حبیب‌اله بابائی
«ترجمه‌های نشده» در تمدن اسلامی، نمونهٔ «زنان تحوّل‌ساز» حبیب الله بابایی فضه خاتمی‌نیا مجلهٔ «مطا
چکیده 👇👇 تفکر غربی در جهان اسلام صرفاً با آثار ترجمه‌شده تعیّن پیدا نمی‌کند، بلکه این تفکر با ترجمه نکردن‌ها و نگفتن‌ها («ترجمه نشده» (Zero Translation) و «ترجمه‌های گم‌گشته» (Lost Translation) و نیز با بَد ترجمه‌ها (mistranslation) هم‌شکل‌ می‌گیرد و همین امر نوعی از غربی شدنِ غیرغربی را در جهان اسلام رقم می‌زند. ترجمۀ متون در حوزه‌های مختلف دانشی منحصر به انتقال دانش صرف در آن رشته نیست، بلکه این ترجمه می‌تواند مفاهیم بنیادینی را در هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی نیز در فرایندی خودآگاه یا ناخودآگاه به جامعه انتقال بدهد؛ بنابراین آثاری که ترجمه نمی‌شوند نیز در این مفهوم‌سازی‌های بنیادین عمیقاً اثرگذار هستند. اکنون باید پرسید کدامین تصویر از زن مسلمان در جهان غرب و کدام تصویر از زن غربی در جهان اسلام ترجمه می‌شود و کدامین تصاویر از زنان مسلمان در یک‌سو و زنان غربی در سوی دیگر در حاشیه قرارگرفته و ترجمه نمی‌شود؟ آنچه دراین‌باره بسیار آزاردهنده است، نوعی از تقلیل‌گرایی ایدئولوژیک (ideologic reductionism) در ارائه و روایت تنوع موجود در تجربه زیسته زنان مسلمان است. در این روایت تنوعات زیسته زنان مسلمان به تصویری ثابت از هویت زنان مسلمان فروکاسته می‌شود. با مطالعه و بررسی این موضوع و بررسی آثاری که ترجمه می‌شوند و آثاری که ترجمه نمی‌شوند می‌توان دریافت که چه زنانی در حوزه‌های مختلف به‌عنوان زن موفق روایت می‌شوند و چه زنانی در این تعریف از زن پیشرو و تحول‌ساز، صدایی ندارند. قرائت سکولار از زن مسلمان و سنجیدن زن مسلمان با معیارها و سنجه‌های سکولار، روایتی است که در خنثی‌ترین حالت نیز زن مسلمان را قربانی و منفعل و به‌عنوان «دیگری» در برابر «خود» (زن غربی) به تصویر می‌کشد. این مقاله درصدد تبیین نقش ترجمه‌ها و ایجاد نوعی از برخوردهای گفتمانی حاصل از این ترجمه‌های نشده و یا ترجمه‌های بَد شده از زنان در دو سویۀ اسلامی و غربی است. https://eitaa.com/Habibollah_Babai