بسم الله الرحمن الرحیم انا لله و انا الیه راجعون "مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ مَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا" با نهایت تأثر و تأسف شهادت خادم الرضا (ع)، رئیس جمهور محبوب و مردمی ملت ایران آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، آیت‌الله سید محمدعلی آل‌هاشم، نماینده ولی فقیه و امام جمعه تبریز، دکتر حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه، مالک رحمتی، استاندار آذربایجان شرقی و دیگر همراهان ایشان را به محضر حضرت ولی عصر (ارواحنا فداه)، مقام معظم رهبری (مد ‌ظله العالی)، ملت شریف ایران، بیت مکرم و بازماندگان ایشان تسلیت عرض می‌کنیم. پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)

📢 «رئیسی عزیز خستگی نمی‌شناخت» ✍️ پیام تسلیت رهبر انقلاب اسلامی و اعلام عزای عمومی در پی درگذشت شهادت‌گونه رئیس‌جمهور و همراهان گرامی ایشان 📝 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی شهادت حجت‌الاسلام والمسلمین سیّدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور اسلامی ایران، دکتر امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، حجت‌الاسلام‌والمسلمین آل‌هاشم نماینده ولی‌فقیه در آذربایجان شرقی، دکتر رحمتی استاندار آذربایجان شرقی و همراهان گرامی ایشان در سانحه هوایی را تسلیت گفتند. 📝 متن پیام تسلیت رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است: بسم الله الرّحمن الرّحیم انا لله و انا الیه راجعون ▪️با اندوه و تاسف فراوان خبر تلخِ درگذشتِ شهادت گونه‌ی عالم مجاهد، رئیس جمهور مردمی و با کفایت و پرتلاش، خادم‌الرضا علیه السلام جناب حجة الاسلام و المسلمین آقای حاج سید ابراهیم رئیسی و همراهان گرامی ایشان رضوان الله علیهم را دریافت کردم. ▪️این حادثه‌ی ناگوار در اثنای یک تلاش خدمت‌رسانی اتفاق افتاد؛ همه‌ی مدت مسئولیت این انسان بزرگوار و فداکار چه در دوران کوتاه ریاست جمهوری و چه پیش از آن، یکسره به تلاش بی‌وقفه در خدمت به مردم و به کشور و به اسلام سپری شد. ▪️رئیسی عزیز خستگی نمیشناخت. در این حادثه‌ی تلخ، ملت ایران، خدمتگزار صمیمی و مخلص و با ارزشی را از دست داد. برای او صلاح و رضایت مردم که حاکی از رضایت الهی است بر همه چیز ترجیح داشت، از این رو آزردگیهایش از ناسپاسی و طعن برخی بدخواهان، مانع تلاش شبانه روزیش برای پیشرفت و اصلاح امور نمیشد. ▪️در این حادثه‌ی سنگین شخصیتهای برجسته‌ئی مانند حجةالاسلام آل هاشم امام جمعه‌ی محبوب و معتبر تبریز، جناب آقای امیر عبداللهیان وزیر خارجه‌ی مجاهد و فعال، جناب آقای مالک رحمتی استاندار انقلابی و متدین آذربایجان شرقی و گروه پروازی و دیگر همراهان نیز به رحمت الهی پیوستند. ▪️اینجانب پنج روز عزای عمومی اعلام میکنم و به ملت عزیز ایران تسلیت میگویم. جناب آقای مخبر طبق اصل ۱۳۱ قانون اساسی در مقام مدیریت قوه‌ی مجریه قرار میگیرد و موظف است به همراهی رؤسای قوای مقنّنه و قضائیه ترتیبی دهند که ظرف حداکثر پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود. ▪️در پایان تسلیت صمیمی خود را به مادر گرامی جناب آقای رئیسی و همسر فاضل و بزرگوار ایشان و دیگر بازماندگان رئیس جمهور و خانواده‌های محترم همراهان بویژه والد ماجد جناب آقای آل هاشم معروض میدارم و صبر و تسلای آنان و رحمت الهی برای درگذشتگان را مسألت میکنم. سیّدعلی خامنه‌ای ۴۰۳/۲/۳۱ 💻 Farsi.Khamenei.ir

