eitaa logo
پژوهشکده تاریخ معاصر
2.4هزار دنبال‌کننده
1.7هزار عکس
74 ویدیو
4 فایل
مشاهده در ایتا
دانلود
✳️ وضعیت نمایندگان مجلس در دوره پهلوی؛ شرط وکالت مادام‌العمر اکثر قریب به اتفاق نمایندگان دوره پهلوی تغییر نمی‌یافتند، مانند آنکه وکالت آنان مادام‌العمر خواهد بود، در ادوار بعد هم ثابت می‌ماندند، مگر آنکه اتفاقا یکی دو نفر از ایشان در یک موردی بر خلاف نظر دولت گوشه­ای زده یا ایرادی گرفته باشند که در این صورت نه تنها در دوره بعد انتخاب نمی‌شدند بلکه ممکن بود به قیمت گرفتاری آنان تمام شود. ظریفی در این مورد قطعه‌ای سروده که در زیر نقل می‌شود: ندانی که من روی کرسی مجلس چرا روزگاری بکردم درنگی از آن رو که بودم وکیل رضاخان وکیل مطیع و وکیل زرنگی بهر رنگ ارباب میخواست بودم اگر میل او بود هر دم برنگی1 و عده‌ای از نمایندگان دوره نهم مجلس شورای ملی شماره آرشیو: 1912-1ع 1. ، تاریخ بیست‌ساله ایران، ج 5، تهران، نشر ناشر، 1362، صص 37-38. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ سیل تبریز، کمک به ونیز 8 خرداد 1350، روزنامه «آیندگان» در صفحه اول خود گزارش کوتاهی از سیل مرگبار در لاریجان و تبریز با تیتر «دهکده لاریجان را آب برد و 12 تن غرق شدند» منتشر کرد و در اخبار و اطلاعات اولیه اعلام کرد که تاکنون جسد دوازده نفر پیدا شده و تعدادی نیز به درمانگاه‌ها انتقال داده شده‌اند. هم‌زمان در صفحه اول همان روزنامه آمده است که «هدیه علیاحضرت شهبانو برای نجات ونیز» از خطر غرق شدن... ❌ بخشی از خبر سیل در تبریز و لاریجان: «در نتیجه بارندگی بی‌سابقه‌ای در تبریز و نواحی اطراف به جز مسجد و خانه فرهنگ روستایی ده هیچ بنایی سرپا نیست... سیل روستای لاریجان در 25 کیلومتری تبریز را ویران کرد و تاکنون جسد دوازده تن پیدا شده است...» ❌ بخشی از خبر هدیه شهبانو به ونیز: «از طرف شهبانو برای نجات شهر ونیز از خطر غرق شدن هدیه بسیار نفیسی برای شهرداری ونیز ارسال شده است. این هدیه که طی مراسمی با حضور سفیر شاهنشاه آریامهر در ایتالیا در اختیار شهرداری ونیز قرار خواهد گرفت در یک حراج عمومی به معرض فروش گذاشته می‌شود و وجه حاصل از آن به مصرف نجات ونیز از خطر غرق شدن می‌رسد... .»1 1. روزنامه آیندگان، ش 1038، 8 خرداد 1350، ص 1. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
5.91M حجم رسانه بالاست
مشاهده در ایتا
عبرتی تاریخی برای دستگاه دیپلماسی سیاستهای دویست ساله کشورهای غربی در ایران https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ مسئله سیستان مجلس را به هم ریخت مسئله آب و خشکسالی در سیستان برای بار دوم مجلس شورای ملی را به هم ریخت. ابراهیم پردلی، نماینده اقلیت، بار دیگر مسئله سیستان را با حمله شدید به دولت و اکثریت درآمیخت و هنگامی که نماینده اکثریت به جوابگویی همکار مخالف خود پرداخت، مجلس به‌شدت متشنج شد.1 1. روزنامه آیندگان، سال چهارم، ش 1034، 3 خرداد 1350، ص 8. