تقریب، سرگردان در میان سه تئوری رقیب
قسمت اول
دعوت به وحدت اسلامی در حدود یک قرن و اندی است که با عناوین گوناگون تکرار می شود، اما به نظر می رسد که این اندیشه هنوز هم به یک گفتمان روشن دست نیافته و از این رو، داعیان و دعوتشدگان نیز چندان به زمینهها و زوایای آن آشنا نیستند.
در یادداشت پیشین با عنوان «پروژه تقریب، آوردهها و آسیبها» اشاره شد که نخستین دشواری تقریب، بحران هویت و معنا است و از این جاست که راهبردها و راهکارها نیز در هم ریخته و به دلیل خلطها و خطاها، اساس کار به تردید افتاده است.
🔅سه تئوری رقیب
به نظر می رسد که سه تعریف یا تئوری مختلف از تقریب اسلامی در بین مسلمانان مطرح بوده و یا قابل طرح است، که نخست باید اینها را از یکدیگر بازشناخت:
1⃣ اتحاد ملل اسلامی(همگرائی اسلامی)
این ایده که از زمان سید جمال به صحنه آمد، همواره بخشی از دغدغه منادیان تقریب بوده است. البته این نظریه از اساس یک «رویکرد سیاسی» در سطح بین الملل اسلامی است که با معیار «مصلحت اندیشی» و به منظور «ایجاد جبهه متحد اسلامی» در برابر دشمنان و یا برای حل معضلات کلان جهان اسلام، تلاش می کند که رهبران سیاسی مسلمان را به دور از اختلافات مذهبی، بر گرد برنامههای عملیاتی گردآورد.
2⃣ تعایش سلمی(همزیستی اسلامی)
این رویکرد پیشینهای بلند در آموزههای قرآن و سیره اهل بیت(ع) دارد و از اساس یک «رویکرد اجتماعی» است. این نظریه که با معیار «ارزشهای اخلاقی و فقهی»، به دنبال احیای اخوت اسلامی است، میکوشد با تکیه بر مشترکات، اصل مدارای اسلامی را در بین مسلمانان تقویت کند و با برطرف کردن تنشهای مذهبی و طائفهای، «زیست مشترک و توام با احترام و آرامش» را در میان مسلمین تقویت و تحکیم کند.
بدیهی است که برخلاف رویکرد پیشین که مخاطبانش رهبران سیاسی و اقتصادی دنیای اسلام است، در اینجا خطاب اصلی بیش از هر کس، به سمت تودههای مردم و گروهها و نخبگان اجتماعی است.
3⃣ وحدت اسلامی(همفکری اسلامی)
این نظریه که با تاسیس دارالتقریب در قاهره شکل عملی به خود گرفت و واژه تقریب را برای طرح خویش برگزید، آرمان خود را «نزدیکی اعتقادی و فقهی مذاهب اسلامی» قرار داد و از این رو علی الاصول یک «رویکرد معرفتی» است.
این دیدگاه معتقد است که علیرغم اختلافات دینی میان مذاهب اسلامی، اما زمینههای لازم و مشترک برای کم کردن فاصلههای مذهبی در ابعاد مختلف علمی وجود دارد. این رویکرد با انتخاب الگوی گفتوگو و تعامل میان علمای مذاهب، سعی دارد که در گام نخست از بدفهمیهای مذاهب نسبت به یکدیگر کاسته و سپس با تکیه بر قواعد و روشهای مشترک، باب بحث را برای حل اختلافات فکری و فقهی بگشاید.
هر چند این سه تئوری با رعایت اصول و معیارهای پیشگفته، با یکدیگر قابل جمع هستند، ولی چنان که دیدیم از نظر «موضوع»، «مخاطب»، «اهداف»، و «الگوهای رفتاری» با یکدیگر متفاوت است، به گونهای که تنها با رعایت شرایط هر کدام، میتوان به نتایج آن امید بست. نکته این جاست که با خلط و خطا در این زمینه نه تنها تئوری تقریب به ناکامی می انجامد بلکه نتایج زیانباری را بر مناسبات بین مذاهب بر جای میگذارد.
