روزه بيمار
برخى از مردم فكر مىكنند بر بيمار روزه واجب نيست، در حالى كه طبق فتواى مراجع تقليد يكى از ملاكهاى نگرفتن روزه، ضرر داشتن روزه است نه بيمار بودن، بنابراين درصورتى كه شخص سالم و تندرست
باشد، چنانچه روزه بگيرد و روزه براى او ضرر داشته باشد نبايد روزه بگيرد. از سوى ديگر اگر شخصى بيمار باشد، ولى روزه گرفتن براى او ضرر نداشته باشد بايد روزه بگيرد.
مسواك كردن روزهدار
برخى از مردم تصور مىكنند اگر روزهدار مسواك كند روزهاش باطل مىشود، در حالى كه صِرف مسواك كردن و استفاده از خمير دندان روزه را باطل نمىكند، بلكه فرو دادن كفِ خميردندان و رطوبتِ مسواكى كه از دهان بيرون آورده شده و مجدداً به دهان برده شده، روزه را باطل مىكند.
پرسش: آيا مسواك كردن با خمير دندان در حال روزه، اشكال دارد؟
پاسخ: اشكال ندارد، ولى بايد از فرو رفتن آب دهان جلوگيرى شود.
بوييدن گياهان معطر
برخى از مردم فكر مىكنند استفاده از بوىخوش وعطر براى روزهدار مكروه و ترك آن بهتر است، در حالى كه عطر زدن و استفاده از بوى خوش براى روزهدار نه تنها مكروه نيست بلكه هديه و ارمغانى براى اوست، اما آنچه كه براى روزهدار مكروه است بوكردن گياهانمعطّر است چه گل باشد و چه غير گل.
افطار روزه مسافر
برخى از مردم تصور مىكنند روزهدار اگر بخواهد پيش از ظهر به مسافرت برود مىتواند از ابتداى سفر، روزه خود را افطار كند. در حالى كه طبق نظر همه مراجع تقليد، روزهدار بايد صبر كند تا به حد ترخّص برسد، يعنى به جايى برسد كه ديوارهاى شهر را نبيند و صداى اذان شهر و روستاى خود را نشنود، آنگاه مىتواند چيزى بخورد و اگر چنانچه پيش از رسيدن به حد ترخّص، روزهاش را باطل كند، قضاى آن را بايد بگيرد و بنا بر احتياط كفّاره نيز بر او واجب مىشود.
دعا در احكام
مسأله: واجباست دعاهاى واجب بهعربى خواندهشوند و در دعاهاى غير واجب جايز است به زبان فارسى و يا ساير زبانها خوانده شوند.
مسأله: جايز نيست ذكرهاى مخصوص نماز به غيرعربى خواندهشود.
مسأله: طبق نظر برخى از مراجع همچون امام خمينى (ره) جايز است دعا در قنوت به فارسى و زبانهاى ديگر خوانده شود.
پرسش: تكرار قسمتى از دعاها چه حكمى دارد؟
پاسخ: تكرار اشكالى ندارد ولى در دعاهاى مأثور اگر بخواهد به قصد ورود بخواند بايد به همان نحو كه وارد شده است بخواند.
پرسش: دعاهايى مخصوص ماه رمضان به صورت دعاى هر روز وارد شده است، قرائت آنها در صورت شك در صحتشان چه حكمى دارد؟
پاسخ: اگر قرائت آنها به قصد رجا و مطلوبيت باشد اشكال ندارد.
سه نكته در رابطه با روزه
1. تمام روزهاى سال، بجز ايامى كه روزه، واجب، مكروه يا حرام مىباشد، گرفتن روزه مستحب است.
2. اگر كسى عمداً و بدون عذر روزه واجب را نگيرد يا آن را باطل كند، قضا و كفاره بر او واجب مىشود.
3. در ماه رمضان روزهاى بجز روزه آن ماه واقعنمىشود، واجب باشد يا مستحب، موظف به روزه آن ماه باشد يا نباشد، مانند مسافر.
روزه بىولايت
پرسش: نماز و روزه بدون ولايت اهلبيت (ع) چه حكمى دارد؟
پاسخ: پاسخ سؤال هماناست كه در حديث معروف امام باقر (ع) آمده است: اگر كسى تمام روزها را روزه بگيرد و شبها را به عبادت مشغول باشد و همه ساله به حج برود و تمام مالش را در راه خدا انفاق كند، اما
ولايت معصومين (ع) را نداشته باشد و اعمال خود را به راهنمايى آنها انجام ندهد، بهرهاى از اين اعمال عائد او نخواهد شد.