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ کوچک شدن سفره مردم در نتیجه قانون تجارت «انحصار بر محصولات عمده صادراتی کشاورزی چون پنبه، برنج، ابریشم و توتون و چای از نظر بهبود وضعیت مالی کشاورزان نیز تأثیر چندان مطلوبی نداشت؛ زیرا معمولا نرخ‌های اعلام‌شده دولت برای خرید این گونه محصولات با قیمت‌های واقعی تفاوت زیادی داشت و بسیار پایین‌تر از آن نرخی بود که حتی هزینه تولید آنها را برآورده نماید. همچنان که انحصار پنبه نیز به افزایش قیمت آن از هر بقچه 30 ریال به 100 ریال شد. انحصار فرش نیز موجب ضرر بازار فرش و پشم خام شد و حتی رمه‌داری را نیز با خطر مواجه ساخت. قیمتی که دولت برای پشم و پوست تعیین کرده بود مطابقتی با بازار عرضه و تقاضا نداشت و نتیجه آن کاهش تولید این محصولات بود در حالی که این محصولات در بازارهای خارجی و کشورهای همجوار خواهان زیادی داشت؛ در نتیجه اتخاذ این سیاست بسیاری از صاحبان گله‌ها، آنها را به خارج از مرزها و کشورهای همجوار فرستادند و علاوه بر کمیابی در بازار پشم و پوست، خوراک مردم از قبیل گوشت و روغن و شیر نیز دچار کمیابی شد.»1 1. روزنامه ایران، ش 384، 5 مهر 1320. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ نصیحت ؛ ای کسانی که راه نجات مملکت را رابطه با کدخدا می‌دانید امروزه عده‌ای راه نجات کشور را به رابطه با آمریکا گره می‌زنند و رفع مشکلات ما را در کمک گرفتن از آن می‌دانند. صد سال پیش نیز بودند افرادی که راه رهایی ایران از هرج و مرج ناشی از مداخله بیگانگان را در ارتباط با این دول و به‌ویژه قدرت استعماری آن زمان، بریتانیا، می‌جستند. با توجه به چنین اندیشه‌هایی بود که روزنامه «کاوه» یکی از سرمقالات خود را به بررسی آنها اختصاص داد و در بخشی از آن چنین نوشت: «منحصر دانستن نجات مملکت به راه سیاست بین‌المللی چنانچه امروز حواس اغلب "وطن‌پرستان ایران" بدان معطوف است سهو عظیم و غفلت بزرگ یا نتیجه شهرت‌پرستی و هوس "دیپلماتی" و "سیاسی‌گری" است».1 1. روزنامه کاوه، س 2 (دوره جدید)، ش 5 (شماره مسلسل 52)، 1 رمضان 1339/ 9 مه 1921، ص 1. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ بررسی نحوه موضع‌گیری امام خمینی در برابر لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی؛ تاکتیک امام خمینی در مبارزه با اسدالله علم یکی از موضوعات مهم دهه 13۴۰، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی است. این لایحه سال‌ها پیش تصویب شده بود و اسدالله علم در مهر ۱۳۴۱ درصدد اجرای آن برآمد. روحانیت، لایحه مذکور را هجوم شاه به ارزش‌های مذهبی و مقدمه از رسمیت انداختن اسلام می‌دانست. گویی! چهره واقعی رژیم علنی شد و امام خمینی(ره) با تلنگرهای درست به علما پرده‌ها را کنار زد و حقایق را عریان کرد. بازدید امام خمینی از آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی و آیت‌الله حاج میرزا حسنعلی مروارید پس از دیدار آنها با ایشان (فروردین 1343) برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید! https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ به مناسبت تشکیل نیروی دریایی در دوره پهلوی اول؛ کارکرد ناوگان ایران در خلیج فارس نیروی دریایی هم مانند سایر ارکان ارتش خیلی زود در برابر هجوم قوای بیگانه در سواحل شمالی دریای خزر و آب‌های خلیج فارس دچار فروپاشی شد. مقاومت‌های پراکنده اما دلاورانه برخی سربازان و افسران نیروی دریایی هم به کشته‌شدن جمع زیادی از آنان از جمله سرهنگ بایندر انجامید. به این ترتیب نیروی دریایی ارتش پهلوی نیز در صحنه عمل تفاوت چندانی با قوای بحریه پراکنده نداشت. طبیعی بود که نیروی دریایی تازه‌تاسیس ایران در دوره پهلوی اول، بخش عمده‌ای از تمرکز خود را در خلیج فارس بگذارد، امّا این وضعیت هم خللی در تثبیت حضور و نفوذ انگلستان در منطقه ایجاد نکرد. تنها با تضعیف جایگاه جهانی این