتههای قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و...
https://eitaa.com/ahsanalhadis1
https://eitaa.com/ahsanalhadis2
أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ
وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيها خالِدُونَ.
بقره ۲۵/۲.
«به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام دادهاند، بشارت ده كه باغهايى از بهشت براى آنهاست كه نهرها از زير درختانش جاری است. هر زمان كه ميوهاى از آن، به آنان داده شود، مىگويند: «اين همان است كه قبلا به ما روزى داده شده بود. (ولى اينها چه قدر از آنها بهتر و عالیتر است)» و ميوههايى كه براى آنها آورده مىشود، همه (از نظر خوبى و زيبايى) يكسانند. و براى آنان همسرانى پاك و پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود».
۱۵– ویژگیهای بهشت
واژهی «جَنَّتْ»، حکایت از پوشیدگی و استتار دارد؛ از اینرو، از اطلاق آن به بهشت، با توجّه به معنای یاد شده، چنین به نظر میآید که بهشت همراه با نوعی پوشیدگی و احتجاب است؛ حال، این پوشیدگی و مستور بودن آن یا به لحاظ درختان و شاخههای به هم تنیده و درهم فرو رفته آن است و یا به لحاظ منزلت و مقامی که دارد؛ زیرا برخی از مراتب آن، برای عقل صاحب نظر یا قلب صاحب بصر مشهود نیست؛ چنانکه در سورهی «سجده» میخوانیم: (فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ)۱، «هيچ كس نمىداند چه پاداشهاى مهمّى كه مايهی روشنى چشمهاست براى آنها نهفته شده، اين پاداش كارهايى است كه انجام مىدادند!».
به بیان دیگر این که برخی از مراحل برین بهشت، نزد عقل حکیم یا قلب عارف مستور است، چه رسد به دیگران، و بعضی از مراتب دیگر آن گرچه معلوم نظری حکیم یا بصری عارف است؛ ولی بسیاری از ویژگیهای آن، هم چنان در بوتهی استتار است و تا قبل از شهود عینی پنهان است و مشهود نمیشود و پس از ورود در آن، گرچه برای خودِ بهشتی مشهود است؛ لیکن غیر او که پایینتر از درجهی وجودی او قرار دارد هم چنان پنهان است ۲.
آن چه که در رابطه با ویژگیهای بهشت، اشاره شد، ناظر به واژهی «جَنَّتْ» و یا برخی از نعمتهایی است که در آیهی مورد بحث، و یا دیگر آیات، بدان تصریح شده است؛ امّا در روایات نیز، ویژگیهای دیگری برای بهشت بیان شده است، که به چند روایت اشاره میشود:
أ: «سُئلَ رَسُولُ اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم) عَنِ الجَنَّةِ كَيْفَ هِيَ؟ قَالَ: مَنْ يَدْخُلُ الجَنّةَ يَحیی لا يَموُتُ، وَ يَنْعَمُ لا يَبْأسُ، لا تَبلى ثيابُهُ وَ لايَفْنِى شَبابُهُ. قيلَ يَا رَسولَ اللّه! كيفَ بَناؤُهَا؟ قالَ(صلی الله علیه و آله و سلم): لِبنَةٌ مِنْ ذَهَبٍ و لِبْنَةٌ مِنْ فِضّةٍ، وَ مِلاطُها مِسْكٌ أذفَر وَ حَصَاؤُهَا اللُّؤلُؤُ وَ اليَاقُوتُ وَ تُرَابُهَا الزَّعْفَرَان»۳، «از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دربارهی کیفیّت بهشت سؤال شد، آن حضرت فرمود: کسی که وارد بهشت میشود همواره زنده است و نمیمیرد و نعمتها او را فراگرفته و از او گرفته نمیشود، لباسش کهنه و آلوده نمیشود و جوانیاش پایان نمییابد. پرسیدند ای رسول خدا! ساختمان بهشت چگونه است؟ فرمود: خشتی از طلا و خشتی از نقره دارد و ملاط آن از مشک معطّر و بسیار خوشبو است و سنگریزههای آن لؤلؤ و یاقوت و خاک آن زعفران است». -
- ب: «عَنِ النَّبِیّ(صلی الله علیه و آله و سلم): إنَّ اللّهَ أحَاطَ حَائطَ الجَنَّةِ لِبْنَةٌ مِنْ ذَهَبٍ وَ لِبْنَةٌ مِنْ فِضَّةٍ ثُمَّ شَقَّقَ فِيهَا الأنهَارَ وَ غَرَسَ فِيهَا الأشْجَارَ؛ فَلَمَّا نَظَرَتِ الْمَلائكَةُ إلى حُسْنِهَا وَ زهْرتِهَا، قَالَتْ: طُوبَاكِ مَنَازِلَ الْمُلُوك»۴، «رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: خدا دیوار «ساختمان» بهشت را با خشتهایی از طلا و نقره بنا نمود؛ سپس نهرها را در آن جاری ساخت و درختان را در آن کاشت، هنگامی که ملائکه به این زیبایی و درخشندگی نگاه کردند گفتند: خوشا به حال تو ای منزلگاه پادشاهان و خوبان».
