امام صادق (علیه السلام)- امام کاظم (علیه السلام) فرمود: به امام صادق (علیه السلام) عرض شد: «مرگ را برای ما توصیف فرمایید»؟ حضرت فرمود: «مرگ برای مؤمن مثل خوشترین بویی است که آن را استشمام کرده و به خاطر خوش‌بودنش حالت چرتی بر او عارض شود و به‌دنبالش تمام رنج‌ها و محنت‌ها تمام می‌شود و برای کافر همچون گزیدن افعی‌ها و نیش عقرب‌ها یا سخت‌تر از این‌ها است». عرض شد: جماعتی می‌گویند: «مرگ سخت‌تر و دردش شدیدتر از بریدن با ارّه و چیدن با قیچی و کوبیدن با سنگ و گردیدن قطب آسیاب در چشم می‌باشد». حضرت فرمود: «نسبت به برخی از کافرین و فاجرین البتّه همین‌طور است مگر نمی‌بینی برخی از ایشان چنین رنج‌هایی را کشیده و متحمّل می‌شوند، ایشان همان کسانی هستند که درد مرگ بر آن‌ها شدیدتر و سخت‌تر از آنچه ذکر شد می‌باشد. توجّه داشته باش این عذاب دنیا است و عذاب آخرت محقّقا شدیدتر از عذاب دنیا خواهد بود». عرض شد: «پس چرا برخی از کفّار را می‌بینیم که حالت نزع و جان‌دادنشان سهل بوده به‌طوری که درحال صحبت‌نمودن و خندیدن تکلّم‌کردن خاموش می‌شوند و بعضی از مؤمنین نیز همین‌طور می‌باشند ولی پاره‌ای از اهل ایمان و کفر را مشاهده کرده‌ایم که هنگام سکرات مرگ این شدائد و سختی‌ها را رفته‌رفته و کم‌کم متحمّل می‌شوند»؟ حضرت فرمود: «اگر مؤمنی را دیدی که به سهولت از دنیا رفت این از باب آن است که ثوابش را خداوند به تأخیر نیانداخت بلکه عاجلا به او مرحمت فرموده و اگر مؤمنی سخت جان داد به خاطر محونمودن گناهانش بوده تا در آخرت پاک و پاکیزه وارد شده و مستحق ثواب دائم و ابدی باشد و اگر کافری به راحتی و سهولت از دنیا رفت به خاطر آن است که حقّ تبارک‌وتعالی اجر حسنات و اعمال نیکش را که در دنیا انجام داده بدین‌ترتیب عنایت فرموده تا در آخرت وقتی وارد شد عملی نداشته باشد مگر آنچه که موجب عذاب و عقوبت است و اگر کافری به سختی و شدّت جان داد این سختی آغاز عذاب او است که استحقاقش را دارد و خداوند هرگز جور و ستم نمی‌کند». [تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۱۴ - عیون أخبارالرضا، ج۱، ص۲۷۴/ نورالثقلین]۳
امام سجاد (علیه السلام)- امام باقر (علیه السلام) فرمود: از امام سجّاد (علیه السلام) سؤال شد: «مرگ چیست»؟ فرمود: «برای مؤمن چون کندن جامه‌ی چرکین شپشین و غل‌های سنگین و به عوض آن پوشیدن فاخرترین لباس‌ها و خوشبوترین جام‌ها و سواری رهوارترین مرکب‌ها و سکنای دلنشین‌ترین منزل‌ها و برای کافر چون افکندن جامه‌های فاخر و انتقال از منزل‌های دلنشین و به دل‌گرفتن چرکین‌ترین جام‌ها و درشت‌ترین لباس‌ها و موحش‌ترین منزل‌ها و عظیم‌ترین عذاب‌ها». و از امام باقر (علیه السلام) سؤال شد: «مرگ چیست»؟ فرمود: «همان خوابیست که شما را هر شب می‌آید مگر آنکه مدّتش طولانی است و از آن خواب تا روز قیامت بیدار نمی‌شوید». [تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۱۶ - معانی الأخبار، ص۲۸۹/ بحرالعرفان، ج۱۶، ص۱۰۲/ نورالثقلین؛ «قیل لعلی بن الحسین (... اعظم العذاب» محذوف و «لاینتبه» بدل «لاینبه»]۴
امام صادق (علیه السلام)- سفیان‌بن‌عیینه گوید: امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی سخن خداوند عزّوجلّ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا، فرمود: «نه به‌معنای این است که عملش از نظر کثرت و فراوانی بیشتر باشد، بلکه عملش درست‌تر باشد، و درست‌بودن عمل در ترس از خداوند و نیّت صادق و نیکی می‌باشد». سپس فرمود: «خالص گردانیدن عمل از خود عمل دشوارتر است، و عمل خالص عبارت است از؛ آنکه نخواهی کسی به جز خداوند عزّوجلّ به خاطر آن تو را پاداش دهد، و نیّت همان عمل است». [تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۱۶ - الکافی، ج۲، ص۱۶/ بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۳۰/ بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۵۰/ البرهان]۵