چهار نكته درباره كفاره
1. روزه در تمام كفارات بايد پى در پى باشد والا بايد از نو شروع كند.
2. در مواردى كه بايد دو ماه روزه بگيرد مىتواند بعد از روزه گرفتن سى و يك روز، بقيه روزههاى كفّاره را پراكنده بگيرد.
3. آنچه موالات كفاره را به هم مىزند امورى است كه از روى اختيار باشد اما اگر مُكره يا مضطر يا بيمار يا حائض و ... باشد مانعى ندارد.
4. خوردن عمدى برخى روزهها مانند روزه قضا، قبل از ظهر و نذر معين و روزه مستحبى كفاره ندارد.
كفاره مبطلات روزه
مبطلات روزه از نظر كفاره سه قسم است:
1. كفاره ندارد
همچون قى كردن و بقاء بر جنابت غير عمدى.
2. يك كفاره دارد
همچون سر به زير آب بردن عمدى ؛ خوردن يا آشاميدن ؛ مقاربت و نزديكى با همسر و روزه خوارى عمدى و بدون عذر.
مسأله: اگر روزه دار در روز استمناء كند يعنى كارى كند كه منى از او خارج شود، روزهاش باطل است و يك كفاره دارد.
3. كفاره جمع دارد
همچون افطار روزه با حرام مانند خوردن شراب يا انجام عمل حرامى چون زنا؛ نسبت دروغ به خدا، پيامبر (ص) و ائمه (ع) و جماع حرام (جماع در حال حيض).
مصرف كفاره
برخى از مردم پول كفّاره را به فقير مىدهند، در حالى كه پول دادن به عنوان كفّاره كافى نيست، بلكه بايد صرف غذا براى فقرا شود. مگر آن كه فقير مورد نظر، مورد اطمينان باشد و به او پول بدهد و او را وكيل كند كه با آن پول خودش طعام تهيه كند. به عبارت ديگر مردم در مصرف
كفّاره و رد مظالم و زكات فطره فرقى نمىگذارند، در حالى كه بايد كفّاره صرف طعام فقرا شود، رد مظالم به فقرا داده شود و زكات فطره همچون مصرف زكات است كه در رسالهها مطرح شده است.
انواع كفاره روزه
كفاره روزه پنج نوع است:
1. كفّاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان و آن گرفتن دو ماه روزه و يا اطعام شصت فقير است.
2. كفّاره خوردن عمدى روزه قضاى ماه رمضان در بعد از ظهر و آن اطعام ده فقير است و درصورت عدم تمكن، گرفتن سه روز روزه است.
3. كفّارهروزه نذر معين و آن همان كفاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان است.
4. كفّارهروزهاعتكاف و آن همان كفّاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان است.
5. كفّاره جمع: عبارت است از جمع دو ماه روزه و اطعام شصت فقير، اين كفّاره در مورد باطلكردن روزه با حرام است. مانند افطار روزه با غذاى حرام يا نسبت دروغ دادن به خدا و پيامبر و ...
تفاوت كفاره افطار عمدى روزهرمضان با كفارهغير عمد
كفاره افطار عمدى روزه ماه رمضان با كفاره افطار غيرعمد دو تفاوت دارد:
1. در مقدار: در كفاره افطار عمدى، بايد براى هر روز شصت فقير را سير كند يا به هر كدام يك مد طعام بدهد. و يا دو ماه روزه بگيرد اما در كفاره مريض بايد براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد.
2. در مصرف كفاره: در كفارهعمدى اگر به شصت فقير دسترسى دارد، نمىتواند به هر كدام از آنها بيشتر از يك مد طعام بدهد، ولى در كفاره غير عمد اين امر لازم نيست.
رؤيت هلال شوال
از پنج راه رؤيت هلال ثابت مىشود:
1. خود انسان رؤيت هلال كند.
2. دو عادل به رؤيت هلال شهادت بدهند.
3. عدهاى كه از گفتن آنها يقين پيدا مىشود بگويند ماه را ديده ايم.
4. سى روز از اول ماه بگذرد.
5. حاكم شرع حكم به ديده شدن هلال ماه كند.
چند نكته درباره فطريه
1. زكات دو گونه است، زكات مال و زكات بدن.
2. زكات فطره بر هر كسى كه توانايى دارد واجب است.
3. مقدار فطريه سه كيلو گندم يا ... و يا قيمت آنهاست.
4. فطريه را بايد به فقير داد و فقير كسى است كه مخارج سال خود را نمىتواند تأمين كند.
5. مالى كه به عنوان فطريه كنار گذاشته مىشود، نمىتوان از آن استفاده نمود.
6. كسىكه فطريه چند نفر را مىدهد لازمنيست همه را از يك جنس بدهد.
