دربارۀ شمارِ بیرون از حدّ تصورِ مردهها و کشتهها در آخرالزمان، روایت دیگری نیز در دست است. ابوبصیر و محمد بن مسلم نقل کردهاند که از امام جعفر صادق(ع) شنیدیم که فرمودند که ظهور حضرت منجی (عج) رخ نخواهد داد «تا آنکه دو ثلثِ [= دو سوم] مردم از بین بروند. گفته شد چون دو ثلث مردم از بین بروند، پس چه کسی باقی میماند؟ فرمود: آیا دوست نمیدارید که شما آن ثلث باقی باشید؟» [۵]
این را نیز باید یادآور شد که همچنانکه در متنِ روایتها نیز تصریح شده، «مرگ سرخ» مرگی است که در پی جنگها و آشوبها و خونریزیهای گسترده و عالمگیر رخ خواهد داد. اما «مرگ سفید» را هم میتوان بهطور خاص همان بیماری طاعون دانست؛ و هم اینطور برداشت کرد که لفظ «طاعون»، مَجاز است از بیماریهای همهگیرِ فراگیر. البته این نوع مجاز در میان عرب رایج است و امروزه نیز بسیاری از مردمان عربزبان وقتی میخواهند از ویروس کرونا یاد کنند، از آن با عنوان «وبا» نام میبرند.
زلزلههای آخرالزمانی
براساس آنچه در روایتهای اسلامی پیشبینی شده، یکی از بلاهای آخرالزمانی که در جهانِ پیش از ظهورِ منجی(عج) بر سر دنیا و اهلش نازل میشود و خَلقِ بسیاری را به کام مرگ میسپارد، وقوع زمینلرزههای فراوان و شدید است. امام محمد باقر(ع) در حدیثی به نقل از امیرالمؤمنین(ع)، خبر از وقوع زلزلهای با کشتههای فراوان در زمانِ پیش از ظهور دادهاند. طبق این روایت، امیر مؤمنان (ع) فرمودهاند که «هنگامی که دو نیزه در شام ردّ و بدل شد [که این میتواند نشانۀ وقوع جنگی پایدار بین دو گروهِ مخالف باشد]، از همدیگر بازنگردد [یعنی آن جنگ متوقف نمیشود،] مگر آنکه نشانهیی از نشانههای خداوند هویدا شود. عرض شد: یا امیرالمؤمنین، آن نشانه چیست؟ فرمود: زلزلهیی در شام روی دهد که بیش از صدهزار نفر براثر آن جان میسپارد؛ و خداوند آن زلزله را برای مؤمنان موجب رحمت و برای کافران عذاب قرار میدهد...».امیرمؤمنان(ع) فرمودهاند
مرحوم شیخ طبرسی(ره) در کتاب «اِعلام الوَری باَعلام الهدی» روایتی را از امام جعفر صادق(ع) دربارۀ اوضاع جهان پیش از قیام حضرت منجی(عج) ثبت کرده است. در این روایت، حضرت(ع) برخی نشانههای کلی و پارهای از نشانههای منحصر به یک منطقۀ خاص را معرفی کردهاند که گویای اوضاع آشفتۀ مردمان در آن زمان است. امام(ع) فرمودهاند که «قبل از اینکه قائم قیام کند، مردم را بهوسیلۀ آتشی که در آسمان نمایان خواهد شد، از معاصی خواهند ترسانید؛ و نیز از علامت خروجِ قائم، سرخی آسمان و فرورفتنِ بغداد و فرورفتنِ بصره و خونهایی [است] که در آنجا ریخته خواهد شد».[۷]
پیامبر اکرم (ص) نیز در پاسخ به این پرسش که زمانِ قیامِ حضرت «مهدی» (عج) چه وقت خواهد بود؟ از نشانههایی برای آستانۀ ظهور نامبردهاند که یکی از آنها وقوع زمینلرزههای گوناگون است. ایشان فرمودهاند که وقتی زلزلهها در سراسر زمین رخ دهد و قاضیان در قضاوتشان رشوه بگیرند و مردم گناهکار شوند و به فسق و معصیت بپردازند، آنگاه حضرت مهدی (عج) ظهور خواهد کرد. [۸] البته باید توجه داشت که رشوهگرفتنِ برخی از قاضیان یا فسق و فجورِ شماری از مردم، پدیدهای بوده که از همان دهههای نخستین حکومت اسلام، یعنی از حدود هزار و چهارصد سال قبل تاکنون، کمابیش در همۀ روزگاران وجود داشته است؛
