بسم الله الرّحمن الرّحیم الحمدلله رب العالمین والصلاة والسلام على سيدنا وحبيبنا ونبينا محمد وعلى آله الطيبين الطاهرين ولعنة الله على أعدائهم أجمعين. این کانال صرفا برای بیان برخی #نکات_مهم_دینی، #فوائد_علمی و #دغدغه_های_ذهنی تأسیس شده است. إن شاءالله که سودمند و مفید باشد. 🌹🌹🌹

نکته اول: #اسرار_حروف_بسم_الله_الرحمن_الرحیم برخی از بزرگان در برخی اسرار این آیه شریفه یعنی "بسم الله الرّحمن الرّحیم" نوشته اند: "اين آيه مباركه نوزده حرف است و در هر حرف آن بسيار حرف است. يكى از مشايخم روحى له الفداء حكايت مي فرمود كه عبدالكريم جيلى صاحب انسان كامل متوفای ۸۹۹ هجری قمری به عدد حروف اين آيه درباره اين حروف كتاب نوشت، يعنى نوزده جلد كه در هر حرف يك جلد نوشته است، یک كتاب در "ب" و يک كتاب در "س" و هكذا. راقم اين دوره كتاب "جيلى" را نديده است و در جائى سراغ نگرفته است، جز اينكه رساله اى موجز از "جيلى" در اين باب دارد به نام "الكهف والرقيم فى شرح بسم الله الرحمن الرحيم" فى مجمع البيان للطبرسى فى فضل "بسم الله الرحمن الرحيم" من الفاتحة: و روى عن ابن مسعود قال: "من أراد أن يُنجيَه الله من الزّبانية التسعة عشر فليقرأ "بسم الله الرحمن الرحيم" فإنّها تسعة عشر حرفا ليَجعل الله كلّ حرف منها جُنّة من واحد منهم". و في الدرّ المنثور للسيوطي: "وأخرج وكيع والثعلبى عن ابن مسعود قال: "من أراد أن يُنجيَه الله من الزّبانية التسعة عشر فليقرأ "بسم الله الرحمن الرحيم" فإنها تسعة عشر حرفا ليَجعل الله بكلّ حرف منها جُنّة من كل واحد" اسرار احاديث روايات كه بيان بطون آيات اند بسيار است. خداوند وهاب توفيق نيل به آنها را مرحمت بفرمايد. در حديث مبارک فوق "زبانية" را موصوف به نوزده كرده است. در قرآن مجيد زبانيه در آخر علق است: "فليدعُ ناديَه سندعُ الزبانية" و در قرآن همين يك زبانيه است و "تسعة عشر" در سوره مدثر است: سَأُصْلِيهِ سَقَرَ. وَمَا أَدْرَاكَ مَا سَقَرُ. لا تُبْقِي وَلَا تَذَرُ. لَوَّاحَةٌ لِلْبَشَرِ. عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ. وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً ۙ وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا" و در قرآن همين يک تسعه عشر است. ذيل حديث مروى در مجمع البيان اين بود كه "ليجعل الله كل حرف منها جنة من واحد منهم". به ظاهر عبارت بايد بفرمايد: "منها" چه "هُم" در ذوى العقول است و حديث در مجمع البيان از مخطوط مصحح و مطبوع معتمد چنان است كه نقل كرده ايم و همان هم صحيح است؛ زيرا در علق فرموده: "سَنَدْعُ الزبانية" كه زبانيه مدعوّ است. (تا اینجا که گفته است:) از اين همه بگذريم نوزده حرف بسم الرحمن الرحيم را با زبانيه نوزده گانه چه مناسبت است و در عدد نوزده چه سرى است؟ "عليها تسعة عشر" مفادش اين است كه نوزده تن را بر آن گمارديم مثل اينكه بر زندان نگهبانان گمارند. خداوند درجات استاد علامه ميرزا ابوالحسن رفيعى قزوينى را متعالى گرداند كه به تعبير شيرينش مى فرمود: جهنم زندان خدا است، اما بدان كه اين تعبير با همه شيرينى آن رمز است. اين نوزده تن به بيان آيه بعد آن، ملائكه اند و در سوره مباركه تحريم آيه ٨ هم تصريح به ملائكه شده است: "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ" و در سوره بعد آن كه ملك است تعبير به "خزنة" شده است: "كُلَّمَا أُلْقِيَ فِيهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ" پس زبانيه، ملائكه موكل بر نارند كه به "اصحاب نار" و "خزنة" تعبير شده اند. امير عليه السلام فرمود: "إن الكتاب يصدّق بعضه بعضا" و نيز فرمود: "كتاب الله ينطق بعضه ببعض و يشهد بعضه على بعض" مرحوم نراقى در خزائن آورده است: "البسمله تسعة عشر حرفا؛ وقلما كلمة فى القرآن تخلو من واحدة منها، وربما تحصل النجاة من شرور القوى التسعة عشر التى فى البدن أعني الحواس العشرة الظاهرة والباطنة والقوى الشهوية والغضبية والسبع الطبيعة التى هى منبع الشرور و لهذا جعل الله سبحانه خزنة النار تسعة عشر بازاء تلك القوى فقال: "عليها تسعة عشر". (رساله وحدت از دیدگاه عارف و حکیم اثر علامه #حسن_زاده_آملی، ص ۱۲۷ و ۱۲۸)