7. كسى كه فطريه او بر ديگرى واجب است اگر خودش بدهد از ديگرى ساقط نمىشود.
8. اگر فطريه انسان بركسى واجب باشد و ندهد برخود انسان واجب نمىشود.
موارد عدم وجوب فطريه
در موارد زير فطريه بر ميزبان واجب نيست:
1. بعد از اذان شب عيد فطر ميهمان بر ميزبان وارد شود.
2. اگر ميهمان با اجازه ميزبان خودش فطريه را بدهد.
3. در جايى كه ميهمان نان خور ميزبان محسوب نشود.
4. كسى كه مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد و كسبى هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود را تأمين نمايد دادن زكات فطره بر او واجب نيست.
به موارد زير نمىتوان فطريه داد
1. به پدر و مادر.
2. فرزند و نوه فقير.
3. متجاهر به فسق.
4. غير سيد به سيد.
5. به كسى كه فقير نيست.
6. كسى كه فطريه را در جهت معصيت مصرف مىكند.
مواردى كه روزه واجب نيست
بر چند دسته روزه واجب نيست:
1. پيرمرد و پيرزنى كه گرفتن روزه براى آنان مشقت دارد.
2. زن باردارى كه گرفتن روزه براى حمل يا خودش ضرر دارد.
3. زن شيردهى كه روزه گرفتن براى طفل او ضرر دارد.
4. بيمارى كه گرفتن روزه براى او ضرر دارد.
5. كسى كه بيمارىاى دارد كه زياد تشنه مىشود و نمىتواند تشنگى را تحمل كند.
6. كسى كه به سن بلوغ نرسيده است.
7. زنى كه خون حيض و نفاس مىبيند.
8. مسافرى كه بيش از حد مسافت شرعى مىرود و قصد اقامت ده روز نمىكند.
9. دخترىكه به جهت ضعف بنيه، گرفتن روزه براى او مشقت و ضرر دارد.
10. كسى كه بىهوش است و يا در كُما به سر مىبرد.
11. ديوانگان.
نماز قبل از افطار
مستحب است روزهدار نماز مغرب و عشا را پيش از افطار كردن بخواند، ولى اگركسى منتظر اوست يا ميلزيادى به غذا دارد كه نمىتواند
با حضور قلب نماز بخواند بهتر است اول افطار كند ولى به قدرى كه ممكن است نماز را در وقت فضيلت آن بجا آورد.
احكام شادى
پرسش: آيا مىتوان در ولادت امامانمعصوم (ع) در مسجد نوار آهنگ مذهبى غير حرام گذاشت؟
پاسخ: آية الله مكارم: گذاشتن آهنگ مذهبى در مساجد و حسينيهها مناسب نيست، از آن اجتناب كنيد.
پرسش: آيا پخش موسيقى شاد به مناسبت ميلاد ائمه معصومين (ع) در مسجد اشكال دارد؟
پاسخ: آية الله خامنه اى: مسجد جايگاه خاصى دارد و حتى اگر موسيقى غير مطرب باشد حرام است.
پرسش: دست زدن همراه با مداحى در مجالس شادى ائمه و روزهاى تولد آنها از نظر شرعى چه حكمى دارد؟
پاسخ: آيات عظام مكارم و فاضل: دست زدن اگر با امور حرام مقرون نباشد حرام نيست، ولى در مساجد و حسينيهها از آن پرهيز كنيد.
پرسش: برخى مداحان مىگويند كف زدن داراى ثواب است و هرچه بهتر و محكمتر كف بزنيد ثواب بيشترى مىبريد، آيا اين گونه اعمال اگر براى اهل بيت (ع) انجام شود ثواب دارد؟
پاسخ: آية الله فاضل: كف زدن در مساجد و حسينيهها و اماكن مقدس به هر عنوان كه باشد جايز نيست و در غير آن هم با توجه به اين كه در طول تاريخ شعار مسلمانان صلوات بوده است خصوصاً در مجالسى كه به نام و ياد ائمه تشكيل شده باشد مناسب است، مسلمانان احساسات مذهبى خويش را با فرستادن صلوات ابراز كنند.
حضرت على (ع) و مسجد
مسأله: از مسائلىكه متناسب با حضرت على (ع) است، مساجدى است كه به نوعى حضرت على (ع) با آنها در ارتباط بوده است: همچون مسجد الحرام، مسجد النبى و مسجد كوفه. در اين سه مسجد مسافر مىتواند نمازش را شكسته و يا تمام بخواند و نيز اعتكاف در اين مساجد فضيلت خاصّى دارد و نماز گزاردن در آنها ثواب ويژهاى دارد.