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوقتاده گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی معنای آیه: أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا سؤال کردم. فرمود: «یعنی کدام‌یک از شما عقل و خردش بهتر است»؟ سپس فرمود: «یعنی آن‌کس که عقلش کامل‌تر و خوف و ترسش از خدا بیشتر و شدیدتر و درباره‌ی اوامر و نواهی خدا اندیشه و دقّت او نیکوتر باشد؛ گرچه از نظر انجام کارهای مستحبی کمتر از همه باشد». [تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۱۶ - بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۳۲/ نورالثقلین]۶
امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته نقل کرده است: مردی از علی (علیه السلام) درباره‌ی شب قدر پرسید ... و گفت: «می‌بینم که شب قدر را چنین یاد می‌کنی: فرشتگان و «روح» در آن شب می‌شوند. (قدر/۴۳)»؟ علی (علیه السلام) به او فرمود: «اگر شرح آن بر تو معلوم نشد، [توضیح] آشکاری از آن در اختیار تو قرار می‌دهم که داناترین مردم سرزمینت به‌معنای شب قدر باشی». آن مرد گفت: «دراین‌صورت لطف [بزرگی] به من کرده‌ای». علی (علیه السلام) به او فرمود: «خداوند تنهاست و تک‌بودن را دوست دارد و تنها است و تک‌بودن را برگزید و همه چیز را بر هفت تا بودن جاری ساخت؛ هفت آسمان را آفرید، و از زمین نیز همانند آن‌ها را. و فرمود: خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً. [پس شب قدر را میان هفت شب آخر جستجو کن]. [تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۰ - مستدرک الوسایل، ج۷، ص۴۶۳/ بحارالأنوار، ج۹۴، ص۵/ الغارات، ج۱، ص۱۰۷]۱
امام رضا (علیه السلام)- حسین‌بن‌خالد گوید: از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی آیه: قسم به آسمان که دارای چین و شکن‌های زیباست. (ذاریات/۷) پرسیدم. فرمود: «آسمان‌ها وابسته به زمینند و انگشتان خود را درهم کرد». گفتم: «چگونه وابسته به زمینند با اینکه خدا می‌فرماید: آسمان‌ها را، بدون ستون‌هایی که برای شما دیدنی باشد، برافراشت. (رعد/۲) فرمود: «سبحان اللَّه آیا نمی‌فرماید بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها»؟ گفتم: «چرا»؟ فرمود: «پس ستونی هست ولی دیده نشود». گفتم: «فدایت شوم! این چگونه می‌باشد». کف چپ خود را گشود و کف راستش را بر آن نهاد. و فرمود: «این زمین دنیا است که آسمان دنیا بالایش گنبد است، و زمین دوّم بالای آسمان دنیا است و آسمان دوّم بالایش گنبد است و زمین سوّم بالای آسمان دوّم است و آسمان سوّم بالایش گنبد است، و زمین چهارم بالای آسمان سوّم است و آسمان چهارم بالایش گنبد است، و زمین پنجم بالای آسمان چهارم است و آسمان پنجم بالایش گنبد است، و زمین ششم بالای آسمان پنجم است و آسمان ششم بالایش گنبد است، و زمین هفتم بالای آسمان ششم است و آسمان هفتم بالایش گنبد است و عرش رحمان تبارک‌وتعالی بالای آسمان هفتم است. و این است سخن خداوند عزّوجلّ: هفت آسمان را آفرید، و از زمین نیز همانند آن‌ها را فرمان او در میان آن‌ها پیوسته فرود می‌آید. (طلاق/۱۲) و امّا صاحب الأمر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و وصیّ پس از او که بر روی زمین بر پاست، و همانا فرمان از بالای آسمان‌ها و زمین‌ها به او فرود می‌آید. گفتم: «زیر پای ما جز یک زمین نیست»؟ فرمود: «زیر پای ما جز یک زمین نیست و به‌راستی که شش زمین دیگر بالای سر ما هستند». [تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۲ - القمی، ج۲، ص۳۲۸]۲
فایده مهم عزاداری بر امام حسین(ع) عبارتند از :
اوّل: آمرزش گناهان
اوّلین نتیجه عزاداری، آمرزش گناهان است. طبق روایات، اگر کسی وارد جلسه عزای امام حسین «سلام‌الله‌علیه» شود و عزاداری کند، گناهان او آمرزیده می‌شود.[1] چنانکه از پیامبر«صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم» و ائمّه طاهرین«سلام‌الله‌علیهم» روایاتی در اهمیّت عزاداری و اینکه گریه بر مصائب اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» بهشت را واجب می‌گرداند، وارد شده است. بحمدالله همیشه جلسات عزاداری رونق داشته و سزاوار نیست کسی خود را از فیض آن و نتایج مفید آن محروم سازد.
