گزارش نشست روز یکشنبه مورخ ۱۴ مرداد ماه، مدرسه تابستانه سبک شناسی اجتهاد با محوریت سبک شناسی اجتهادی امام خمینی(ره) گزارش: بررسی فقه حکومتی در اندیشه امام خمینی (ره) موسسه آموزش عالی حوزوی ائمه اطهار(علیهم السلام) مشهد با همکاری مدیریت پژوهش و توسعه علمی حوزه علمیه اقدام به برگزاری دوره تربیت پژوهشگر در مباحث فقه و اصول با عنوان سبک شناسی اجتهادی نموده است. در این دوره به سبک شناسی اجتهادی امام خمینی (ره) اختصاص یافته که در دومین روز استاد گرانقدر حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی (زید عزه) در موضوع ارکان و مبانی فقه حکومتی در اندیشه اجتهادی امام خمینی (ره) به ارائه مباحث خود پرداختند. مقدمه ایشان در ابتدا بیان داشتند که در بحث فقه حکومتی، برخلاف تصور عمومی، موضوع مورد بررسی یکی از ابواب خاص فقهی نیست. به عبارت دقیق‌تر، فقه حکومتی یک قرائت و خوانش فراگیر از فقه است که تمامی ابواب فقه را در بر می‌گیرد. در این دیدگاه، فقه حکومتی به صورت عرضی در کنار فقه تجارت، معاملات، و خانواده قرار نمی‌گیرد بلکه به عنوان یک نگرش متفاوت از فقه، در مقابل فقه فردی قرار دارد. فقه حکومتی و تفاوت آن با فقه حکومت فقه حکومتی یک خوانش جامع از فقه است که به حکومت و سیاست به عنوان یک باب مجزا نمی‌نگرد، بلکه این نگرش را به تمام ابواب فقه تعمیم می‌دهد. این رویکرد از فقه جواهری معاصر به معنای یک نگاه فردی و جدا از تشکیل حکومت فراتر می‌رود و ضرورت تشکیل حکومت و حاکمیت را به عنوان یک مفروض اصلی در نظر می‌گیرد. در این نگاه، تمام احکام فقهی به‌صورت یک نظام منظومه‌ای در ارتباط با ضرورت حاکمیت و حکومت بازخوانی می‌شوند. دیدگاه امام خمینی (ره) در باب فقه حکومتی در ادامه ایشان به اندیشه امام (ره) در فقه حکومتی پرداخته و بیان داشتند اندیشه‌های امام خمینی (ره) در زمینه فقه حکومتی را می‌توان از سه منظر اساسی بررسی کرد: 1. اهداف دین و قلمرو شریعت: امام خمینی (ره) معتقد است که اهداف دین و شریعت نه تنها شامل مسائل اخروی است بلکه به تمام جوانب دنیوی زندگی بشر نیز می‌پردازد. از این رو، فقه باید همه جنبه‌های روابط انسانی، اعم از روابط با خدا، انسان‌ها، محیط زیست و حتی فناوری را پوشش دهد. در این چارچوب، احکام شرعی به مثابه قطعاتی از یک پازل بزرگ هستند که در کنار هم یک نظام کلی و جامع را تشکیل می‌دهند. 2. ولایت پیامبر (ص) و ائمه (ع) و فقیهان: امام خمینی (ره) قلمروی وسیعی برای ولایت پیامبر و ائمه در امور حکومتی قائل است و این ولایت را به فقها نیز امتداد می‌دهد. این دیدگاه حاکی از آن است که فقیه در جایگاه ولایت و حاکمیت نقش مهمی در اجرایی کردن احکام اسلامی دارد. 3. منطق ارزیابی گزاره‌های فقهی: امام خمینی (ره) یک منطق جدید برای ارزیابی گزاره‌های فقهی ارائه می‌دهد که از منطق رایج حجیت در فقه امامیه متفاوت است. این منطق جامع‌تر و دقیق‌تر است و حتی بر استنباطات عادی فقهی نیز تأثیر می‌گذارد. نتیجه‌گیری فقه حکومتی از دیدگاه امام خمینی (ره) نه تنها یک نگرش خاص در فقه است، بلکه به عنوان یک رویکرد فراگیر و وحدت‌بخش به تمام احکام فقهی نگریسته می‌شود. این فقه بر اساس ضرورت حاکمیت و حکومت اسلامی بازخوانی می‌شود و به گونه‌ای طراحی شده است که به عنوان یک دستگاه علمی برای کشف و تبیین شریعت عمل کند. هدف اصلی فقه حکومتی، تحقق حاکمیت اسلام و تربیت انسان کامل در سایه اجرای احکام اسلامی است.