بسم الله الرحمن الرحیم 🏴🏴إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ🏴🏴 «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَیٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ ۖ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا» خبر ناگوار سانحه هوایی و شهادت عالم فاضل، رئیس جمهور خدمتگزار و مردمی، آیت الله حاج سیدابراهیم رئیسی و همراهان ایشان که برای افتتاح پروژه‌های عمرانی و خدمت‌رسانی به مردم شریف ایران به استان آذربایجان شرقی سفر کرده بودند، لحظات دردناکی را برای ملت قدرشناس ایران اسلامی و همه علاقه مندان به انقلاب اسلامی در سراسر جهان رقم زده است. این ضایعه‌ اسفبار مایه‌ تالم و تاسف همه افرادی است که به شخصیت وارسته و خدمات جاودان و ارزشمند این مجاهد خدوم و انقلابی آشنایی داشتند که با تلاشی خستگی ناپذیر و شبانه‌روزی، همواره دغدغه مند و پیگیر حل مسائل و مشکلات مردم بود. خادمان ملت ایران در سالروز ولادت حضرت علی ابن موسی الرضا علیه السلام، پاداش سال‌ها مجاهدت خود را دریافت نموده و با لبیک به ندای حق، به خیل یاران شهید خود شتافتند. انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه ضمن عرض تبریک و تسلیت به ساحت مقدس حضرت بقیّة‌الله‌ ارواحنا فداه، رهبر معظم انقلاب اسلامی، خانواده شهدا و ملت شریف ایران و با درود به ارواح طیّبه‌ی شهدای این حادثه تلخ، برای ایشان رحمت واسعه الهی را از درگاه الهی مسئلت می‌نماید. ✳️انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه

بسمه تعالی با توجه به شرایط پیش آمده و تعطیلی رسمی روز چهارشنبه 1403/03/02، برنامه رونمایی از آثار جدید پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) به زمان دیگری موکول شده است که متعاقباً اعلام خواهد شد. پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)

کتاب «درآمدی بر فرهنگ شیعی در تاریخ نگاری عصری صفوی» منتشر شد. این اثر تألیف دکتر سعید نجفی نژاد بوده و به همت گروه تاریخ تشیع پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام تهیه شده است.

چکیده کتاب با تأسیس سلسله صفویه، تحولات زیادی در صحنه فرهنگی ایران پدید آمد. یکی از عرصه هایی که در این دوره دچار دگرگونی شد، تاریخ نگاری بود. ویژگی های اختصاصی تاریخ نویسی صفوی، آن را متمایز از دوره های پیشین و حتی پسین آن می سازد. این تفاوت عموماً تحت تأثیر یک ویژگی مهم به نام حمایت از مذهب تشیع دوازده امامی شکل گرفته است. در تک نگاری های پیشاصفویه شاهد هستیم که در برخی موارد، اهل بیت علیهم السلام توسط مورخان با شدت تکریم می شوند، ولی اینکه تمامی کتاب های تاریخی در طول دوران حکومت یک سلسله و با حمایت پادشاهان آنها به جانبداری و تبلیغ فرهنگ اهل بیت علیهم السلام روی آورده باشند، امری است که تا به قدرت رسیدن صفویان در ایران بی سابقه بوده است. نفوذ فرهنگ و اندیشه شیعی، آثاری بسیار پردامنه و ماندگار بر تاریخ نگاری صفوی برجای نهاده است. فضای ذهنی مورخ صفوی که مالامال از شوق ترویج تشیع و احساس مسئولیت مذهبی در قبال باورهای شیعی خود نویسنده و همچنین علائق حاکمان و مردم بوده، در تاریخ نگاری این عصر به تصویر کشیده شده است. بزرگداشت هر کس و هر آنچه که با اهل بیت علیهم السلام ارتباط پیدا می کند، مهمترین مشخصه این تاریخ نگاری است. تاریخ نویسی صفوی همانند دیگر شئون جامعه صفوی، شیعی گری را به نمایش گذاشته است. حمایت و بزرگداشت تاریخ نگاران از سلاطین صفوی در این دوره رنگ ایدئولوژیک گرفته و تاریخ نگاران با تمام وجود برای اعتلای تشیع که آن را همسو با اعتلای خاندان صفوی و حکومت شیعی پایه گذاری شده توسط آنها می دانستند، تلاش می کردند. در دوره صفوی تاریخ نگاری ایدئولوژیک در ایران به مرتبه ای رسید که در هیچکدام از ادوار قبلی چنین شرایطی را تجربه نکرده بود. در این پژوهش سعی شده است موضوعاتی از فرهنگ تشیع که بیشترین توجه تاریخ نگاران عصر صفوی را به خود معطوف ساخته، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. چرایی این توجه و پیامدهای آن بر سبک تاریخ نگاری عصر صفوی، از دیگر مباحثی است که این تحقیق با رویکردی تحلیلی به آنها پرداخته است.