کشور پس از جنگ جهانی دوم و ظهور ایالات متحده آمریکا به عنوان قدرت مداخله‌گر جدید در منطقه بود که این دایره نفوذ کم‌رنگ شد. درنهایت، چندین دهه بعد و در سال 1971م (1349ش) با تحولاتی که به خروج نیروهای نظامی انگلستان از خلیج فارس انجامید، حضور نظامی ایران در منطقه پررنگ شد. این جایگاه نیز تابعی از سیاست آمریکا و دکترین «نیکسون» مبنی بر لزوم پرکردن خلأ ناشی از خروج نیروهای انگلیسی بود که به نقش‌آفرینی ایران به عنوان ژاندارم منطقه انجامید. سربازان در مراسم سان و رژه با اونیفورم جدید شماره آرشیو: 130593-275م متن کامل این مقاله را از طریق لینک زیر بخوانید؛ https://b2n.ir/904556 https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ نظر غیر صادقانه ارگان «حزب توده» درباره کاپیتولاسیون ! «مردم» ارگان مرکزی ایران در شماره امروز خود در یادداشتی با تیتر «دو لایحه اسارت‌بار احیای کاپیتولاسیون در ایران» نوشت: در زمره لوایحی که از طرف دولت منصور به مجلسین ایران تقدیم شده است و روزنامه‌ها به آن عنوان «مهم» داده‌اند، دو لایحه است در مورد الحاق ایران به قرارداد وین در مورد تکالیف و وظایف و مصونیت‌های نمایندگان سیاسی دول در کشورهای یکدیگر، و لایحه اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیت‌ها و معافیت‌های مذکور در قرارداد وین. در یک جمله باید گفت که دو لایحه مذکور و به‌خصوص لایحه اخیر، مفهومی جز احیای کاپیتولاسیون در ایران و نقض حقوق و وظایف مراجع و دادگاه‌های ایرانی در رسیدگی به اتهامات و جرائم مأمورین آمریکایی ندارد. مصونیت و معافیت، خاص مأمورین سیاسی است و مأمور سیاسی در عرف دیپلماتیک به کسی گفته می‌شود که از طرف دولت معینی در سفارتخانه آن کشور در کشور دیگر مأموریت داشته باشد. در کشورهایی که سفارت کبری وجود دارد، سفیر کبیر و در غیر این صورت وزیر مختار و کارکنان سیاسی سفارت از قبیل کاردار، دبیر، اتاشه نظامی، اقتصادی و غیره جزء «کور دیپلماتیک» هستند و مصونیت و معافیت سیاسی دارند. دادگاه‌ها و مراجع داخلی صالح به رسیدگی به جرائم و اتهامات آنها نیستند و در صورت لزوم تقاضای احضار آنها خواهد شد، ولی لایحه جدید دولت، مصونیت و معافیت سیاسی را بسط می‌دهد و آن را شامل حال مستشاران نظامی آمریکا در کشور ما می‌سازد. به طوری که می‌دانیم در کشور ما عده زیادی مستشار نظامی آمریکا اعم از افسر، درجه‌دار و سرباز وجود دارند و در واحدهای گوناگون نظامی در نقاط مختلف کشور مشغول فعالیت‌اند. این افراد به طوری که مقامات دولتی ایران مدعی هستند، مستخدمین دولت ایران‌اند، و به موجب قراردادهای معین استخدام شده‌اند و ظاهرا هر وقت دولت بخواهد قرارداد استخدام آنها را فسخ می‌کند. لایحه جدید دولت در حقیقت به مفهوم رد این ادعاست، نشان‌دهنده آن است که مستشاران نظامی آمریکا مستخدمین ایران نیستند، بلکه نمایندگان یک دولت خارجی هستند که با مصونیت و معافیت سیاسی به ایران آمده‌اند و در کادر مأموران سفارت کار می‌کنند. لایحه جدید دوات به معنی احیای کاپیتولاسیون در ایران است. ما مصونیت و معافیت مستشاران نظامی آمریکا را یک عمل خلاف قانون اساسی ایران و یک ضربه بزرگ به استقلال و حاکمیت ایران می‌شمریم. درحالی‌که کشورهای مستعمره دنیا یکی پس از دیگری از بندهای اسارت آزاد می‌شوند، رژیم شاه هر روز بند تازه‌ای بر دست و پای مردم ایران می‌نهد و این امر به خوبی ماهیت این رژیم را نشان می‌دهد. منبع: مردم (ارگان مرکزی حزب توده ایران)، 15 آبان 1343، صص 1 و 3. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