گزارش تصویری از دومین روز مدرسه تابستانه ۱۴۰۳👇👇👇👇

گزارش نشست روز دوشنبه مورخ 15 مرداد ماه مدرسه تابستانه سبک شناسی اجتهاد با محوریت سبک شناسی اجتهادی امام خمینی(ره) گزارش: بررسی روش‌شناسی امام خمینی (ره) در مسائل فقهی مدرسه تابستانه 1403 با موضوع سبک شناسی اجتهادي امام خميني (ره) موسسه آموزش عالی حوزوی ائمه اطهار(علیهم السلام) مشهد با همکاری مدیریت پژوهش و توسعه علمی حوزه علمیه اقدام به برگزاری دوره تربیت پژوهشگر در مباحث فقه و اصول با عنوان سبک شناسی اجتهادی نموده است. در این دوره به سبک شناسی اجتهادی امام خمینی (ره) اختصاص یافته که در سومین روز استاد گرانقدر آیت الله علیدوست (دامت برکاته) در موضوع روش شناسی اجتهاد امام خمینی (ره) در مسائل مستحدثه به ارائه مباحث خود پرداختند. مقدمه ایشان در آغاز بیان داشتند، روش‌شناسی یکی از مباحث بنیادی در علم فقه است که به بررسی مبانی و روش‌های استنباط احکام می‌پردازد. این بحث از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا نقد و بررسی فقهی بدون توجه به روش‌شناسی فقیه ممکن است منجر به نتایج نادرستی شود. در این گزارش، به بررسی روش‌شناسی امام خمینی (ره) در مواجهه با مسائل مستحدث (مسائل جدید) پرداخته می‌شود. روش‌شناسی امام خمینی (ره): سپس آیت الله علیدوست به روش شناسی امام (ره) پرداخته و بیان داشتند، امام خمینی (ره) به عنوان یکی از فقهای برجسته و تأثیرگذار، دارای روش‌شناسی خاصی در استنباط احکام فقهی بوده است. این روش‌شناسی در چند محور اصلی قابل بررسی است: 1. تمسک به عمومات و اطلاقات: امام خمینی (ره) در برخورد با مسائل جدید، تمسک به عمومات و اطلاقات آیات و روایات را مجاز می‌داند. به این معنا که اگر یک مفهوم کلی در قرآن یا روایات آمده باشد، حتی در مواجهه با پدیده‌هایی که در زمان تشریع نبوده‌اند، می‌توان به آن تمسک کرد. برای مثال، ایشان در بحث بیمه به همین شیوه عمل کرده و معتقد است که بیمه تحت عموماتی چون "أوفوا بالعقود" قرار می‌گیرد. 2. نگاه حداکثری در استنباط احکام: یکی از ویژگی‌های بارز روش‌شناسی امام خمینی (ره)، نگاه حداکثری به ادله فقهی است. به این معنا که ایشان تلاش می‌کرد تا با استفاده از ظرفیت‌های موجود در فقه، به جای محدود کردن احکام، دامنه آنها را توسعه دهد. برای مثال، در بحث مضاربه، امام خمینی (ره) به جای محدود کردن این عقد به درهم و دینار، آن را به سایر اشکال مالی نیز تعمیم داده‌اند. 3. استفاده از عنصر مصلحت: امام خمینی (ره) به عنصر مصلحت توجه ویژه‌ای داشتند و از آن به عنوان یکی از مبانی مهم در صدور احکام فقهی استفاده می‌کردند. ایشان معتقد بودند که فقیه می‌تواند بر اساس مصلحت جامعه اسلامی، احکامی را وضع کند که به صلاح جامعه باشد. به عنوان مثال، در مواردی چون قیمت‌گذاری دستوری یا حصر تجارت، ایشان مصلحت جامعه را مبنای صدور حکم قرار می‌دادند. لذا امام خمینی (ره) در برخورد با مسائل مستحدثه مانند بیمه، سرقفلی، تلقیح مصنوعی و تغییر جنسیت، از روش‌شناسی مبتنی بر نگاه حداکثری و توجه به مصلحت استفاده کرده‌اند. ایشان به جای رد یا پذیرش مطلق این مسائل، با دقت و تأمل در شرایط اجتماعی و نیازهای زمانه، احکام مناسبی را استخراج کرده‌اند. نتیجه‌گیری: روش‌شناسی امام خمینی (ره) در فقه، به دلیل توجه به عناصر مصلحت و استفاده از عمومات و اطلاقات، رویکردی پویا و انعطاف‌پذیر است. این روش‌شناسی امکان تعامل با مسائل جدید و پاسخگویی به نیازهای زمانه را فراهم می‌کند. همچنین، نقد و بررسی فقهی بر اساس روش‌شناسی امام خمینی (ره) باید با درک درست از این مبانی صورت گیرد تا نتایج صحیحی به دست آید.

گزارش تصویری سومین روز مدرسه تابستانه 1403👇👇👇