مىتوان در مناسبتهايى كه به حضرت على (ع) مربوط مىشود، از احكام ولايت، احكام شهادت، شهادت در اذان و اقامه، نمازهاى حضرت و ويژگىهاى ائمه (ع) در احكام شرعى ياد نمود. همچون لزوم معرفت و شناخت آنها، لزوم حفظ حرمت و شأن آنها، حرمت نسبت دروغ به آنها و ...
احكام معصومين (ع)
ائمه معصومين (ع) به جهت قداست و شرافتى كه دارند داراى احكام خاصى مىباشند، به چند نمونه از آنها اشاره مىشود:
1. نماز خواندن در حرم ائمه (ع) همچون نماز خواندن در مساجد است بلكه بهتر، درباره نماز خواندن در حرم حضرت على (ع) آمده است كه برابر دويست هزار نماز در مكانهاى ديگر است.
2. توقف افراد ناپاك همچون جنب وحائض ونفساء در حرم ائمه (ع) جايز نيست.
3. نجس كردن حرم ائمه (ع) حرام و تطهير جايى كه نجس شده است واجب است.
4. بى احترامى به آنها و آنچه به نام آنهاست حرام است.
5. زيارتمعصومين (ع) ويژگىهاى خاص خود را دارد. همچون: نماز زيارت، غسل زيارت، زيارتهاى ويژه همچون امين الله و جامعه كبيره و ...
شبهاى قدر
مقدسترين شب سال، شب قدر است كه اعمال و آداب بسيارى دارد و مهمترين آن توبه و استغفار است. برخى از مردم فكر مىكنند خوابيدن
در شبهاى مقدس همچون شبهاىقدر گناه و حرام است در حالى كه هيچ مجتهدى فتوى به حرمت خوابيدن در چنين شبهايى را نداده است. مهم بيدار بودن نيست، بلكه مهم ايجاد تحول معنوى و بازنگرى به خود است.
آنچه بايد در اين شبها رعايت شود اين است كه شب زنده دار بايد به گونهاى برنامه ريزى كند كه نماز صبح او قضا نشود.
بسيارى از شب زندهداران، اين شبها را به انجام مستحبات مىگذرانند و بهتر است در اين شبها، نمازهاى قضا شده را بجا آورند.
همچنين اعمال زير در شبهاى قدر مستحب است:
1. غسل مقارن غروب آفتاب كه نماز مغرب و عشا را با آن غسل و وضويى كه مىگيرد بخواند.
2. شب زندهدارى به توبه و دعا و نماز.
3. خواندن صد ركعت نماز كه فضيلت بسيارى دارد و بهتر آن است كه به جاى خواندن نماز صد ركعتى، صد ركعت از نمازهاى قضاى خود را بخواند، چرا كه چنين فرصتهايى كمتر به دست مىآيد.
بسيارى از شبزنده داران، اين شبها را به مستحبات مىگذرانند ولى از نماز صبح كه واجب است غافل مىشوند.
4. زيارت امام حسين (ع) و اعمال ديگرى كه در كتاب مفاتيح الجنان ذكر شده است.
روز قدس
پيامبر اسلام (ص) مدت 13 سال پس از بعثت در مكه و چند ماه بعد از هجرت در مدينه به امر خدا به سوى «بيت المقدس» نماز مىخواند، ولى بعد از آن قبله تغيير يافت و مسلمانان مأمور شدند به سوى «كعبه» نماز بگذارند.
آن روز درحالىكه پيامبر دو ركعت نماز ظهر را در مسجد «بنى سالم» (ذوقبلتين) كه در شمال غربى مدينه منوره واقع شده و از مشهورترين مساجد مدينه به شمار مىرود، به سوى بيت المقدس خوانده بود، جبرئيل مأمور شد بازوى پيامبر را بگيرد و روى او را به كعبه برگرداند.
مسجدالاقصى به جهت ارزش و فضيلت خود، داراى احكام خاصى است. در اينجا به چند نمونه از آنها اشاره مىشود:
1. ثواب نماز در آن مسجد برابر با هزار نماز در ساير مكانها است.
امام على (ع) فرمود:
صلاةٌ فى بيت المقدس الف صلاة
نماز در بيت المقدس برابر هزار نماز در مكانهاى ديگر است.
2. با فضيلت ترين مساجد، مسجد الحرام (كه يك نماز در آن برابر يك ميليون نماز است)، مسجد النبى (برابر ده هزار نماز)، مسجد كوفه و
مسجد الاقصى (برابر هزار نماز) و بعد از آن مسجد جامع هر شهر (برابر صد نماز) است.