پاداش انفاق در راه خدا ۱- مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَآءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ مَثَل آنان كه اموالشان را در راه خدا انفاق می‌كنند، مانند دانه‌ای است كه هفت خوشه برویاند، در هر خوشه صد دانه باشد؛ و خدا برای هر كه بخواهد چند برابر می‌كند و خدا بسیار عطا كننده و داناست. بقره ۲/ ۲۶۱. ۲- وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ومثل كسانی كه اموالشان را برای طلب خشنودی خدا و استوار كردن نفوسشان [بر حقایق ایمانی و فضایل اخلاقی‌] انفاق می‌كنند، مانند بوستانی است در جایی بلند كه بارانی تند به آن برسد، در نتیجه میوه‌اش را دو چندان بدهد، و اگر باران تندی به آن نرسد باران ملایمی می‌رسد [و آن برای شادابی و محصول دادنش كافی است‌] و خدا به آنچه انجام می‌دهید بیناست. بقره ۲/ ۲۶۵. ۳- الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ كسانی كه [چون علی بن أبی‌طالب علیه السلام] اموالشان را در شب و روز و پنهان و آشكار انفاق می‌كنند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی شایسته است؛ و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می‌شوند. بقره ۲ / ۲۷۴.

انفاق بدون منّت الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَآ أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَآ أَذًى ۙ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ كسانی كه اموالشان را در راه خدا انفاق می‌كنند، سپس [بر كسی‌] منت و آزاری به دنبال انفاقشان نمی‌آورند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی شایسته است، نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می‌شوند. بقره ۲/ ۲۶۲.

ممنوعیت ریا و خود‌نمایی در انفاق وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَآءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ ۗ وَمَنْ يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَآءَ قَرِينًا و آنان كه اموالشان را برپایه ریا و خودنمایی به مردم انفاق می‌كنند، و به خدا و روز قیامت ایمان ندارند [شیطان همدم آنان است‌]. و هر كس شیطانْ همدم او باشد بی‌تردید بد همدمی است. نساء ۴/ ۳۸.

چه چیز انفاق کنیم؟ يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ ۖ قُلْ مَآ أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ از تو می‌پرسند: چه چیز انفاق كنند؟ بگو: هر مال و مایه سودمندی كه انفاق می‌كنید باید برای پدر و مادر و نزدیكان و یتیمان و نیازمندان و در راه مانده‌گان باشد، و هر كار نیكی انجام دهید، خدا به آن داناست. بقره ۲/ ۲۱۵.

ارزش انفاق کافران مَثَلُ مَا يُنْفِقُونَ فِي هَٰذِهِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَثَلِ رِيحٍ فِيهَا صِرٌّ أَصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوٓا أَنْفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ ۚ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَٰكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ داستان آنچه [كافران‌] در این زندگی دنیا انفاق می‌كنند، مانند بادی آمیخته با سرمایی سخت است كه [به عنوان مجازات‌] به كشتزار قومی كه بر خود ستم كرده‌اند برسد و آن را نابود كند؛ و خدا به آنان ستم نكرده است، ولی آنان به خویشتن‌ ستم می‌ورزند. آل عمران ۳/ ۱۱۷.

خط منسوب به امیرالمومنین علیه السلام. اسم این خط،خط کوفی اولیه هست و در موزه آستان قدس رضوی نگه‌دای میشه. ble.ir/join/YmJhNjk5NW