ج: «قَالَ رَسُولُ اللّه(صلی الله علیه و آله و سلم): الشِّبْرُ فِي الْجَنَّةِ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا»۵، «یک وجب از بهشت، بهتر است از دنيا و هر چه در دنياست».
در توضیح این روایات، چند نکته شایان توجّه است:
۱. آن چه در روایت، دربارهی دوام حیات آمده، اختصاص به مؤمنان در بهشت ندارد؛ بلکه کافران در جهنّم نیز، دارای حیاتند؛ ولی آرزوی مرگ میکنند؛ چیزی که هست، آن چه که ویژهی بهشتیان است حیات طیّب و زندگی گوارا و منزّه از گزند اندوه و مبرّا از آسیب هراس است، برخلاف کافران، که در حیات جهنّمی خود، هرگز چنین آسایشی ندارند.
۲. نکتهی دیگر این که آن چه در این روایات آمده منافاتی با آن چه که در برخی دیگر از روایات آمده، مبنی بر این که ذکرهای مؤمن و اعمال صالح او، به منزلهی وسایل ساختمانی بهشت است، ندارد؛ زیرا مُصَوِّر حقیقی و آن که نقش اصلی را در موارد یاد شده، ایفاء میکند، خداست؛ یعنی آن مبدأ فاعلی که از باب مثال، تسبیح را به صورت خشت طلا متجلّی میکند خدای سبحان است.
۳. این که در روایت دیگر آمده یک وجب بهشت از همهی دنیا و آن چه که در آن است، بهتر است، برای این که آن مقدار اندک فرض شده در بهشت، با نعمت سلامت همراه است؛ ولی دنیا با وسعت یاد شده، همراه با بلا و نقمت است ۶.
________________________________________
۱. سجده ۱۷/۳۲.
۲. ر. ک: تفسیر تسنیم، ج ۲، ص ۴۹۱.
۳. در المنثور، ج ۱، ص ۳۶.
۴. در المنثور، ج ۱، ص ۳۷.
۵. در المنثور، ج ۱، ص ۳۷.
۶. ر. ک: تفسیر تسنیم، ج ۲، ص ۴۹۸.
🌱 منبع: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۶، ص ۴۱_۴۳.
🌴 احسن الحدیث 🌴
ویژهی نکتههای قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و...
