یادداشت حجت الاسلام و المسلمین حمید رفیعی هنر استادیار گروه تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

✍ یادداشت حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی هنر استادیار گروه تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با عنوان: عبادت، بلوغ یافتگی و ترس @isca_ethics

🔸عبادت، بلوغ‌یافتگی و ترس در روان‌شناسی انگیزش گفته می‌شود که خاستگاه انگیزه‌ها از سه ناحیه نیازها، شناخت‌‌ها، و هیجان‌ها هستند. اینکه مثلا من انگیزه تحصیل دارم ریشه در نوعی نیاز، هیجان، یا شناخت دارد. شاید نیاز به دانستن، نیاز به شهرت، موقعیت، ثروت، و جایگاه است که در من انگیزه تحصیل ایجاد کرده یا آن را تداوم می‌دهد. ❓حال یک سوال. ما چرا رفتارهای دین‌مدارانه انجام می‌دهیم؟ انگیزه عبادتهای ما چیست؟ و ریشه در چه دارد؟ مثلا همین شب‌های مبارک قدر (که در یک نظرسنجی جالب توسط مرکز ایسپا دیدم که حدود ۸۳ درصد نمونه مطالعاتی آن‌ها گفته بودند که امسال در مراسم #شب‌های_قدر شرکت خواهند کرد)، انگیزه افراد برای شرکت در این مراسم‌ها چیست؟ آیا همه دین‌مداران با انگیزه و خاستگاه واحدی به دین پایبند می‌شوند یا ما با تنوعی از انگیزه‌ها مواجهیم؟ ❇️ پاسخ روشن است، انگیزه‌ها واحد نیست و قرار هم نیست واحد باشد. 🔺البته طبق تحقیقات، نیاز به پرستش از جمله نیازهای اصیل انسان‌هاست، اما همین نیاز می‌تواند منشا انگیزه‌های متنوع باشد. 🔹زیاد شما را معطل نمی‌کنم، این تنوع را امام اول مسلمین در حکمت 237 نهج البلاغه تبیین نموده‌اند: إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ، وَإِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ، وَإِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الاَْحْرَارِ. «گروهى خدا را از روى رغبت و ميل (به بهشت) پرستش كردند، اين عبادت تاجران است و عدّه‌اى از روى ترس او را پرستيدند و اين عبادت بردگان است و جمعى ديگر خدا را براى شكر نعمت‌ها (حتی اگر بهشت و جهنم در کار نباشد) پرستيدند. اين عبادت آزادگان است». 🔸 و در جای دیگر، حضرت جهت‌گیری انتخابیِ خودشان را هم اعلام فرموده‌اند: الهی ما عَبَدتُک خوفاً من نارِک و لا طمَعاً فی جنّتِک‌ بل وَجَدتُک اهلاً للعباده فَعَبَدتُک 🔺در این سخنان می‌بینیم که ریشه رفتار عبادی در سه هیجان(یا شناخت_هیجان، یا نیاز_هیجان) ذیل دارد: #میل_و_طمع #ترس_و_رهبت #شکر_و_کشف_شایستگی 💥و گو اینکه مبنای انگیزشی سوم، بلوغ یافته‌تر، متعالی‌تر، و بادوام‌تر است. ⚡️جالب است که در تحقیقات روان‌شناسی معاصر دین، نیز به این موضوع به تفصیل پرداخته شده است. یکی از مفصل‌ترین پژوهش‌ها مربوط است به گردون آلپورت و راس. آنها در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که افراد با دو انگیزه کلان یا دو جهت‌گیری به سمت دین‌مداری حرکت می‌کنند: #دین‌داری‌_بیرونی یا برون‌سو و #دین‌داری_درونی یا درون‌سو 👈 افراد با یک‌ جهت‌گیری‌ دینداری‌ بیرونی، دارای‌ باورهای‌ دینی‌ای‌ هستند که‌ فقط‌ اهدافی‌ ابزاری‌ دارند. با چنین‌ انگیزه‌ای، دین‌ ابزار ارضای‌ نیازهای‌ اولیه فرد خواهد بود. یعنی‌ دیندار «بیرونی» به‌ سمت‌ خداوند می‌رود بدون‌ آنکه‌ خود را فراموش‌ کند. 👈 اما در جهت‌گیری درونی، دین‌ کنش‌وری‌ خودمختار و مستقلی‌ می‌یابد و انگیزه برتر می‌شود. برای‌ اشخاصی‌ که‌ دارای‌ دیندار درونی‌ هستند، نیازهای‌ غیردینی‌ هرچقدر هم‌ که‌ مهم‌ باشد، اهمیت‌ غایی‌ کمتری‌ دارند. این‌ افراد سعی‌ می‌کنند تا آنجا که‌ ممکن‌ است، این‌ نیازها را با باورها و تکالیف دینی‌ خود هماهنگ‌ سازند. معتقد بودن‌ به‌ یک‌ آیین، فرد را برای‌ درونی‌ساختن‌ و پیروی‌ کامل‌ از آن‌ برمی‌انگیزد. افراد با چنین‌ انگیزه‌ای‌ از دینشان‌ استفاده‌ نمی‌کنند، بلکه‌ با آن‌ زندگی‌ می‌کنند. 🔸از نظر آلپورت و راس جهت‌گیری اول #نابالغانه و نوع دوم #بالغانه است و طبق دیگر تحقیقات، دینداری ابزارگرایانه چندان مایه امنیت روانیِ دائمی نمی‌شود اما دینداری بلوغ‌یافته به آرامش، سلامت و امنیت روانی با تداوم منجر می‌شود. ❇️ پ.ن: ۱. افراد در گرایشات و امیال، و انگیزه‌های دینی خود آزادند اما مبلغان دینی، رسانه‌ها، مراکز، و هیئات مذهبی می‌توانند افراد را به انتخاب‌های بلوغ‌یافته‌تر سوق داده یا در ابزارگراییِ دینی تدوامشان دهند. ۲. شب‌های بالغ‌ساز قدر را به آوردگاه ترس مردم تبدیل نکنیم! ✍حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی هنر ▫️کانال دکتر رفیعی هنر: @Mohyiee ▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️ @isca_ethics