نقد و بررسی نکته مذکور در این آیۀ شریفه اگر معیار را حروفی بدانیم که تلفّظ می شود، حروف آن عبارت خواهند بود از: «بِ سْ مِ لْ لَ ا هِ رْ رَ حْ مَ ا نِ رْ رَحِ یْ م» که هجده حرف می شود و اگر حرف مشدّد را دو حرف حساب نکنیم حروف آن عبارت خواهند بود از: «بِ سْ مِ لّ ا هِ رَّ حْ مَ ا نِ رَّ حِ یْ م» که پانزده حرف است. اگر معیار را حروف مکتوب بدانیم و الف «الله» و «الرّحمن» را نیز حساب کنیم، حروف آن عبارت خواهند بود از: «ب س م ا ل ل ا ه ا ل ر ح م ا ن ا ل ر ح ی م» که بیست و یک حرف است و بدون احتساب الف آن دو کلمه که نوشته نمی شوند، نوزده حرف می شود. بنا بر این، نکتۀ مزبور، مبتنی بر نوشتار فعلی حروف این جملۀ شریف است، نه نوشتار تقدیری که الف در آن به شمار می آید و نه نطق و تلفّظ. و این مطلب، نکتۀ بالا را از دو جهت دچار اشکال می کند: ۱) مضمون حدیث بالا که محافظت از قاری این ذکر شریف است، مبتنی بر قرائت و تلفّظ است نه کتابت و نوشتار. ۲) کتابت فرع قرائت و گفتار فرع نوشتار است و اصل، قرائت و گفتار است و شایسته تر بود که اثر به این مهمّی بر آن اصل مترتّب می شد نه این فرع. اما از جهت مباحث حدیثی ظاهرا اولین منبع تفسیری شیعی که این اثر یا روایت را نقل کرده است، مرحوم طبرسی متوفّای 548 هجری در تفسیر مجمع البیان ج 1 ص 90 است که این جمله را به عنوان اثر از ابن مسعود روایت می کند نه به عنوان حدیث نبوی از او چنانکه عین عبارتش نقل شد. از محدّثان شیعی نیز نخستین کسی که این حدیث را نقل کرده است، محمد شعیری متوفّای قرن ششم هجری در جامع الأخبار ص 42 است و به پیروی از او باقی دانشمندان شیعی مانند علامۀ مجلسی، سید حیدر آملی، سید هاشم بحرانی و محدّث نوری از او روایت کرده اند. فرق میان طبرسی و شعیری این است که طبرسی این مطلب را به عنوان اثر مأثور از ابن مسعود نقل کرده است، ولی شعیری آن را توسط ابن مسعود از پیامبر اکرم ؟ص؟ به عنوان روایت نبوی نقل کرده است. آنچه مشکل ساز است این است که هم اثر و هم روایت هر دو مرسل اند و بدون سند گزارش شده اند که حدیث را بی اعتبار می سازد. به نظر می رسد، این دو بزرگوار که معاصر هم بوده اند، حدیث را از منابع اهل سنّت گرفته اند. ظاهرا نخستین مفسّری که این سخن را نقل کرده است، ثعلبی متوفّای 427 هجری است که در تفسیر خود الکشف والبیان ج 1 ص 91 با سند چنین نقل کرده است: «وأخبرنا الحسن بن محمد بن الحسن، حدّثنا محمد بن محمد بن الحسن، أخبرنا الحسن ابن علي بن نصر، حدّثنا عبد اللّه بن هاشم، أخبرنا وكيع بن الجراح، عن الأعمش، عن أبي وائل، عن عبد اللّه بن مسعود قال‏: «من أراد أن ينجيه اللّه من الزبانية التسعة عشر فليقرأ «بِسْمِ‏ اللَّهِ‏ الرَّحْمنِ الرَّحِيم» فإنّها تسعةَ عَشَرَ حرفا ليجعل اللّه له بكل حرف منها جُنّةً من كلّ واحد»» که همانطور که معلوم است، انتهای حدیث به ابن مسعود می رسد نه پیامبر اکرم ؟ص؟. پس از او، ابن عطیّة، ابن کثیر، فخر رازی، قرطبی، سیوطی و دیگران نیز این حدیث را نقل کرده اند و همۀ ناسبین، آن را به ابن مسعود نسبت داده اند نه پیامبر اکرم ؟ص؟. بنا بر این، این مطلب در میانشان حتی حدیث نبوی مرسل نیست، چه برسد به حدیث نبوی مسند.