دوّم: ثواب فراوان
در روایات معصومین«سلام‌الله‌علیهم» برای عزاداری و زیارت امام حسین«سلام‌الله‌علیه»، ثواب حج و عمره بیان شده است.[2]
حتّی در روایات آمده است که افضل از همه اعمال است.[3] همچنین در روایات فرموده‌اند ثواب عزاداری و زیارت ابی عبدالله الحسین«سلام‌الله‌علیه» مانند آن است که خدای سبحان را در عرش زیارت کند.[4]
البته خداوند متعال مجسّم نیست که روی عرش و کرسی بنشیند. پس معنای عرش خدا، استیلای خداوند بر عالم وجود است و این روایت از باب کنایه و تأکید بیان شده است. بر این اساس، ثواب زیارت امام حسین«سلام‌الله‌علیه»، از دور یا نزدیک، مانند آن است که اگر پروردگار متعال عرشی داشت و شما می‌توانستید خدا را زیارت کنید، از چنان ثوابی بهره‌مند می‌شدید.
🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸
تحلیل آمرزش گناهان و اعطای ثواب در عزاداری
عزاداری و گریه برای امام حسین«سلام‌الله‌علیه» یکی از اسباب آمرزش گناهان است و ثواب‌ها و پاداش‌های شگفت‌آوری نیز برای آن وضع شده است. تحلیل این مطلب آن است که عزادار امام حسین«سلام‌الله‌علیه» باید با آن حضرت رابطه عاطفی برقرار کند؛ به این معنا که به اندازه عشق و محبّتی که به ایشان و شعائر حسینی دارد، از گناهانش افسرده و ناراحت بوده، به پیروی از اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» علاقه داشته باشد. پس، به تعبیر دیگر، معنای روایت چنین می‌شود که: اگر کسی برای عزاداری امام حسین«سلام‌الله‌علیه» وارد جلسه عزا شد و توبه کرد و از گناهان خود پشیمان شد، گناه او هرچه بزرگ و فراوان باشد، آمرزیده می‌شود.
بنابراین برقراری رابطه عاطفی و رابطه عملی با امام حسین«سلام‌الله‌علیه»، نوعی توبه به شمار می رود و طبق تصریح قرآن کریم، گناه هرچه بزرگ و فراوان باشد، با توبه، آمرزیده می‌شود:
«قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ»[5]
بحث دعا و استجابت آن در جلسات عزاداری مفصّل است و ان‌شاء‌الله در آینده به آن خواهیم پرداخت و در این جلسه، صرفاً به بیان یک نمونه از موارد متعدّد استجابت دعا در مجالس عزاداری بسنده می‌کنیم: مرحوم آیت الله دستغیب«ره» نقل می‌کنند: در شیراز حصبه آمده بود و بسیاری از افراد مبتلا شده بودند
🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴
تحلیل آمرزش گناهان و اعطای ثواب در عزاداری
عزاداری و گریه برای امام حسین«سلام‌الله‌علیه» یکی از اسباب آمرزش گناهان است و ثواب‌ها و پاداش‌های شگفت‌آوری نیز برای آن وضع شده است. تحلیل این مطلب آن است که عزادار امام حسین«سلام‌الله‌علیه» باید با آن حضرت رابطه عاطفی برقرار کند؛ به این معنا که به اندازه عشق و محبّتی که به ایشان و شعائر حسینی دارد، از گناهانش افسرده و ناراحت بوده، به پیروی از اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» علاقه داشته باشد. پس، به تعبیر دیگر، معنای روایت چنین می‌شود که: اگر کسی برای عزاداری امام حسین«سلام‌الله‌علیه» وارد جلسه عزا شد و توبه کرد و از گناهان خود پشیمان شد، گناه او هرچه بزرگ و فراوان باشد، آمرزیده می‌شود.