اما وقتی پیامبر اکرم(ص) از این موارد در قالبِ نشانۀ وقوع امری مهم همچون ظهور حضرت منجی (عج) یاد میکنند، گویای این است که این رشوهگیری قاضیان و نیز فسق و فجور مردم، از قالبِ مصداقهای فردی (در قیاس با کلِ یک جامعه) درخواهد آمد و عمومیت مییابد و مواردِ آن در کلِ جوامع بسیار خواهد بود
وقتی آدمها تبدیل به موجوداتی دیگر میشوند
مسخشدنِ آدمها نیز یکی دیگر از انواع بلاهای آخرالزمانی است. معنی واژگانی «مسخ» عبارت است از تبدیلشدن صورتِ شخصی به صورتی زشتتر؛ یا اینکه از صورتی به صورتی دیگر درآمدن. همچنین تبدیل شدن از صورت آدمیزادی به شکل و ظاهری دیگر، همچون ریختِ حیوانات گوناگون را مسخ گویند. [۹]
خداوند متعال در قرآن کریم از مسخشدنِ برخی مردمانِ روزگاران پیشین سخن گفته است. در آیۀ ۶۵ سورۀ مبارک بقره، قادرِ مطلق به سرنوشت گروهی از یهود اشاره کرده که چون از فرمان خدا سرکشی کردند و در روز شنبه که میبایست کار و کسبِ خویش را تعطیل میکردند، از روی آز به صید ماهی پرداختند؛ پس خداوند نیز آنان را مسخ کرد و به شکل بوزینه درآورد. نمونۀ دیگر از اشاره به مسخ در مصحف شریف را در آیۀ ۶۰ سورۀ مبارک مائده میتوان دید؛ آنجا که حضرت باری تعالی از گروهی پرستشکنندگان طاغوت سخن گفته که آنان را به جزای ناراستیشان به بوزینه و خوک تبدیل کرده است. [۱۰]
مسخ اما تنها منحصر به اقوام و گروههای پیشینه نیست؛ چراکه طبق آنچه از روایتهای معصومان(ع) برمیآید، در آخرالزمان و پیش از ظهور حضرت مهدی (عج) نیز گروههایی از مردمان مسخ خواهند شد. خداوند در آیۀ ۵۳ سورۀ مبارک فصّلت فرموده است که «بهزودی نشانههای خود را در کرانهها و اطراف جهان و در نفوس خودشان به آنان نشان خواهیم داد تا برای آنان روشن شود که بیتردید او حق است...». [۱۱] شیخ کلینی (ره) در «الرّوضة مِن الکافی» آورده است که طیار دربارۀ این آیه از امام جعفر صادق (ع) نقل کرده است که منظور از نشانهها «عبارت است از به زمین فرورفتن و مسخشدن و پرتابشدن سنگ و غیره (از آسمان). [طیار] گوید: عرض کردم معنای «تا آشکار شود برای ایشان که او بر حق است»، چیست؟ فرمود: آن را واگذار که مقصود، ظهور حضرت قائم، علیهالسلام، است». [۱۲]
در «شرح نهجالبلاغۀ ابن میثم» نیز آمده است که امیرالمؤمنین(ع) پس از جنگ جمل، آنگاه که در بصره به ایراد خطبه پرداختند، ضمن اشاره به وضعیت بصره در روزگارانِ آینده، از این گفتهاند که پس از خروج دجّال [انشاءالله در نوشتههای آینده به او پرداخته خواهد شد] در آخرالزّمان و فتنۀ بزرگِ او و خونهایی که ریخته میشود، نشانههای دیگری بروز خواهد کرد. حضرت (ع) دراینباره فرمودهاند که «پس از آن، رَجف است یعنی زمینلرزه؛ و بعد از آن، قَذف است، یعنی پرتابکردنِ سنگ؛ و پس از این، خَسف است، یعنی فرورفتن در زمین؛ و سپس مسخ است، یعنی دگرگونشدنِ صورت انسانی؛ و بعد از این جوعِ اغبر است و این، گرسنگیِ سختی است که رنگ رخسار آدمی چون رنگ خاک تار میشود؛ و سپس مرگ سرخ است که این، همان غَرق است». [۱۳]