🟥تاریخچه مختصر زبان ترکی در آذربایجان شواهد تاریخی نشان می دهد تا قبل از قرن پنجم هجری قمری و ورود قبائل سلجوقی به آذربایجان زبان ترکی در این منطقه رواج نداشته است. پیش از آن مردم بومی به زبان محلی خودشان که همان فارسی پهلوی بوده تکلم می کردند. بسیاری از نام های جغرافیایی مانند اسامی شهرها، کوه ها، رودخانه ها و .. در سرزمین آذربایجان کنونی به دلیل ثابت ماندن نام های جغرافیایی در طول زمان، هم اکنون با همان نام فارسی خود شناخته می شوند. خودِ نام «آذربایگان» کلمه ای فارسی و به معنای «جایگاه آتش» است که در دوران پیش از اسلام به دلیل وجود آتشکده های مهم در آنجا به این نام نامگذاری شده است. مرحوم بابا صفری شهردار اسبق اردبیل در کتاب «اردبیل در گذرگاه تاریخ» به برخی از این نام ها اشاره کرده است. همچنین او برخی از اسامی و فعل های فارسی پهلوی که هم اکنون نیز در آذربایجان در محاورات مردم مورد استعمال قرار می گیرند، در کتابش آورده است. علاوه بر اینها، در برخی از روستاهای اطراف «نمین» و «خلخال» و حتی روستایی به نام «لاهیج» در جمهوری آذربایجان فعلی مردم هنوز به زبان تاتی تکلم می کنند. به دلیل بکر ماندن این مناطق، زبان ترکی نفوذ چندانی در آن مناطق نداشته است. خودِ نام شهر «بادکوبه» پایتخت جمهوری آذربایجان نیز کلمه ای فارسی بوده که در متون گذشته به همین نام آمده و در دوره اخیر به «باکو» تبدیل شده است.

