🟡 اولین نماز جماعت در اسلام در چه زمانی و توسط چه کسانی اقامه شد؟ پاسخ روایات در موضوع اولین نماز جماعت در اسلام چنین می‌گویند: 1. جبرئیل هیچ وقت بدون اجازه نزد پیامبر(ص)نمی‌آمد؛او روزی در بلندی‌های مکه، خدمت پیامبر(ص)رسید پاى خود را بر زمین زد و چشمه آبى جارى شد،آن‌گاه وضو گرفت و رسول خدا هم وضو گرفت و نماز خواند، آن نماز،اولین نماز واجبی بود که حضرت محمّد(ص)‏ در زمین به‌جاى آورد،امام على(ع) نیز با رسول خدا(ص) آن نماز را خواند،در همان روز پیامبر اکرم(ص) نزد خدیجه(س) آمد و او را از نماز خبر داد که ایشان نیز وضو گرفت و نماز عصر آن روز را ادا کرد...»[۱] ♦️ طبق این روایت، اولین نماز جماعت از سوی پیامبر خدا(ص) و امام علی(ع) اقامه شد. 2. امام صادق(ع)فرمود:«اوّلین نماز جماعت در اسلام اینگونه بود که ابوطالب(عموی پیامبر) به همراه فرزندش جعفر،از کنار حضرتشان میگذشت که دید آنحضرت نماز می‌خواند و حضرت على(ع) در سمت راست او ایستاده است، پس به جعفر گفت: در کنار پسر عمویت نماز بخوان. او نیز آمد و در سمت چپ رسول خدا(ص) ایستاد ...».[۲] قریب به همین محتوا در منابع دیگر نیز نقل شده است.[۳] از این روایات به‌دست می‌آید که ابوطالب و جعفر از نماز و همچنین رسالت پیامبر اطلاع داشتند. نقل دیگری در برخی از منابع آمده است که هر دو مورد مذکور را با هم ذکر کرده که می‌تواند ما را در فهم بهتر روایت به خصوص در موقعیت‌های زمانی آنها،کمک کند.نقل مذکور چنین است: زمانی که پیامبر(ص)به چهل سالگی رسید،جبرئیل او را به ادای نماز و حدود آن دعوت کرد،و هنوز که امر به اوقات نماز نشده بود،آن‌ حضرت نماز را در هر وقتی دو رکعتى انجام می‌داد، و #علی_بن_ابی‌طالب(ع) که او را دوست می‌داشت،و در رفت و آمدش همواره با او بود،روزى بر آن‌جناب داخل شد، درحالیکه پیامبر(ص) به نماز مشغول بود،[پس از نماز] فرمود: یا ابا القاسم!این چه عملى است انجام می‌دهى؟ فرمود:این همان نماز است که خداوند مرا به انجام آن امر فرموده است... و #علی(ع) هم با آن‌ حضرت به نماز پرداخت. در این هنگام #خدیجه نیز اسلام اختیار کرده بود، و او با پیامبر و حضرت علی نماز می‌خواندند... چند روزى که از این قضیه گذشت ناگهان ابوطالب به اتفاق جعفر بر حضرت رسول وارد شدند در این وقت مشاهده کرد که رسول خدا(ص) و علی(ع)درحال خواندن نماز هستند. ابوطالب به جعفر گفت:خود را به پسر عمویت نزدیک کن و با او نماز بگذار،جعفر نیز در یک طرف حضرت قرار گرفت...».[۴] این حدیث را برخی از منابع،از تفسیر علی بن ابراهیم(تفسیر قمی) نقل کرده‌اند که ما تنها قسمتی از آنرا در تفسیر مزبور یافتیم. ♦️ جمع بین روایات براساس هر دو روایت،امام علی(ع) در اولین نماز جماعت شرکت داشت،با این حال این دو روایت،تفاوت‌هایی دارندکه می‌توان میان آنها جمع کرد؛زیرا در روایت اول تنها آمده:«صَلَّى أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ مَعَ النَّبِیِّ»؛این تعبیر با آنکه به نماز خواندن آن‌دو در کنار هم اشاره می‌کند،اما تصریحی ندارد که این نمازها به جماعت بود،در حالی‌که در روایت دوم و در برخی از نقل‌ها آمده است:«أَوَّلُ صَلَاةٍ صَلَّاهَا رَسُولُ اللَّهِ جَمَاعَة»[6]که تصریح در اولین نماز جماعت دارد. ♦️ بنابراین می‌توان چنین برداشت نمود؛ نمازی که در آن، امام علی(ع) اقتدا کرد و جعفر نیز به آنها ملحق شد، اولین نماز جماعت بود و نمازهای قبل از آن، فرادا بود هرچند افراد در کنار هم نماز می‌خواندند. _________ [۱]. ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن على‏، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج1، ص46، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق؛ مسعودی، علی بن حسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی‌طالب، ص116، قم، انتشارات انصاریان، چاپ سوم، 1384ش. [۲]. ابن طاووس، علی بن موسی، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، محقق، مصحح، عاشور، علی، ج1، ص305، قم، نشر خیام، چاپ اول، 1400ق؛ شیخ صدوق، الامالی، ص508، تهران، کتابچی، چاپ ششم، 1376ش. [۳]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب،‏ ج1، ص378، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق. [۴]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص36-37، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق؛ قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، قصص الأنبیاء(علیهم السلام)، محقق، مصحح، عرفانیان یزدی، غلامرضا، ص318، مشهد، مرکز پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، 1409ق؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج1، ص88، تبریز، نشر بنی هاشمی، چاپ اول، 1381ق. [6]. الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، ج1، ص305." https://eitaa.com/Basir_MN