پژوهشکده تاریخ معاصر
✳️ نظر غیر صادقانه ارگان «حزب توده» درباره کاپیتولاسیون ! #روزشمار #15_آبان_1343 «مردم» ارگان مر
✳️ هرچند استدلال به‌کاررفته در نوشتار «مردم» ارگان مرکزی حزب توده ایران صحیح بود، ولی نکته بسیار مهم اینجاست که «حزب توده» مدافع استقلال ملت ایران در برابر قدرت‌های جهانی و یا به تعبیر این حزب امپریالیسم نبوده و این حزب در ادعاهای خود صداقت نداشته است. وابستگان به حزب توده در ایران در واقع ارابه‌ران سیاست‌ها و منافع دولت شوروی بودند. آنان نه تنها به دنبال استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران نبودند که در برهه‌های گوناگونی خواستار اعطای امتیازات هم‌وزن به شوروی نیز بودند. ماجرای «امتیاز نفت شمال» عدم صداقت حزب توده را در برهه‌های گوناگون تاریخ معاصر به‌عیان نشان می‌دهد. هنگامی که در اسفندماه 1322، شرکت‌های نفتی انگلیسی و آمریکایی «سوکونی ـ واکیوم»، «سینکلر آمریکایی» و نیز شرکت انگلیسی ـ هلندی داچ‌شل، با ورود به تهران، امتیاز بهره‌برداری از نفت نواحی جنوب شرقی ایران را مطرح کردند و محرمانه با مقام‌های بلندپایه دولتی از جمله ساعد، نخست‌وزیر وقت ایران، مذاکراتی را آغاز کردند (رک: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، سیاست خارجی ایران، 1357- 1300، تهران، البرز، 1347، چ دوم، ص 92.) روس‌ها نیز مانند نمایندگان مجلس ایران و نیز رجال وطن‌پرست و همچنین توده‌ای‌های طرفدار شوروی در ایران به آن واکنش نشان دادند. شوروی که همواره از فعالیت شرکت‌های غربی در خاک ایران نگران بود، پس از آنکه از طریق عوامل خود در ایران، در جریان مذاکرات دولت ایران با شرکت‌های چندملیتی قرار گرفت، در شهریور 1323ش سرگئی کافتارادزه، معاون گرجی‌تبار وزارت‌خارجه شوروی، را برای دریافت امتیاز نفت شمال به تهران گسیل کرد. کافتارادزه، که مردی سخت‌گیر و تند برای صیانت از منافع شوروی در ایران بود، پس از بررسی مناطق شمالی کشور، از دولت ایران درخواست کرد که امتیاز استخراج نفت برخی از استان‌های شمالی را به شوروی واگذار نماید. رک: یرواند آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، تهران، نشر مرکزی، 1377؛ جمیل حسنلی، فراز و فرود حزب دموکرات آذربایجان به استناد آرشیوهای اتحاد جماهیر شوروی، ترجمه منصور همامی، نشر نی، 1382، ص 44. یکی از نکات عبرت‌آموز تاریخ معاصر ایران، همراهی حزب توده و موافقت آنها با اعطای امتیاز نفت شمال به شوروی بود. سران حزب توده که تا قبل از آن مخالف اعطای هر گونه امتیازی به بیگانگان بودند، به توجیه فواید اعطای امتیاز به شوروی مشغول شدند. احسان طبری، نظریه‌پرداز حزب توده، عدم واگذاری امتیاز نفت به روس‌ها را «حرکت غلط» و «یک‌طرفه» ارزیابی می‌کند. رک: جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تهران، نیلوفر، 1371، ص 221. آنها در اظهارات خود به‌صراحت بیان می‌کردند: «همان‌گونه که ما برای انگلستان در ایران منافعی قائل هستیم و بر علیه آن صحبت نمی‌کنیم، باید معترف باشیم که دولت شوروی هم از لحاظ امنیت خود در ایران منافع جدی دارد». رک: همان، ص 219. در مجلس، نمایندگان حزب موافق اعطای امتیاز درخواستی شوروی بودند. در عرصه میدانی نیز حزب توده در 5 آبان 1323، تحت حمایت سربازان شوروی، جلساتی را