حتی برخی ها معتقدند تا قبل از ظهور صفویان در قرن دهم هجری قمری زبان ترکی هنوز به طور کامل در آذربایجان بر فارسی استیلا نیافته بود. ضمن آنکه در سفرنامه هایی نظیر «سفرنامه ابن بطوطه» و کتاب هایی مانند "صفوه الصفا" ابن بزاز اردبیلی که در دوره شیخ صدرالدین پسر شیخ صفی الدین نوشته شده است به در اقلیت بودن تعداد ترکان در برابر فارس ها در آذربایجان و اردبیل و اینکه خود شیخ صفی الدین به زبان فارسی تکلم می کرده تاکید شده است. (صفوه الصفا، ص ۱۳۲ و ۹۳) ♦️حسین نوین معتقد است به شهادت تاریخ تا قرن ۱۱ هجری هیچکدام از قبایل ترک نتوانستند زبان ترکی را در آذربایجان رواج دهند (نوین، تاریخ زبان آذری در آذربایجان، ص ۱۲۳) امیر سمیعیان هم می نویسد زبان مردم آذربایجان غیر از فارسی زبان دیگری نبوده است (سمیعیان، آذربایجان در دوره سلجوقیان، ص ۱۴۸ ) نامیده شدن زبان پهلوی رایج در آذربایجان به نام "زبان آذری" هم یکی از گزاره های بی اساس است (زارع شاهمرسی، تاریخ زبان ترکی در آذربایجان، ص ۲۱ ) در واقع زبانی به نام زبان آذری نداریم زبان مردم آذربایجان قبلا فارسی بوده و الان ترکی است. این خطای بزرگ را کسروی انجام داده و از آن با عنوان یک کشف بزرگ تاریخی نام برده اند. کسروی با رضاخان که افکار ملی گرایانه داشته و در صدد یکسان سازی زبان و فرهنگ مردم مناطق مختلف بوده همکاری زیادی در این راه انجام داده است. ♦️یکی دیگر از اسناد بسیار مهم برای اثبات حضور زبان فارسی در بین مردم آذربایجان و بخصوص تبریز در قرن ۱۱ هجری، رساله ای به نام "رساله روحی انارجانی " است که ثابت می کند زبان فارسی پهلوی در قرن ۱۱ هنوز در بین زبان محاوره ای مردم تبریز حیات داشته است. اولین غزل به زبان ترکی در ایران هم مربوط به قرن هفتم و متعلق به عزالدین اسفراینی است( نوین، ص ۱۲۸) از نظامی گنجوی (قرن ششم هجری) هم که تمامی عمرش را تقریباً در همان شهر «گنجه» در جمهوری آذربایجان زیسته، اشعاری به زبان ترکی نداریم. ♦️زوال زبان فارسی در آذربایجان چند دلیل عمده داشته است. جمعیت فراوان مهاجران و تعامل و ازدواج و اختلاط نژادی آنها با ساکنین بومی منطقه، کم بودن چهره های شاخص ادبی در آذربایجان در آن دوره نسبت به مناطقی مانند خراسان، نرمخویی و همزیستی ادبیاتی و سهل انگاری گویشوران آذربایجان در صیانت از زبان فارسی، تداوم حضور ترکان در آذربایجان و تصدی مناصب حکومتی و نیاز مردم به یادگیری زبان آنها برای تعاملات اداری و اجتماعی، ظهور صفویان و تأثیرگذاری شاه اسماعیل و قزلباش ها که رشادت زیادی در راه گسترش تشیع نشان دادند و قلوب مردم را به طرف خود جلب کردند، از جمله این دلائل بوده است.

