خصوصیات روشنفکران نسل اول (دوران مشروطه) شامل خصیصه های زیر بود: ۱. نگاه متضاد (نه کاملاً مثبت و نه کاملاً منفی) به غرب؛ به این معنا که آنان از یکسو دستاوردهای فکری و علمی غرب را به ویژه در حوزه ساختار سیاسی و حکومت (نظام مردمسالاری) می‌ستودند. اما از سوی دیگر به سیاست‌های خارجی دولت‌های استعماری غربی به شدت حمله می‌کردند. ۲. دفاع از آزادی زنان و تأکید بر برابری مرد و زن و انتقاد از مناسبات رسوم و سنت‌های اجتماعی و فرهنگی بود که مانع حضور زنان در اجتماع می‌شد. ۳. مخالفت با حجاب زنان ، زیرا آن را از جمله مهمترین موانع حضور زنان در جامعه می‌دانستند 〰〰〰〰〰〰〰〰★؛ ۶

۳. انتقاد آنان از مذهب و نهادهای مذهبی آنان به ویژه از مذهب به دلیل آمیخته شدن آن با خرافات از یکسو، و تصلب و تعصب فکری برخی از مذهبیون از سوی دیگر انتقاد می‌کردند. البته، در این زمینه، برخی به مذهب و عوام مذهبی حمله می‌کردند. ۴. (که شاید بتوان گفت خصیصه مشترک روشنفکران ایرانی در تمام دوران معاصر بوده‌است)، انتقاد آنان از جامعه و مردم آن‌ها این انتقادها را عمدتاً متوجه آن دسته از آداب و رسوم اجتماعی و فرهنگی می‌دانستند که باعث عقب ماندگی ایران و مانع ترقی و حرکت سریع تر آن به سوی مدرنیته و مظاهر آن (مثل عقب نگهداشته شدن زنان) بود. 〰〰〰〰〰〰〰〰★؛ ۷

ویژگی مشترک این روشنفکران را می‌توان در دو دسته خلاصه کرد. ۱- این روشنفکران جامعه و افراد جامعه را نقد می‌کردند و نیز در مورد رفتارهای درست یا نادرست قضاوت می‌کردند و نیز تحت تأثیر توتالیتاریسم خواهان برپایی نظامی بودند که تنها دیدگاه خودشان در آن حاکم باشد. ۲- این نسل از نوگرایی بومی دفاع می‌کردند و از غرب و نظام آن متنفر بودند برخی از روشنفکران کوشیدند تا تلفیقی از آموزه‌های روشنفکری و فرهنگ ایرانی-اسلامی به دست دهند. بخصوص این گروه با سعی در بهره‌گیری از ظرفیت‌های تشیع نقش عظیمی در مبارزه با حکومت پهلوی و برانگیختن جامعه به سوی انقلاب اسلامی داشتند. 〰〰〰〰〰〰〰〰★؛ ۸

در کنار اینان برخی از روشنفکران دینی بشدت مشغول به چالش‌های اسلام و مدرنیته بودند. آن‌ها سعی می‌کردند تا شرایط جدید را فهمیدنی سازند و موضعی مشخص در میانه تقابل اسلام و غرب ارائه دهند. البته این دسته دیدگاه‌هایی بشدت متعارض دارند و اشتراکشان تعلق خاطر به مباحث فلسفی اسلامی و غربی است. مبانی فکری در جامعۀ ما در دوره‌های متفاوت تحولات خاص خودش را یافته است، اما روشنفکران نمی‌توانستند اندیشۀ خود را هماهنگ با رشد مبانی فکری جامعه رشد دهند و حتی در این زمینه از تودۀ مردم هم عقب مانده بودند. این وضع به گونه‌ای بود که بسیاری از همین روشنفکران در زمان شکل‌گیری انقلاب اسلامی نتوانستند نسبت به بدنۀ مردم و اندیشۀ آنها، که متأثر از انقلاب بود، موضع‌گیری درست و دقیقی داشته باشند. 〰〰〰〰〰〰〰〰★؛ ۹

