۱۴) همواره با توده مردم باش امام(علیه السلام) در این فقره به نکته مهمى مى پردازد که در حیات امروز بشر و شکل گیرى حکومت ها، اثرش از هر زمان آشکارتر است. مى فرماید: «باید محبوب ترین کارها نزد تو امورى باشد که در جهت رعایت حق از همه کامل تر و از نظر عدالت شامل تر و از نظر رضایت عمومى مردم جامع تر باشد»; (وَ لْیَکُنْ أَحَبَّ الاُْمُورِ إِلَیْکَ أَوْسَطُهَا(۱) فِی الْحَقِّ، وَ أَعَمُّهَا فِی الْعَدْلِ، وَ أَجْمَعُهَا لِرِضَى الرَّعِیَّةِ). بدیهى است قوانین و مقرراتى که داراى این سه ویژگى باشند: هم از نظر حفظ حقوق، جامع تر و هم از نظر رعایت عدالت شامل تر و هم رضایت توده هاى مردم را بهتر جلب کند، مورد رضاى خدا و خلق است و هنگامى که خداوند از حکومتى راضى و خلق خدا از آن خشنود باشند، دوام و بقاى آن تضمین شده است. از آنجا که مفهوم این سخن آن است که مهم رضاى اکثریت قاطع مردم است نه اقلیتى ثروتمند و خودخواه که همواره در حاشیه حکومت ها زندگى مى کنند. در ادامه این سخن مى فرماید: «زیرا خشم توده مردم خشنودى خواص (اقلیت پرتوقع) را بى اثر مى سازد؛ اما ناخشنودى خاصان با رضایت عامه مردم بخشوده و جبران پذیر است»; (فَإِنَّ سُخْطَ الْعَامَّةِ یُجْحِفُ(۲) بِرِضَى الْخَاصَّةِ، وَ إِنَّ سُخْطَ الْخَاصَّةِ یُغْتَفَرُ مَعَ رِضَى الْعَامَّةِ). آنچه در جمله هاى کوتاه بالا آمد در واقع زیربناى حکومت هاى پایدار را تشکیل مى دهد. افراد یک جامعه همیشه بر دو گروه تقسیم مى شوند: اقلیت ثروتمندى که معمولاً اطراف زمامداران را مى گیرند و با چاپلوسى و تملّق و اظهار اخلاص و فداکارى در فکر تأمین منافع خویشند. و در برابر آنها اکثریت مردم که چرخ هاى زندگى اجتماعى با دست و بازوى آنها در حرکت است، بیش از همه زحمت مى کشند و بیش از همه به کشورشان علاقه مندند. اگر گروه اوّل از حکومتى ناراضى شوند ولى گروه دوم راضى و خشنود باشند هیچ مشکلى به‌وجود نمى آید; مشکلات جامعه با دست توده هاى مردم حل مى شود و داد فریاد آن اقلیت تغییرى در مسیر کارها ایجاد نمى کند; ولى اگر رضایت این گروه اقلیت به بهاى خشم توده هاى مردم جلب گردد، آن هنگام است که پایه هاى حکومت به لرزه در مى آید و به گفته شاعر: نفس ها ناله شد در سینه آهسته آهسته فزون تر گر شود این ناله ها فریاد مى گردد چنانچه نارضایتى ها ادامه پیدا کند منتهى به قیام و انقلاب ها خواهد شد. زندگى پیغمبر اسلام و على(علیهما السلام) بهترین نمونه براى این مسأله است. سعى داشتند همواره جانب توده هاى محروم و متوسط جامعه را بگیرند و به مخالفت خواص که منافع خود را در خطر مى دیدند اعتنا نکنند. این همان چیزى است که امروز به دموکراسى مردمى یا دموکراسى دینى یا مردم سالارى دینى از آن یاد مى شود، هرچند گاهى تنها به الفاظ قناعت مى کنند و به واقعیات توجه ندارند. و در واقع مفهومى قدیمى است که در قالب الفاظ جدید ریخته شده است. البته امروزه نوعى شیطنت بسیار مرموزى از سوى این گروه خاص به کار گرفته مى شود که با سلطه بر رسانه هاى جمعى سعى مى کنند #افکار_عمومى را فریب و به اصطلاح شستشوى مغزى بدهند به گونه اى که تصور شود خواسته هاى آنها همان است که توده هاى مردم مى خواهند، هرچند با کمى دقت مى توان به شگرد آنها پى برد. گاه به شیوه دیگرى متوسل مى شوند و آن اینکه وسایل هوسرانى و لذات بى قید و شرط جسمانى را در اختیار توده هاى مردم قرار مى دهند و آنها را بدین وسیله #سرگرم مى سازند تا از آنچه در جامعه مى گذرد بى خبر بمانند. اگر آگاهانِ باهدف و مؤمن، آنها را هوشیار سازند تا در این دام ها نیفتند به یقین قیامى خواهند کرد که تومار زندگى این زالو صفتان را در هم بپیچد. از آنجا که این مسأله داراى اهمّیّت زیادى است، امام(علیه السلام) در ادامه این سخن به شرح بیشترى پرداخته و انگشت روى جزئیات مسأله مى گذارد و صفات آن گروه از خواص و همچنین ویژگى هاى توده هاى زحمت کش جامعه را به تفصیل برمى شمارد. نخست به سراغ صفات نکوهیده خواص از خود راضى مى رود و هفت ویژگى براى آنها ذکر مى کند. در اوّلین و دومین صفت مى فرماید: «و (بدان که) هیچ کَس از رعایا از نظر هزینه هاى زندگى در حالت آرامش و صلح، بر والى سنگین تر و به هنگام بروز مشکلات، کم یارى تر از خواص (از خود راضى و پر توقع) نیست»; (وَ لَیْسَ أَحَدٌ مِنَ الرَّعِیَّةِ أَثْقَلَ عَلَى الْوَالِی مَؤُونَةً فِی الرَّخَاءِ، وَ أَقَلَّ مَعُونَةً لَهُ فِی الْبَلاَءِ). آنها از والى توقعات بسیار و خواسته هاى بى شمار دارند و کیسه هایى براى منافع خود دوخته اند که به این آسانى پر نمى شود و به عکس به هنگام بروز مشکلات خود را کنار مى کشند و چنین مى پندارند که حفظ کشور و ایثار و فداکارى در راه آن بر عهده توده هاى مردم است; آنها قشر ممتازى هستند که فقط باید نظارت کنند و نظر دهند.