صدقه
چیزی مانند زكات كه انسان از مال خود در راه خدا می دهد را صدقه گویند؛ ولی در واقع، صدقه هم شامل واجب می شود و هم مستحب.
علامه بزرگوار ابن فهد برای صدقه پنج قسم بیان كرده است:
صدقه در مال، در جاه، در عقل، در زبان، در علم.
صدقه در مال، معلوم است و اما در جاه: تصورش به این است كه برای دیگری در راه خدا شفاعت كند، و در عقل: در مشورت كمك نماید، و در زبان:در میان مردم به اصطلاح برخیزد، و در علم: روشنگر افكار مردم شود.
و باید متوجه بود كه صدقه در مال، تنها پنج ریال یا یك تومان دادن به فقیر و مسكین نیست، بلكه جامعه از این مال یا به نحو وجوب و یا بطور استحباب، حقی دارد؛ بنابراین از این اموال، شخص مسلمان باید جامعه را بهره مند سازد، كتابهای دینی چاپ كرده، در دسترس قرار دهد، كتابخانه، بیمارستان، زایشگاه، پل، جاده، و حمام بسازد و صدها امر دیگر كه در خدمت بندگان خدا قرار می گیرد، انجام دهد.
زكات(صدقه واجب):
زكات یكی از فروع دین و از ضروریات اسلام است و منكر آن كافر و نجس است و در اكثر آیات قرآن هر كجا نامی از نماز برده شده، از زكات هم نامی برده شده و فقهای اسلام، در كتب فقهیّه خود، یك فصل مخصوص زكات و بعضی یك جلد درباره آن نوشته اند.
خُمس (به زبان عربی به معنای «یک پنجم») یکی از انواع مالیاتهای اسلامی است که شیعیان بدان معتقدند و به منظور رفع مشکلات مالی امت اسلامی و توزیع عادلانه ثروت و تقویت بنیه مالی حکومت اسلامی در جهت رفع نیازهای امت اسلامی وضع شدهاست.همچنین خمس از موضوعات مهم فقه اسلامی و به طور خاص فقه امامیه است. محاسبه و پرداخت خمس از تکالیفی است که شیعیان در طول زندگی به آن عنایتی ویژه دارند.
نیمی از خمس به سادات فقیر اختصاص دارد و نیم دیگر به عنوان سهم امام در دوران غیبت امام زمان توسط مراجع تقلید در اموری که با توجه به تاریخ زندگی اهل بیت(ع) مورد مصرف خمس تشخیص میدهند، هزینه میگردد. وجوهات حاصل از پرداخت خمس یکی از منابع اصلی مالی حوزههای علمیه و ترویج دین در جامعه اسلامی است.
خمس از دیدگاه قرآن
خداوند در آیه زیر وجوب خمس و مصارف آنرا به صورت فشرده بیان کرده و اهمیّت آنرا گوشزد كرده است.
« وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامی وَ الْمَساكِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا »
( یعنی ای مؤمنان) بدانید كه آنچه به شما غنیمت و فایده رسد (كم یا زیاد) خمس (یك پنجم) آن مخصوص خدا و رسول و خویشان او و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است اگر یتیمان به خدا و آنچه بر بنده خود نازل كرده ایم دارید.