عجیبتر از همه سید حیدر آملی آن عارف شیعی متوفای 782 هجری است که در تفسیر خود المحيط الأعظم والبحر الخضم ج 5 ص 62 بعد از اینکه این مطلب را به پیامبر اکرم ؟ص؟ نسبت داده است، فرموده است: «والسّر في تسعة عشر أنّ مراتب العوالم الكلّيّة بحكم الحكمة الإلهيّة وضعت على هذه الأعداد، من العقل الأوّل، والنّفس الكلّيّة، والعرش، والكرسي، والأفلاك السبعة، والعناصر الأربعة، والمواليد الثلاثة، والصورة الجامعة لجميع ذلك الموسومة بالإنسان، بحيث كلّ عالم منها وقع بإزاء حرف منها، وقد أشرنا إلى هذا في المقدّمات مجملا ومفصّلا في صورة الدائرة مقسّمة على تسع عشرة دائرة في وسطها كلّ دائرة مخصوصة بعالم من هذه العوالم، وسيجي‏ء بعد هذا البحث عند تأويل «بسم اللّه» إن شاء اللّه مع سرّ أن الزّبانية لم خصصت بتسع عشر دون غيرها، فإنّها مترتبة على ترتيب البروج الإثنى عشرة، والكواكب السبعة السّيارة وما يتعلّق بهما لأنّ التعلّق بها يوجب التّعلّق بالزّبانيّة التسعة عشر، لقوله تعالى: «وَما أَدْراكَ ما سَقَرُ لا تُبْقِي وَلا تَذَرُ لَوَّاحَةٌ لِلْبَشَرِ عَلَيْها تِسْعَةَ عَشَرَ». سپس در ص 389 فصلی را به این مطلب اختصاص داده و مطالب عجیب و غریبی را در آن مطرح کرده است و در ابتدا فرموده است: «البحث السادس في تطبيق حروف بسم‏ اللّه‏ الرحمن الرحيم بالعوالم الكلّيّة ومراتبها منحصرة في تسعة عشرة مرتبة كلّيّة. اعلم أنّ «بسم اللّه الرحمن الرحيم» تسعة عشر حرفا في الكتابة، وأنّ كلّ حرف منها بمثابة عالم من العوالم الكلّيّة كما قرّرناه وبيّناه وسنبيّنه إنْ شاء اللّه، وأمّا الخبر الّذي يشهد بصحّة ذلك فهو الّذي سبق ذكره وورد عن النّبيّ صلّى اللّه عليه وآله: «من أراد أن ينجيه اللّه من الزبانية التسعة عشر فليقرأ «بسم اللّه الرحمن الرحيم» ليجعل اللّه لكلّ حرف منها جنّة من واحد منها». نتیجه بحث نتیجه این که پذیرش نکتۀ مذکور برای تعداد حروف بسمله و تطابق آن با زبانیۀ آتش دوزخ ثبوتا و اثباتا محل تأمّل است و با چالش جدّی روبروست، چه برسد که مباحث مهم معرفتی و عجائب و غرائب علمی بر آن بار شود. بله، ممکن است در علم حروف و اوفاق کتابت حروف و عدد آن آثار خاصّی داشته باشد که اهل آن فن می دانند. جالب و عجیب اینکه برخی بر این باورند که تعداد حروف بسمله بیست و یک عدد است و این عدد مطابق تعداد کاربرد واژۀ مولا در قرآن به صورت مفرد و جمع است و حضرت علی ؟ع؟ نیز در 21 رمضان المبارک شهید شده اند و شب قدر نیز به روایتی همان شب است!!!