اساساً روشنفکری در ایران #مولودی_ناقص بود که علتش هم این است که روشنفکری در ایران نتوانسته است نسب و عقبۀ خود را به ثبت برساند و خودش را درست معرفی کند؛ یعنی روشنفکری ایران از جریانی #بیرونی تأثیر پذیرفته که آن را #هدایت کرده است. روشنفکران ایران با وجود تعلق فکری‌شان به مدرنیسم حتی نتوانستند این جریان را در جامعۀ ما نهادینه کنند و درگیر #شبه‌_مدرنیسم شدند غرب هم اجازه نمی‌دهد که روشنفکران وابسته به مدرنیسم و خارج از حوزۀ غرب در کشور خود بتوانند مدرنیسم را به معنای دقیق آن وارد کنند؛ در ایران نیز که یکی از حوزه‌های خارج از غرب است روشنفکران نتوانستند همان اندیشه را به معنای درست و واقعی کپی‌برداری کنند و کار آنها پیدایش شبه‌مدرنیسم در جامعه منجر شد. 〰〰〰〰〰〰〰〰★؛ ۱۰

حال سوالی که مطرح میشود این است که، این روال شبه مدرینیسم چه مشکلاتی را درجریان روشنفکری برای جامعه پدید می آورد؟ در پاسخ به این پرسش باید بگوییم همان گونه که گفته شد، سطح روشنفکری غرب در اندیشۀ #لیبرالیسم قرار می‌گیرد، ولی آیا جامعۀ ما نیز لیبرالیستی هست؟ در پاسخ باید گفت خیر، ویژگی اصلی جامعۀ ما دینی و الهی بودن است، اما این ویژگی را روشنفکران ما از اندیشۀ خود کنار گذاشته‌اند؛ به همین خاطر است که وقتی تأثیر روشنفکران را روی مردم طی ۱۵۰ سال گذشته بررسی می‌کنیم می‌بینیم این تأثیرگذاری در حداقل خود بوده است. آنها به جای درک فرهنگ و اعتقادات مردم دویست سال فقط ترجمه کردند و کوشیدند آنچه را در غرب وجود داشت به جامعۀ ما منتقل کنند. مدلی که اینها برای اصلاح جامعه مطرح می‌کردند مدلی سطحی، هیجانی و تقلیدی از غرب بود که به دلیل همین هیجانی و تقلیدی بودن نمی‌توانست در جامعه کارآمد باشد. 〰〰〰〰〰〰〰〰★؛ ۱۱

در همان اوایل پیدایش روشنفکری در ایران افرادی بودند که تجددگرایی را طرح می‌کردند و گسترش می‌دادند. عده‌ای از آنها، بر اساس همین تجدد، به نابودی ریشۀ فرهنگ و علقه‌های دینی مردم دست زدند. روشنفکری ما تعهد ویژه‌ای به اندیشه‌ای داشت که ترجمه کرده بود. حتی آنها این ترجمه‌ها را تحلیل هم نمی‌کردند و اساساً نقد و نقادی وجود نداشت، بلکه ترجمه‌ای صرف بود که با هویت دینی جامعۀ ما تعارض جدی داشت و ریشۀ دین را می‌زد. قیام افرادی مانند نواب صفوی و تأکید آنها بر از بین بردن این دیدگاه هم به همین خاطر بود که این عده در تلاش بودند دین را به نفع تجدد و مدرنیسم از بین ببرند. 〰〰〰〰〰〰〰〰★؛ ۱۲

منابع: ↑ روشنفکری و روشنفکری دینی ایران در سمت حرکت، محمدباقر خرمشاد، فصلنامه سیاسی-اجتماعی رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، ش۴، بهار و تابستان ۸۲، ص ۱۲۴–۱۲۳ ↑ فریدون آدمیت: اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده ↑ فریدون آدمیت: اندیشه‌های طالبوف تبریزی ↑ فریدون آدمیت: اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی

https://sapp.ir/97book

#معرفی_کتاب نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری در ایران مولف : شهریار زرشناس ناشر کتاب : دفتر نشر معارف https://sapp.ir/97book

پیشنهادات ، نقطه نظرات ، انتقادات و پرسش های خود را به آی.دی زیر بفرستید Sapp.ir/RizaGH با تشکر از شما ارائه دهنده گرامی برنامه و مخاطبین محترم همیشگی مان 🌸 اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم 🌸 و السلام علیکم و رحمه الله برکاته پایان برنامه تریبون آزاد امشب

🔴مغز اصلی فساد دست نخورده باقی ماند و تنها ملیجک‌ها اعدام‌شدند علی قلهکی @Fetan2