پايگاه اطلاع رساني پژوهشکده فلسفه و کلام
http://phil.theo.isca.ac.ir/
کانال رسمي پژوهشکده فلسفه و کلام
https://eitaa.com/philtheo
📲 ادامه در لینک زیر:
https://eitaa.com/philtheo/1722
تقریب، سرگردان میان سه تئوری رقیب
قسمت دوم
🔅خلطها و خطاهای تقریب
حال باید دید که پروژه ایرانیِ تقریب دقیقا به دنبال اجرای کدامیک از تئوریهای پیشگفته بوده و تا چه اندازه در پیاده سازی الگوی مناسب توفیق داشته و به چه میزان به آرمانهای مورد نظر دست یافته است؟
در یک ارزیابی کلی باید گفت که اصحاب تقریب در میان این سه تئوری، سخت سرگردان بوده و دست کم برنامهها و رفتارهای آنان نشان نمی دهد که از یک تلقی روشن و راهبرد معینی برخوردار بودهاند. به اجمال می توان گفت که در این خصوص، پروژه تقریب در ایران از خطاهای زیر برخوردار بوده است:
1⃣ خطای در نشانه گیری: تقریب به طور مشخص بر هیچ یک از رویکردهای سه گانه تمرکز نداشته و با حرکت در میان الگوهای یاد شده، ظرفیت محدود خود را به هدر داده است. به نظر می رسد که در حال حاضر نیز اهالی تقریب از هدفگذاری بر رفتارها و برنامههای خود ناتوانند و فرمان تقریب به دست حوادث سیاسی و فرهنگی دنیای بیرون سپرده شده است.
2⃣ خطای در مخاطب: تقریب هنوز مخاطبان اصلی خود را بازنیافته و صحنه اصلی اقدامات و برنامهها را تعیین نکرده است. مخاطبان تقریب در نشستها و کنفرانسها و حتی شوراهای اصلی و فکری، از چنان پراکندگی برخوردار بودهاند که پیشبرد هیچ یک از پروژههای سهگانه را امید نمی دهد.
حقیقتا روشن نیست که گردهمآوردن یک رئیس جمهور سابق یا نخستوزیر منزوی با چند عالمِ دست دوم سنی و گروهی از نخبگان عادی به همراه خیل فراوان میهمانان همیشگی در یک کنفرانس، دقیقا چه فلسفه و منطقی را دنبال می کند؟ و مواضع آتشین رئیس جمهور ایران و خط و نشانهای وی بر علی آن، قرار است کدامیک از اهداف تقریب را تامین کند؟!
3⃣ خطای در گفتمان: آشفتگی در هدف و مخاطب سبب شد که شخصیتهای کلیدی تقریب نه تنها نتوانستند از یک ادبیات مناسب با مخاطب و مستند به منابع اسلامی بهره گیرند بلکه با خطای در تخاطب، گفتمانی آشفته و بریده از محیط پیرامون را نمایندگی کردند و حتی گاه با طرح مطالب بیپایه و پراکنده، از جامعه مذهبی خود فاصله گرفتند.
4⃣ خطای در موقعیت شناسی: چنان می نماید که اصحاب تقریب غالبا در مورد موقعیتها دچار تشخیصهای ناقص و مبتلا به عارضه نزدیکبینی هستند. حادثهجوئی و تکیه بر روشهای شعاری و جنجالی و نیز بازی در میدان خودی و غفلت از حرکتهای پایدار و پایهساز، از جمله عوارض این بیماری رو به رشد است.
5⃣خطای در سازماندهی: تفکیک میان سهگانه فوق، نشان می دهد که هر یک از مقاصد یادشده، نیازمند سازماندهی مستقلی است و یک گروه شاخص و آرمدار در یک نهاد دولتی نمیتواند بار چنین مسئولیت جهانی را برعهده گیرد. البته در باب شیوه ساماندهی و مدیریت هر یک از این پروژههای سهگانه، جداگانه باید سخن گفت، اما در خصوص همین مدیریت متمرکز دولتی هم گفتنی است که مدیران راهبردی و عملیاتی تقریب باید متناسب با کارویژههای این نهاد و الزامات آن برگزیده شوند؛ به نظر می رسد که بدنه خسته و کم انگیزه از یک سو، و فقدان میدانهای جدید برای تحرک و پویائی از سوی دیگر، عملا نشاط و زندگی را از محیط تقریب زدوده و با دلخوشی به پارهای پیامها وتشویقها، چشم انتظارِ حادثههای نابهنگام نشسته است.
در نوشتار آینده نشان خواهیم داد که بر پایههای استوار اسلامی هر سه گونه تقریب(همگرائی، همزیستی و همفکری) در جای خویش قابلیت تحقق دارد و این سه پروژه اگر به درستی مدیریت گردد، در راستای وحدت حقیقی امت اسلامی میتوان گامهای اساسی برداشت.
پايگاه اطلاع رساني پژوهشکده فلسفه و کلام
http://phil.theo.isca.ac.ir/
کانال رسمي پژوهشکده فلسفه و کلام
https://eitaa.com/philtheo
✨نشست علمی: "بازخوانی پرونده تقریب؛ رویکردها و چالشها"
🎤سخنران:حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد تقی سبحانی
🖋دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادق نیا
📆چهارشنبه ۲۸ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۳۰
🏫قم- پردیسان- دانشگاه ادیان و مذاهب- سالن امام موسی صدر- دفتر تقریب مذاهب اسلامی دانشگاه
پايگاه اطلاع رساني پژوهشکده فلسفه و کلام
http://phil.theo.isca.ac.ir/
کانال رسمي پژوهشکده فلسفه و کلام
https://eitaa.com/philtheo
🖊رضا غلامی در نقد مهدی نصیری؛
🔽سخنی با مهدی نصیری
✅رئیس مرکز پژوهشهای علوم انسانی اسلامی صدرا گفت: پیام آقای مهدی نصیری این است که باز کردن دایره حکومت اسلامی، بالا بردن توقعات، و قدم نهادن در مسیر پیشرفت اسلامی و تمدن سازی جزو تلاش های بی حاصلی است که در این دوران صورت میگیرد و صحیح این است که همه منتظر ( به معنای دعاگو ) ظهور امام زمان ( ارواحنا فداه ) بنشینیم و دست از این ادعاهای گزاف برداریم.
حجتالاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی در یادداشتی به بررسی نظرات مهدی نصیری پرداخت. متن این یادداشت بدین شرح است:
چند سالی است جناب آقای مهدی نصیری در قامت یک صاحب نظر دینی ظاهر شده و به خود اجازه می دهند بدون ارائه بحثی روشمند و مستند، درباره همه موضوعات مبنایی دین اظهار نظر کنند؛ از نفی فلسفه اسلامی و ترویج نوعی اخباریگری، تا بازگویی و ترجمه امروزی نظرات فردیدی در باب غلبه مطلق مدرنیته بر عالم، از تحدید و کوچک نمایی مرزها و طاقت فقه شیعی و ناتوانی آن در نظام سازی، تا تردید افکنی و کمرنگ سازی بُروز و ظهور عینی اسلام در قالب تمدن نوین اسلامی در دوران غیبت امام زمان (عج) و غیره.
جالب اینجاست که این همه اظهار نظر در شرایطی صورت میگیرد که دقیقاً معلوم نیست جناب نصیری در چه حوزه و مکتب علمی ای، و در چه سطح و عرصه ای تحصیل و سپس مورد آزمون قرار گرفته اند و اساساً چقدر شایستگی اظهار نظر قطعی در این موضوعات دارند؟
آیا سکوت فضلای حوزه در قبال این نظرات به مفهوم بی نظر بودن آنها در قبال این اظهار نظرهاست یا به معنای جدی نگرفتن نظرات ایشان است؟ آیا سزاوار نیست این دیدگاهها قبل از درج در رسانه های عمومی در مجامع تخصصی حوزه نقد شود؟
و نکته دیگر آنکه چقدر سوژه هایی که ایشان برای اظهار نظر انتخاب می کنند مسأله امروز انقلاب است و واقعاً پشت این نظرات که من از آن به " تقلیل گرایی " و " خنثی گری انقلاب اسلامی " تعبیر می کنم چیست؟
🔽ادامه در لینک زیر
https://eitaa.com/philtheo/1735
من در درسگفتارهای موسوم به "تأملاتی بنیادی درباره اسلام و پیشرفت" که سال ۹۵ در دانشگاه امام صادق (ع) ارائه دادم و توسط انتشارات سدید چاپ شده است به تفصیل درباب این خط و برآیند فکری آن توضیح داده ام.
البته تمرکز اصلی بحث من درباره برآیند اجتماعی تفکرات هایدگری-فردیدی در ایران بود که البته معتقدم گرچه آقای نصیری خود را مخالف فلسفه معرفی میکند اما به شدت از آن تفکر متأثر است. حتی اگر بگوییم که برآیند برخی از مباحث آقای نصیری با مباحث انجمن حجتیه شباهت دارد، سخن غیر دقیقی نگفته ام.
من در اینجا قصد ندارم مباحث آن درسگفتار را تکرار کنم و علاقمندان را به مطالعه آن کتاب و همچنین کتاب بعدی، یعنی فلسفه تمدن نوین اسلامی دعوت میکنم لکن لازم می دانم خیلی مجمل به چند نکته اشاره نموده و مابقی بحث را به فرصت دیگری مؤکول کنم.
اولاً. اگر از موضع کلام سیاسی اسلام به بحث های ایشان بنگریم، گوهر مباحث آقای نصیری به خنثی سازی حکومت اسلامی در دوران غیبت معصوم (ع) منجر میشود. ایشان با زبان پنهان و آشکار این پیام را به مخاطبشان منتقل می کنند که حکومت اسلامی در دوران غیبت با محوریت فقه و فقیه اقامه میشود و در جایی که دستگاه فقه ما قدرت پاسخگویی به انتظارات، من جمله نظام سازی ندارد، حکومت اسلامی در دوران غیبت، یک حکومت حداقلی است و نباید آرزوی احیاء تمدن اسلامی را داشته باشد.