دلایل تجسّم اعمال در قيامت در قرآن کریم، آياتي است دالّ بر تجسّم اعمال در قيامت، که تفصیل آن، در ذیل آیه‌ی (إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِيٓ أَنْ يَضْرِبَ مَثَلًا مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا ...)۱، «خداوند از این که (به موجودات ظاهرا کوچکی مانند) پشه، و حتی کم‌تر از آن، مثال بزند شرم نمی کند. ...»، آمده است۲. یکی از آيات یاد شده، همین آیه‌ی مورد بحث است؛ زیرا از جمله‌ی(إِنَّمَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ نَارٗاۖ) استفاده می‌شود که مال خورده شده‌ی يتيم در اين دنيا، در آخرت به صورت خوردن آتش مجسّم می‌شود؛ لذا جمله‌ی (إِنَّمَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ نَارٗاۖ)، بر مبناى حقيقت است نه مجاز. این‌كه بعضى به این تفسیر و برداشت از آیه‌ی شریفه اشکال کرده و گفته‌اند -: جمله‌ی (يَأۡكُلُونَ) به قرينه‌ی اين‌كه جمله‌ی (وَسَيَصۡلَوۡنَ سَعِيرٗا) بر آن عطف شده، دلالت بر حال دارد؛ زيرا جمله‌ی دوّمى به خاطر حرف «سين» براى «آينده» است، و اگر اوّلى هم به معناى حقيقت «اكل» و براى زمان آينده باشد، بايد حرف «سين» بر سر آن نيز درمی‌آمد و بايد می‌فرمود: «سياكلون فى بطونهم نارا و يصلون سعيرا»، و چون در آیه چنين نیامده، پس حق اين است كه مراد از جمله‌ی (يَأۡكُلُونَ) معناى مجازى است نه حقیقی؛ یعنی كسانى كه اموال ايتام را می‌خورند همانند كسانى هستند كه آتش در شكم خود كنند۳-، این اشکال وارد نیست؛ چون ناشی از غفلت آن مفسّر از معناى تجسّم اعمال است و اگر معناى آن را به درستی فهميده بود، اين اشكال را نمى كرد۴. __________________________ ۱. بقره ۲/ ۲۶. ۲. ر.ک: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۶، از سوره‌ی «بقره»، ص ۲۱۳-۲۱۷. ۳. ر.ک: تفسیر المنار، ج ۴، ص ۳۲۸. ۴. ر.ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۲۰۳. 🌱 منبع: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۳ از سوره‌ی نساء. 🌴 احسن الحدیث 🌴 ویژه‌ی نکته‌های قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و... https://eitaa.com/ahsanalhadis1 https://eitaa.com/ahsanalhadis2

أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيها خالِدُونَ. بقره ۲۵/۲. «به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‏‌اند، بشارت ده كه باغ‌هايى از بهشت براى آن‌هاست كه نهرها از زير درختانش جاری است. هر زمان كه ميوه‏‌اى از آن، به آنان داده شود، مى‏‌گويند: «اين همان است كه قبلا به ما روزى داده شده بود. (ولى اين‌ها چه قدر از آن‌ها بهتر و عالی‌تر است)» و ميوه‏‌هايى كه براى آن‌ها آورده مى‏‌شود، همه (از نظر خوبى و زيبايى) يكسانند. و براى آنان همسرانى پاك و پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود». ۱۶– بوستان‌های بهشت از جمع بودن کلمه‌ی (جَنَّاتٍ) در جمله‌ی (أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ) استفاده می‌شود که بهشت دارای بوستان‌های فراوان است ۱. ۱۷– نقش اراده‌ی بهشتیان در جریان نهرهای بهشتی همان‌گونه که اشاره شد، از ظاهر جمله‌ی (أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ) برمی‌آید که بهشت ملک بهشتیان است و از آن جایی که ملک در اختیار مالک است؛ آن چه که در بهشت است اعم از درختان و نهرها، همه و همه، در تصرّف مالکانه‌ی بهشتیان خواهد بود؛ پس شاید به همین جهت، جریان‌ نهرهای بهشتی گاهی با تعبیر(جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهارُ‏)۲ ، «كه نهرها از زير درختانش جارى است‏»، و گاهی هم با تعبیر(تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهار)۳، «و از زیر (قصرهای) آن‌ها، نهرها جریان دارد»، آمده است. البتّه، همان‌گونه که این احتمال است که مراد از «تحت بهشتیان» بودن، تحت تصرّف مالکانه‌ی آنان باشد، این احتمال نیز هست که مراد از آن، جریان نهرها تحت قصرها و غرفه‌های بنا شده‌ی آنان باشد؛ چنان‌که همین دو احتمال، در جریان نهر، تحت متکاثران و زراندوزان طغیان‌گر دنیا نیز مطرح است، که در سوره‌ی «انعام» می‌خوانیم: (وَ جَعَلْنَا الْأَنْهارَ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمْ فَأَهْلَكْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ‏)۴، «و از زير (آبادی‌هاى) آن‌ها، نهرها را جارى ساختيم (؛ امّا هنگامى كه سركشى و طغيان كردند)، پس آنان را به خاطر گناهان‌شان نابود كرديم». و یا در سوره‌ی «زخرف» می‌خوانیم: (أَ لَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَ هذِهِ الْأَنْهارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي‏)۵، «آيا حكومت مصر از آن من نيست، و اين نهرها تحت فرمان من جريان ندارد؟»؛ لذا با توجّه به نکته‌ی یاد شده، از مجموع تعبیر‌های قرآن، در این رابطه، استظهار می‌شود که جریان نهرها زیر درختان بهشت، طبق اراده‌ی بهشتیان است، و سکون آن‌ها نیز، در صورت لزوم، طبق اراده‌ی آن‌هاست؛ چنان‌که در مورد «بسم الله» و نام خدا، هنگام حرکت و توقف می‌خوانیم: (بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَحِيم‏)۶، «به نام خدا بر آن سوار شويد! و هنگام حركت و توقف كشتى، ياد او كنيد»، که هر دو با نام و یاد خداست . ________________________________________ ۱. ر. ک: تفسیر راهنما، ج ۱، ص ۷۲، ش ۵۲. 2. توبه ۱۰۰/۹. 3. اعراف ۴۳/۷؛ یونس ۹/۱۰؛ کهف ۳۱/۱۸. 4. انعام ۶/۶. 5. زخرف ۵۱/۴۳. 6. هود ۴۱/۱۱. 🌱 منبع: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۶، ص ۴۴_۴۵. 🌴 احسن الحدیث 🌴 ویژه‌ی نکته‌های قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و... https://eitaa.com/ahsanalhadis1 https://eitaa.com/ahsanalhadis2

أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيها خالِدُونَ. بقره ۲۵/۲. «به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‏‌اند، بشارت ده كه باغ‌هايى از بهشت براى آن‌هاست كه نهرها از زير درختانش جاری است. هر زمان كه ميوه‏‌اى از آن، به آنان داده شود، مى‏‌گويند: «اين همان است كه قبلا به ما روزى داده شده بود. (ولى اين‌ها چه قدر از آن‌ها بهتر و عالی‌تر است)» و ميوه‏‌هايى كه براى آن‌ها آورده مى‏‌شود، همه (از نظر خوبى و زيبايى) يكسانند. و براى آنان همسرانى پاك و پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود». ۱۸– نهرها‌ی بهشت از جمله‌ی (تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ) برمی‌آید که بهشت دارای نهر‌های متعدّدی است که همواره جاری است؛ زیرا کلمه‌ی (الْأَنْهارُ) که جمع است، دلیل بر تعدّد نهر‌هاست. و از طرفی هم، فعل مضارع (تَجْرِي) حکایت از جریان مداوم و مستمرّ نهر‌ها دارد؛ لذا بهشت هم دارای نهر‌های متعدد است و هم، همواره این نهرها در جریانند؛ البتّه ضمیر در (تَحْتِهَا) به «جنّات» برمی‌گردد که می‌تواند مراد از آن، درختان و ساختمان‌های بهشت باشد۱. ۱۹– زمان و مکان در بهشت از جمله‌ی (أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها...)، برمی‌آید که بهشت دارای بُعد مکانی و زمانی است؛ زیرا کلمه‌ی (كُلَّما) به معنای «هرگاه» بر وجود بُعد زمانی دلالت دارد؛ چنان‌که کلمه‌ی (تَحْتِهَا) نیز، حکایت از بُعد مکانی آن دارد۲. ۲۰- عوامل خرّمی بهشت از آن جایی که خرّمی بهشت و هر بوستان دیگر در داشتن آب مناسب و روان بودن آن است؛ از این‌رو، در بسیاری از آیات قرآن، که سخن از بهشت در آن‌هاست، این دو ویژگی در آن‌ها آمده است: یکی داشتن آب مناسب و دیگری جریان آن در زیر بوستان‌ها؛ لذا در آیه‌ی مورد بحث هم، می‌خوانیم: (أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ)، البتّه در برخی از آیات، تنها به ذکر اصل بهشت بسنده شده و نامی از نهر نیامده؛ لیکن همان مضمون در آیات دیگر همراه با جریان نهر بیان شده است۳. ________________________________________ ۱. ر. ک: تفسیر راهنما، ج ۱، ص ۷۲، ش ۶. ۲. ر. ک: تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۷۳، ش ۱۵. ۳. ر. ک: تفسیر تسنیم، ج ۲، ص ۴۹۰. 🌱 منبع: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۶، ص ۴۵_۴۶. 🌴 احسن الحدیث 🌴 ویژه‌ی نکته‌های قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و... 📖 @ahsanalhadis2 📖