تشکیل دادند و ضمن بررسی دلایل علاقه خود به اعطای امتیاز نفت شمال به روس‌ها تظاهراتی را نیز علیه نخست‌وزیر، ساعد مراغه‎ای، در تهران و شهرهای بزرگ به راه انداختند. رک: رحیم زهتاب‌فرد، خاطرات در خطرات، تهران، ویستار، 1373، صص 144-145. فراکسیون توده در مجلس معتقد بود که شرکت شوروی در استخراج نفت سبب گسترش آزادی و دموکراسی است و از نفود کمپانی نفت انگلیس می‌کاهد؛ ضمن اینکه دولت شوروی را دولتی استعماری نمی‌دانست. رک: جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تهران، نیلوفر، 1371، ص 219. در این زمینه برای مطالعه بیشتر رک: ماجرای امتیاز نفت شمال چه بود؟ این همه نشان می‌دهد که ادعای حزب توده و ارگان مطبوعاتی این حزب در مخالفت با کاپیتولاسیون همراه با صداقت نبوده و در واقع آنها به دنبال استقلال و دل‌نگران عزت ملت ایران نبودند. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ فیلم‌هایی که تماشاچیان را به ستوه آورد! از سال‌های ۱۳۲۲ به بعد فعالیت‌های فیلم‌سازی به دلیل تأسیس چند شرکت سینمایی توسط تعدادی سرمایه‌گذار و همچنین عمومی‌تر شدن سینما در بین مردم، گسترش یافت، اما مجله خواندنی‌ها در سال 1349 از انعکاس این فیلم‌ها در بین مخاطبان چنین می‌گوید: «مردم معتقد بودند کیفیت فیلم‌ها در سطحی بود که نه تنها از دیدنشان لذتی نمی‌بردند بلکه چیزی به فرهنگ و اطلاعات جامعه نیز اضافه نمی‌کرد. آنها اذعان می‌داشتند دیدن صحنه‌های خشن و غیراخلاقی تنها باعث می‌شد تا در پایان فیلم با اعصابی خسته از سینما خارج شده و مبلغی که بابت بلیط داده بودند دور ریخته شود. با وجود عدم رضایت مردم از محتوای فیلم‌های سینمایی، در سال 1349 بیش از 110 فیلم نیمه‌کاره یا آماده نمایش از محصولات مستقل سینمای ایران آماده اکران بود که بنا به دلایل مختلف روی پرده نرفت تا به این ترتیب ده‌ها میلیون تومان سرمایه کشور راکد بماند و یا بهتر بگوییم به هدر برود».1 صحنه فیلم‌برداری (دهه 1320) 1. مجله خواندنی‌ها، سال 18، ش 862، 1349، ص 27. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir
✳️ بازار داغ وام‌های سفارشی ـ امنیتی؛ چه کسانی در اولویت دریافت وام مسکن قرار داشتند؟ موضوع فعالیت بانک رهنی، که در سال ۱۳۱۷ش، به عنوان نخستین بانک تخصصی در امر مسکن و ساختمان، بنیان گذاشته شد، اعطای تسهیلات مسکن، در قبال رهن اموال غیرمنقول بود، اما یکی از مدیران این بانک، ضمن اشاره به لیست 250نفره‌ای، دلایل ناتوانی بانک در اعطای این وام را بیان کرده است: «این قدر به ما تحمیلات به عمل می‌آید که پول (برای اعطای وام و تسهیلات) در اختیار نداریم؛ مثلا یک نامه بالا بلند از سازمان امنیت به ما رسید که اسامی 250 نفر را به ما داده و دستور هم داده که لازم است به این اشخاص مبلغ چهارصد ریال وام به هریک از آنها بدهید و منتهای تسهیلات را هم در کارشان به عمل آورید. حالا حساب کنید که ما چگونه می‌توانیم از اجرای دستور سازمان امنیت سرپیچی کنیم!»1 هنگام بازدید از بانک رهنی ایران شماره آرشیو: 300-849ن 1. ابوالحسن عمیدی‌ نوری،‌ یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار (تحولات نیم‌قرن اخیر تاریخ معاصر ایران از نگاه ابوالحسن عمیدی نوری)،‌ به کوشش: موسی فقیه حقانی،‌ ج 6،‌ تهران،‌ مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران،‌ 1396، ص 237. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir