💠 ماه رمضان در عهد قاجار 🔹به جز مقدّسینی که قبل از افطار راهی مسجد می‌شدند و آنها که دم صبح هم همین کار را می‌کردند، دسته سومی هم بودند که شب را به قمار صبح می‌کردند و می‌گفتند اگر به این سرگرمی مشغول نشوند، ناچارند بخوابند و روز دیگر خواب نمی‌روند و روزه برای آنها مشکل خواهد شد. ▫️ این دسته بیشتر اعیان زادگان(اشراف زادگان) بودند ولی در هر حال روزه را می گرفتند، چون اگر نمی‌گرفتند، درخانه خودشان هم، جا نداشتند. 🔸 مرحوم «احمد منشور» می‌گفت: با «برادرم موقر» در مجلس قمار تا صبح مشغول شدیم. چون به سحری نرسیدیم روزه را خورده بعد به منزل آمدیم. خبر روزه‌خوری ما زودتر از خودمان به منزل رسیده بود همین که وارد شدیم مادرم از ما رو گرفت(یعنی ما به مادرمان هم نامحرمیم). چند روز با ما مثل جذامی‌ها رفتار می‌کردند. قدغن شده بود نوکرها به ما نزدیک شوند. غذایی اگر می‌آوردند، در اتاق می‌گذاشتد و فرار می‌کردند. ظرف‌های غذای ما را علی‌حدّه در حضور ما کنار حوض، خاک‌مال می‌کردند(کنایه از این که از دین خارج گشته و حکم نجس را داریم)؛ تا بالاخره با وساطت برادر بزرگتر، ما را توبه داده و دوباره به عضویت خانه پذیرفتند. 🔹برای خوردن روزه، نیاز بود که طبیبی تصدیق مرض(گواهی بیماری) بدهد، اطبای آن دوره حتی اطبای یهودی ولو برای روزه‌خوری هم احترام تصدیق خود را داشتند و تصدیق دروغ نمی‌دادند. 🔺...محال بود وقت افطار، صدای فقیری از کوچه بلند شود و چندین نفر داوطلب به سمتش نروند. ...در این ماه، کار تعطیل می‌شد و مردم به عبادت مشغول می‌شدند. طلبکار، سر وقت بدهکار نمی‌رفت. ادارات دولتی باز بود اما کسی مراجعه نمی‌کرد. مرافعه شرعی در دفتر علما (مراجعه برای حل دعوا) متوقف می‌شد. محصّلین دیوانی(مأمور اخذ وصول بدهی) به سراغ مطالبه بدهکاری نمی‌رفتند. 🌴 در خانه‌ها کسی به نوکرها امر و نهی نمی‌کرد. اگر بنایی نیمه‌تمام بود، صاحب کار، بیش از نصفِ روز از کارگر کار نمی‌کشید، اما اجرت روز کامل را می‌داد! خلاصه این که مردم در همه چیز رعایت یکدیگر را می‌کردند. (یعنی در ماه رمضان دل‌ها رقیق می‌شد و مردم نسبت به یکدیگر مهربان) ─ (منبع: کتاب "شرح زندگانی من"- تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه جلد اول-نوشته: عبدالله مستوفی/ نشر هرمس)