بنابراین برقراری رابطه عاطفی و رابطه عملی با امام حسین«سلام‌الله‌علیه»، نوعی توبه به شمار می رود و طبق تصریح قرآن کریم، گناه هرچه بزرگ و فراوان باشد، با توبه، آمرزیده می‌شود:
«قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ»[5]
بحث دعا و استجابت آن در جلسات عزاداری مفصّل است و ان‌شاء‌الله در آینده به آن خواهیم پرداخت و در این جلسه، صرفاً به بیان یک نمونه از موارد متعدّد استجابت دعا در مجالس عزاداری بسنده می‌کنیم: مرحوم آیت الله دستغیب«ره» نقل می‌کنند: در شیراز حصبه آمده بود و بسیاری از افراد مبتلا شده بودند
🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴
چهارم: ابقای اسلام و احیای تشیّع
فایده چهارم عزاداری، که از فواید قبلی بالاتر و ارزشمند‌تر است، این است که عزاداری، عامل بقای اسلام و احیای تشیّع است. امام حسین«سلام‌الله‌علیه» برای احیای اسلام و تشیّع به کربلا آمدند. در آن زمان، اسلام در خطر و تشیع در حال نابودی بود و شیعیان نمی‌توانستند ابراز عقیده کنند، امّا شهادت امام حسین«سلام‌الله‌علیه» ورق را برگرداند؛ اسلام باقی ماند و تشیّع زنده شد. در واقع، زحمات رسالت پیامبر اکرم«صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم» در تبلیغ اسلام و معرفی تشیّع که پس از جریان نامبارک سقیفه بنی ساعده، در حال از بین رفتن بود، زنده شد. در آن دوران، حتّی امیرالمۆمنین«سلام‌الله‌علیه» چه قبل از خلافت و چه بعد از آن، به شدّت در تنگنا بودند.
پس از ایشان نیز امام مجتبی«سلام‌الله‌علیه» تنها بودند و بدین سبب محبور به صلح با معاویه شدند. امام حسین«سلام‌الله‌علیه» تا زمان مرگ معاویه، به صلح برادر خویش پای‌بند بودند. امّا پس از آن و با روی کار آمدن یزید که عهدشکنی آشکاری بود، اقدام به قیام کردند، زیرا می‌دانستند با وجود یزید، باید فاتحه اسلام را خواند، لذا فرمودند: اگر کسی مثل یزید حاکم باشد، اسلام نابود می‌شود: «عَلَى الْإِسْلَامِ السَّلَامُ إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الْأُمَّةُ بِرَاعٍ مِثْلِ یَزِید»[6]
لذا قیام کردند و طبق گواهی تاریخ، پس از شهادت ایشان، طولی نکشید که ریشه بنی‌امیّه خشکید و اسلام عزیز باقی ماند.
🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴
چهارم: ابقای اسلام و احیای تشیّع
فایده چهارم عزاداری، که از فواید قبلی بالاتر و ارزشمند‌تر است، این است که عزاداری، عامل بقای اسلام و احیای تشیّع است. امام حسین«سلام‌الله‌علیه» برای احیای اسلام و تشیّع به کربلا آمدند. در آن زمان، اسلام در خطر و تشیع در حال نابودی بود و شیعیان نمی‌توانستند ابراز عقیده کنند، امّا شهادت امام حسین«سلام‌الله‌علیه» ورق را برگرداند؛ اسلام باقی ماند و تشیّع زنده شد. در واقع، زحمات رسالت پیامبر اکرم«صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم» در تبلیغ اسلام و معرفی تشیّع که پس از جریان نامبارک سقیفه بنی ساعده، در حال از بین رفتن بود، زنده شد. در آن دوران، حتّی امیرالمۆمنین«سلام‌الله‌علیه» چه قبل از خلافت و چه بعد از آن، به شدّت در تنگنا بودند.
پس از ایشان نیز امام مجتبی«سلام‌الله‌علیه» تنها بودند و بدین سبب محبور به صلح با معاویه شدند. امام حسین«سلام‌الله‌علیه» تا زمان مرگ معاویه، به صلح برادر خویش پای‌بند بودند. امّا پس از آن و با روی کار آمدن یزید که عهدشکنی آشکاری بود، اقدام به قیام کردند، زیرا می‌دانستند با وجود یزید، باید فاتحه اسلام را خواند، لذا فرمودند: اگر کسی مثل یزید حاکم باشد، اسلام نابود می‌شود: «عَلَى الْإِسْلَامِ السَّلَامُ إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الْأُمَّةُ بِرَاعٍ مِثْلِ یَزِید»[6]
لذا قیام کردند و طبق گواهی تاریخ، پس از شهادت ایشان، طولی نکشید که ریشه بنی‌امیّه خشکید و اسلام عزیز باقی ماند.
🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴
در کتاب کامل الزیارات از ابن خارجه نقل می‌کند که گفت: ما نزد امام جعفر صادق علیه السّلام بودیم و نامى از امام حسین علیه السّلام برده شد، امام صادق گریان شد و ما هم گریستیم. سپس آن بزرگوار فرمود: امام حسین فرموده: من کشته اشک می‌باشم، هیچ مؤمنى یاد آور من نمىشود مگر اینکه گریان خواهد شد.