https://eitaa.com/ahsanalhadis1
https://eitaa.com/ahsanalhadis2
۱۷- توبهی دستیازی به اموال يتيمان
در بعضی از گناهان، که حقّالله است، تنها دستورهای الاهی، اعم از اوامر و نواهي خدای سبحان مخالفت میشود، كه توبهی آن، اطاعت خدا در آن اوامر و نواهي و طلب مغفرت و استغفار است؛ ولي گاهي در ارتکاب گناهي، علاوه بر سرپیچی از فرمان خدا، حقّ مردم نيز، تضيیع میشود؛ لذا در این گونه از موارد، افزون بر استغفار، حقوق از دست رفتهی مردم نيز، بايد اعاده شود، که یکی از این دسته از گناهان، خوردن مال يتيم است. و توبهی آن، صرف پشيماني و درخواست مغفرت از خدا نيست، بلكه باید حقوق از دست رفتهی يتيم نيز اعاده شود؛ چنانکه همین نکته، در روایات، از جمله در روایات تفسیری ذیل آیهی مورد بحث نيز بدان تصریح شده است:
«عَنْ سَمَاعَهًَْ عَنْ أَبِیعَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَوْ أَبِیالْحَسَنِ علیه السلام قَال: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَکَلَ مَالَ الْیَتِیمِ هَلْ لَهُ تَوْبَهًٌْ؟ قَالَ: یَرُدُّ بِهِ إِلَی أَهْلِهِ، قَالَ: ذَلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ: (إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً)۱»، «سماعه میگوید: از امام صادق عليهالسلام یا امام کاظم علیه السلام در مورد خورندهی مال یتیم پرسیدم: «آیا برای او راه توبه نیز وجود دارد»؟ آن حضرت فرمود: «باید آن مال را به صاحبانش برگرداند؛ چرا که خدا میفرماید: (إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَی ظُلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَیَصْلَوْنَ سَعیرًا)»۲.
______________________________
۱. تفسير العياشي، ج ۱، ص ۲۲۴، ح ۴۱؛ البرهان في تفسیرالقرآن، ج ۲، ص ۱۶، ح ۲۰۹۱؛ بحارالأنوار، ج ۷۲، ص ۸، ح ۲۷.
۲. تفسير تسنيم، ج ۱۷، ص ۴۹۲.
🌱 منبع: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۳ از سورهی نساء.
🌴 احسن الحدیث 🌴
ویژهی نکتههای قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و...
https://eitaa.com/ahsanalhadis1
https://eitaa.com/ahsanalhadis2
نیکوترین نیکیها
پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم :
اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الاُمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الاَغْنياءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَياءُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى النِّساءِ اَحْسَنُ.
عدالت نيكو است اما از دولتمردان نيكوتر، سخاوت نيكو است اما از ثروتمندان نيكوتر؛ تقوا نيكو است اما از علما نيكوتر؛ صبر نيكو است اما از فقرا نيكوتر، توبه نيكو است اما از جوانان نيكوتر و حيا نيكو است اما از زنان نيكوتر.
نهج الفصاحه ص578 ، ح 2006.
🌴 احسن الحدیث 🌴
ویژهی نکتههای قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و...
https://eitaa.com/ahsanalhadis1
https://eitaa.com/ahsanalhadis2
پاداش انفاق در راه خدا
۱- مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَآءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
مَثَل آنان كه اموالشان را در راه خدا انفاق میكنند، مانند دانهای است كه هفت خوشه برویاند، در هر خوشه صد دانه باشد؛ و خدا برای هر كه بخواهد چند برابر میكند و خدا بسیار عطا كننده و داناست.
بقره ۲/ ۲۶۱.
۲- وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
ومثل كسانی كه اموالشان را برای طلب خشنودی خدا و استوار كردن نفوسشان [بر حقایق ایمانی و فضایل اخلاقی] انفاق میكنند، مانند بوستانی است در جایی بلند كه بارانی تند به آن برسد، در نتیجه میوهاش را دو چندان بدهد، و اگر باران تندی به آن نرسد باران ملایمی میرسد [و آن برای شادابی و محصول دادنش كافی است] و خدا به آنچه انجام میدهید بیناست.
بقره ۲/ ۲۶۵.
۳- الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
كسانی كه [چون علی بن أبیطالب علیه السلام] اموالشان را در شب و روز و پنهان و آشكار انفاق میكنند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی شایسته است؛ و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین میشوند.
بقره ۲ / ۲۷۴.
انفاق بدون منّت
الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَآ أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَآ أَذًى ۙ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
كسانی كه اموالشان را در راه خدا انفاق میكنند، سپس [بر كسی] منت و آزاری به دنبال انفاقشان نمیآورند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی شایسته است، نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین میشوند.
بقره ۲/ ۲۶۲.