 - آثار توجّه به چهره‌ی واقعی اعمال از آن جایی که از آیه‌ی مورد بحث۱، استفاده می‌شود که اعمال انسان، علاوه بر چهره‌ی ظاهری، یک چهره‌ی واقعی نیز دارد، و در این جهان، از نظر او پنهان است؛ ولی در جهان دیگر ظاهر می‌شود، و بیان‌گر تجسّم اعمال او در قيامت است، لازم است به این نکته اشاره شود، که توجّه به این موضوع؛ یعنی توجّه به چهره‌ی واقعی اعمال، برای کسانی که ایمان به این حقایق دارند، بهترین مانع از انجام کارهای خلاف است؛ زیرا همان گونه که کسی با دست خود، پاره‌های آتش را در دهان خود نمی‌گذارد، افراد با ایمان واقعی نیز، هرگز مال یتیم را به ناحق نمی‌خورند؛ از اين‌رو، مردان خدا، که حتّی فکر معصیت هم نمی‌کردند، یک دلیلش، همین بود؛ چون آن‌ها، بر اثر قدرت علم و ایمان و پرورش‌ اخلاقی، چهره‌های واقعی اعمال را می‌‌‌دیدند؛ لذا هرگز فکر انجام کار بد، به ذهن مبارک‌شان خطور نمی‌کرد؛ امّا در مقابل، اگر کسی مانند یک کودک نادان و بی اطلاع، از چنین فهم و درک و معرفتی بی‌بهره باشد، چه بسا ممکن است مجذوب جلوه‌ی زیبای یک شعله‌ی آتش سوزان گناه شود و بدان آلوده گرددد؛ ولی انسان فهمیده، که حرارت و سوزانندگی آتش را بارها آزموده است، ممکن نیست چنین خیالی، به فکر و ذهن او بیاید؟ پس تا می‌توانید با استعانت از خدای سبحان، معرفت خود را، نسبت به چهره‌ی واقعی اعمال، افزایش دهید و بدان توجّه کنید تا از لغزش‌ها و آثار و آفات آن‌ها، مصون و محفوظ باشید۱. ___________________________ ۱. نساء۴/ ۱۰: (إِنَّ ٱلَّذِينَ يَأۡكُلُونَ أَمۡوَٰلَ ٱلۡيَتَٰمَىٰ ظُلۡمًا إِنَّمَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ نَارٗاۖ وَسَيَصۡلَوۡنَ سَعِيرٗا)، «كسانى كه اموال يتيمان را به ظلم و ستم مى خورند، (در حقیقت،) تنها آتش مى خورند؛ و به زودى در شعله‌های آتش (دوزخ) می سوزند». ۲. ر.ک: تفسیر نمونه، ج ۳، ص ۲۸۱. 🌱 منبع: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۳ از سوره‌ی نساء. 🌴 احسن الحدیث 🌴 ویژه‌ی نکته‌های قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و... https://eitaa.com/ahsanalhadis1 https://eitaa.com/ahsanalhadis2

انواع عذاب الاهی یکی از نکته‌هایی که از آیه‌ی مورد بحث، استفاده می‌شود، انواع عذاب الاهی است، که در این آیه، به دو گونه‌ی آن تصریح شده است: یکی خوردن آتش، که همان تجسّم حرام‌خواری است: (إِنَّمَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ نَارٗاۖ)، و دیگری وارد شدن در آتش شعله‌ور دوزخ و سوختن در آن، که در آخر آیه‌ی شریفه می‌خوانیم: (وَسَيَصۡلَوۡنَ سَعِيرٗا)؛ لذا با توجّه به نکته‌ی یاد‌ شده، روشن می‌شود که عذاب دوزخ غیر از تجسّم گناه انسان به صورت آتش دروني است۱. ___________________________ ۱. ر.ک: تفسیر نمونه، ج ۳، ص ۲۸۰؛ قرآن مهر، ج ۴، ص ۵۲. 🌱 منبع: تفسیر آموزشی قرآن، ج ۳ از سوره‌ی نساء. 🌴 احسن الحدیث 🌴 ویژه‌ی نکته‌های قرآنی اعم از تفسیر، علوم قرآن، معرفی آثار قرآنی و... https://eitaa.com/ahsanalhadis1 https://eitaa.com/ahsanalhadis2