🔰 سلسله نشست‌های تخصصی ذیل دومین همایش ملی"معنویت های نوظهور و معنویت اسلامی" پیش نشست اول با موضوع: تجارب نزدیک به مرگ؛ ظرفیت‌ها و چالش‌های معنوی 👤با حضور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار (استاد تمام دانشگاه تهران) دکتر عباس جوارشکیان (دانشیار دانشگاه فردوسی) دکتر هادی وکیلی (دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) دکتر احمد شاکرنژاد (استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) ⏰زمان: پنجشنبه ۱۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱- ساعت ۱۸ الی ۲۰ 📒مجری: پژوهشکده اخلاق و معنویت و با همکاری قطب تعمیق ایمان دینی 💠لینک ورود به جلسه: 🌐 http://dte.bz/ethicsconf @isca_ethics

🌺 عید سعید فطر مبارک @isca_ethics

📍شاخصه های اندیشه شهید مطهری 🎤در گفتگو با: 👤حجت الاسلام دکتر محمد تقی اسلامی مدیر گروه اخلاق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی این گفتگو را از اینجا بخوانید. @isca_ethics

در حال برگزاری: dte.bz/ethicsconf

🎙 صوت #Part1 پیش نشست اول ذیل دومین همایش ملی معنویت های نوظهور و معنویت اسلامی 🔻با عنوان: تجارب نزدیک به مرگ؛ ظرفیت ها و چالش های معنوی @isca_ethics

🎙 صوت #Part2 پیش نشست اول ذیل دومین همایش ملی معنویت های نوظهور و معنویت اسلامی 🔻با عنوان: تجارب نزدیک به مرگ؛ ظرفیت ها و چالش های معنوی @isca_ethics

🎤 گفت و گو با دکتر مهدی فدایی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)؛ 🔺 با موضوع: برنامه‌های سرگرمی دین‌محور در ترازوی اخلاق 🔸 در عصر ارتباطات و اطلاعات، رسانه‌های جمعی و به‌ویژه تلویزیون در شکل‌دهی به افکار، ذائقه، عادات و انتخاب‌های مردم نقش بسیار مهمی دارند و تردیدی نیست که رعایت ارزش‌های اخلاقی در این ابزار بسیار قدرتمند، می‌تواند به بسط و تعمیق اخلاق در میان مردم و شکل‌گیری جامعۀ اخلاق‌مدار کمک فراوانی نماید. بخش‌های سرگرمی طی این چند سال اخیر سهم مهمی از برنامه‌های تلویزیون (مثل خندوانه، انواع مسابقات تلویزیونی، انیمیشن، فیلم و ... ) را به خود اختصاص داده‌اند که می‌توانند بستری برای امر تبلیغ دین و انتقال مفاهیم دینی و فرهنگی باشند. 🔸یکی از پروژه های پژوهشکده اخلاق و معنویت، «اخلاق رسانه های سرگرمی دین محور»؛ تالیف دکتر مهدی فدایی (محقق، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) است که به زودی منتشر خواهد شد. 🔸مصاحبۀ با مولف محترم را میتوانید از اینجا بخوانید. @isca_ethics