ادب و مهربانی ایرانی ها نسبت به مسیحیان از نگاه سفرنامه نویسان غربی حاضر در ایران عصر قاجار 🟥ژوبر در این رابطه می نویسد: «ایرانی ها نسبت به بيگانگان مردمانى با تربيت و مؤدب و خوش‌آميزش هستند؛ آنها در برخورد با كسانى كه آنها را به نام كافر مى‌خوانند هيچگونه از ادب و احترام و حتى سلام خوددارى نمى‌كنند و بيزارى نشان نمى‌دهند» (پیِر ژوبر، مسافرت در ارمنستان و ایران، ص 242) 🟥لندور این ویژگی ها را درباره ایرانی ها درونی دانسته و در عین حال بروز چنین رفتاری از اروپایی ها را غالباً ساختگی و فاقد اصالت ذاتی می داند. به نظر او «از نظر اروپایی ها افراد متمدن فقط برای تبلیغات از نرم خوئی و احترام و خیرخواهی یاد می کنند اما ایرانیان در کمال عقل به این آموزش ها و رفتارها پایبندند» (آرنولد لندور، ایران در آستانه مشروطیت، ص 138) 🟥مادام کارلاسرنا هم به انگیزه های خیرخواهانه ایرانیان اشاره کرده و می نویسد: «جمعیت با حسن نیت تمام برای دیدنم علاقه و کنجکاوی بیش از حدی نیز نشان می دادند». (مادام کارلاسرنا، سفرنامه مادام کارلاسرنا، ص 70) 🟥توصیف کلود آنه از رفتار مازندرانی ها هم گویای عطوفت مردم این منطقه با مسیحیان است. او می نویسد: «از مردمی که در جاده مازندران دیدار کرده ام واقعاً چیزی ندارم بگویم جز تعریف فراوان از ادب کاملشان. همیشه خوش استقبال و مهربان و آماده خدمت بوده اند» (کلودآنه، اوراق ایرانی، ص 103) 🟥پیِر لوتی هم از مهربانی های مردم شهر شیراز نسبت به خودش یاد کرده است (پیِر لوتی، سفرنامه به سوی اصفهان، ص 113) 🟥مادام دیولافوآ که از نزدیک شاهد خوش¬رفتاری های ایرانی ها بوده، به نظر می رسد با شگفتی توأم با مسرّت درباره یکی از این نوع سلوک دوست داشتنی ایرانیان نسبت به مسیحیان می نویسد: «در آوه مردم برای تندرستی ما دعا می کردند و حتی لباس ما را گرفته و می بوسیدند و می گفتند خداوند بلا را از جان شما دور کند. (مادام دیولافوآ، سفرنامه مادام دیولافوآ، ص 210) 🟥جونز بریجز هم معتقد است ایرانی ها بدون تردید، مردمانی مؤدب اند (جونز بریجز، گزارشی از دربار ایران، ص 62) و آنها فرانسویان آسیا نامیده می شوند. (همان، 141) 🟥از ادب ایرانیان به عنوان بزرگ ترین هنر آنها یاد شده است. (دو تو کویل، نامه های کنت دو گوبینو و الکسی دو توکویل، ص 79) 🟥ژنرال اسکوبلف هم از مهربانی و مهمان نوازی ایرانی ها نوشته (آویوتان اسکوبلف، سفرنامه ژنرال اسکوبلف، ص93) 🟥سروان فرانکلین هم این¬چنین نظری درباره رفتار ایرانیان با بیگانگان دارد: «ایرانیان بی تردید از لحاظ رفتار ظاهری، پاریسی های مشرق زمین اند. ایرانیان مردمانی مهربان، مؤدب، متمدن و نسبت به بیگانگان دارای روحیه ای همراه و مساعدند» (ویلیام هالینگبری، روزنامه سفر هیئت سرجان ملکم به دربار ایران،ص50) ♦️رفتار ملایم و عطوفت ایرانی ها حتی بر روحیات خود اروپایی ها هم تأثیر گذاشته و در برخی موارد آنها را دچار استحاله شخصیتی کرده است. نظر لندور درباره تحول در رفتار انگلیسی های حاضر در ایران گویای این شرایط است: «انگلیسی های مقیم ایران با کمی استثناء مردمی ساده، بدون تفرعن، جذاب و قابل معاشرتند و اگر از دستشان برآید به هر کس کمک می کنند. این انگلیسی ها خشن و تندخو نیستند و شخصیتی آرام دارند. این ویژگی در انگلیسی های دیگر دیده نمی شود» (آرنولد لندور، ایران در آستانه مشروطیت، ص79) https://eitaa.com/eiscahistory

یکی از معروف ترین جهانگردانی که از ایران عصر صفوی دیدار داشته، شوالیه ژان شاردن است او سالیان زیادی در ایران حضور داشته و سفرنامه ای 10 جلدی به نگارش درآورده است .او در مورد خصوصیات اخلاقی ایرانیان چنین توصیفی ارائه داده است: «ایرانیان بالطبع مخالف مشاجره و وحشیگری هستند آنها هرگز با هم جنگ نمی کنند. و بمانند مردمان ممالک ما (اروپا) قهر و غضب شدیدی ندارند. ایرانیان مؤدب ترین مردم مشرق زمین و خوش خُلق ترین خَلق جهان می باشند. افراد معقول ایرانی با مؤدب ترین اشخاص اروپایی می توانند هم تراز باشند. ایرانیان به حد اعلا خوش حالت و نیک رفتار، و به قدر امکان نرم، متین، موقر، مهربان و ملایم هستند. شاردن در صفحه بعد و در حالتی که گویی احساس می کند هنوز حق مطلب را در مورد اخلاق پسندیده ایرانیان بطور کامل بیان نکرده است، می نویسد: «بازهم یکبار دیگر می گویم که ایرانیان به طور قطع و یقین مهربان ترین خلایق جهان می باشند» سفرنامه شاردن (1335، جلد 4، ص 48 - 61) نکته مهم اینکه، شاردن جهانگردی معمولی نیست. برداشت های او از رفتارهای ایرانیان با در نظر گرفتن مطالعات فلسفی و اجنماعی او ارزش علمی بسیار می یابد. شاردن از مشاهیر فلاسفه جهان در عهد جدید است. چنانکه در دائره المعارف بریتانیکا آمده، فیلسوفان و مورخین مشهور قرن هجدهم از قبیل مونتسکیو، روسو، دیدرو، هلویثیوس، گیبون و حتی لامارک و داروین در تدوین نظریات تاریخی از عقاید فلسفی و اجتماعی او مایه گرفته اند. شاردن به زبان های فارسی و ترکی آشنا و در فارسی محاوره ای تسلط داشته است. https://eitaa.com/eiscahistory

ششمین شماره از دوفصنامه التاریخ والحضارة السلامیة؛ رویة معاصره منتشر شد

به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت ‌(علیهم‌السلام) و اداره نشریات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ششمین شماره دوفصلنامه علمی ـ تخصصی «التاریخ والحضارة الاسلامیة؛ رؤیة معاصرة» مربوط به تابستان وپاییز (2023 میلادی/1445هـ) منتشر و مقالات این شماره بر روی سامانه نشریه به آدرس http://ihc.isca.ac.ir نمایه گردید. «التاريخ المقدس ومكانته في تطور تدوين التاريخ في الحوزات العلمية في القرن الماضي» نوشته محسن الویری؛ «الأمن القومي وسبل تحقيقه من وجهة نظر الامام علي علیه السلام» اثر یدالله حاجی زاده؛ «دراسة ونقد لصورة الإمام الحسن العسكري × في مرآة الموسوعات الغربية» به قلم سعید طاووسي مسرور؛ علیرضا دهقانی ازجمله مقالات این شماره است. همچنین «تقييم روايات واقعة عاشوراء في المصادر الرجالية،‌ دراسة حالة كتاب تنقيح المقال» حمید شاهدادي؛ منصور داداش نجاد؛ سید محمد حسیني؛ «الإشكاليات الفكرية في بيان النص القرآني - قراءة من منظور الإمام العسكري علیه السلام» به قلم سیروان عبدالزهرة الجنابي و «السلفية وحديث الغدير (دراسة وتحليل)» اثر مصطفی کاشانیان؛ مهدي فرمانیان از دیگر مطالبی است که در این شماره منتشر شده است. دوفصلنامه علمی ـ تخصصی «التاریخ والحضارة الاسلامیة؛ رؤیة معاصرة» در بانک اطلاعات نشریات کشور (Magiran.com)؛ پایگاه استنادی سیویلیکا (Civilica.com)؛ پایگاه مجلات تخصصی نور (Noormags.ir)؛ مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID)؛ پرتال جامع علوم انسانی (http://ensani.ir) نمایه و در سامانه نشریه (ihc.isca.ac.ir)؛ کتابخوان همراه پژوهان (pajoohaan.ir) و پرتال نشریات دفتر تبلیغات اسلامی (http://journals.dte.ir) بارگذاری می‌شود. 🌐 https://eitaa.com/journals_isca/203