به بیان دیگر، پیام وی این است که باز کردن دایره حکومت اسلامی، بالا بردن توقعات، و قدم نهادن در مسیر پیشرفت اسلامی و تمدن سازی جزو تلاش های بی حاصلی است که در این دوران صورت میگیرد و صحیح این است که همه منتظر ( به معنای دعاگو ) ظهور امام زمان ( ارواحنا فداه ) بنشینیم و دست از این ادعاهای گزاف برداریم.
ثانیاً. آقای نصیری در شرایطی وارد فاز زیراب فقه زدن شده اند که قبلاً به زعم خودشان حقانیت میراث فلسفی شیعه به خصوص حکمت صدرایی را نفی کرده اند و از صلاحیت مطلق فقه اخباری نسبت به فلسفه سخن رانده اند و حال که چندی است وارد کوتاه سازی قد و قواره فقه و به تبع آن حوزه های علمیه شده اند، معلوم نیست نهایتاً در منظر او چه چیزی از اندیشه اسلامی باقی مانده است و آیا از نظر ایشان امروز کاری جز به انتظار ظهور نشستن و دعاگویی، باقی مانده است یا خیر؟
ثالثاً. ما در اتمسفر انقلاب اسلامی تنفس می کنیم و عمل خود را در چاچوب تفکرات امام (ره) و رهبر بزرگوار انقلاب تعریف می کنیم، هر چند این به منزله بحث نکردن نیست لکن روشن است که در یک کار عظیم جمعی نمی توان خود رأی بود و یا بلبشوی فکری را مباح ساخت؛
در چنین شرایطی، چقدر نظرات آقای نصیری با محکمات دیدگاه های امام درباره فقه، درباره حکومت اسلامی و ولایت فقیه در دوران غیبت و بحث تمدن سازی و غیره انطباق دارد؟ به نظر میرسد یا جناب آقای نصیری سخنان صریح امام درباره رسالت حاکمیت اسلامی را ملاحظه نکرده اند و یا انتظار دارند نیروهای انقلاب به جای اندیشه های امام (ره) از اندیشه های ایشان تبعیت کنند؟!
به هر حال، توصیه بنده به جناب آقای نصیری این است که بیشتر مطالعه کنند و قبل از آنکه جمعبندی های خود را عجولانه منتشر کنند، آن را متواضعانه با علما و فضلای حوزه در میان بگذارند و اصلاح و تکمیل کنند؛ ضمن اینکه دسترسی ایشان به رسانه ها و محافل انقلابی سبب نشود که انتظار داشته باشند این دیدگاهها، جزو تفکر انقلاب محسوب شود.
لازم به توضیح است مهدی نصیری اخیرا در یادداشتی با عنوان «فقه نظام ساز؛ داریم یا نداریم؟» به بررسی این موضوع پرداخته است.
پايگاه اطلاع رساني پژوهشکده فلسفه و کلام
http://phil.theo.isca.ac.ir/
کانال رسمي پژوهشکده فلسفه و کلامhttps://eitaa.com/philtheo
پايگاه اطلاع رساني پژوهشکده فلسفه و کلام
http://phil.theo.isca.ac.ir/
کانال رسمي پژوهشکده فلسفه و کلام
https://eitaa.com/philtheo
برنامه هفته پژوهش1397.pdf
241.8K
پايگاه اطلاع رساني پژوهشکده فلسفه و کلام
http://phil.theo.isca.ac.ir/
کانال رسمي پژوهشکده فلسفه و کلام
https://eitaa.com/philtheo
🖊برنامه هاي هفته پژوهش و فناوري و چهارمین نمایشگاه دستاوردهاي پژوهشی
معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم 1397👆👆👆👆
✅برنامه هاي هفته پژوهش و فناوري و چهارمین نمایشگاه دستاوردهاي پژوهشی معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم 1397
🔽چهارشنبه 21 آذر
➿کرسی ترویجی(مناظره) با عنوان جایگاه مهدویت در شکل گیري انقلاب اسلامی با رویکرد » ره) کلامی/ارائه دهنده: حجت الاسلام والمسلمین جناب آقاي دکتر حسین الهی نژاد / ناقدان: حجت الاسلام والمسلمین دکتر غلامرضا بهروزي لک و جناب آقاي دکتر شریف لک زایی
🔯قم:پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، تالار امام مهدي(عج) / پژوهشکده مهدویت و آینده پژوي ومرکز همکاري هاي علمی و بین الملل
10 تا 12
🔯بیان دستاوردها
☪بیان دستاورد هاي پژوهشی و فناوري پژوهشکده اسلام تمدنی شعبه خراسان به مناسبت چهملین سالگرد انقلاب اسلامی / جناب آقاي دکتر سید مصطفی احمدزاده /
✅مشهد ، دفتر تبلیغات اسلامی شعبه مشهد / شعبه مشهد/مرکز همکاري هاي علمی و بین الملل 18 تا 20