*تأثیر انتشار سند تحول قضایی بر حوزههایی نظیر مردممحوری، گسترش شفافیت، مسئولیتپذیری، پاسخ به مطالبهگری و پذیرش نقش بیبدیل رسانه در مطالبهگری از دستگاه قضا
10 مورد از مهمترین مسائل ذکر شده
در سند تحول به همراه راهحل آن
علاوهبر این، سند تحول قضایی مسائل و چالشهای مهمی را به همراه راهحل در دوره جاری در دستور کار قوه قضائیه قرار داده است که مهمترین آنها عبارتند از:
1)اشتباه یا ضعیف بودن بخشی از آرا و تصمیمات قضائی
بعضی از راهکارهای پیشبینیشده در سند تحول: ایجاد «سامانه دستیار هوشمند قضائي» برای ارائه پیشنویس دادنامه به قاضی، انتشار برخط آراء و تصمیمات قضایی برای عموم مردم، ضبط صدا و تصویر دادگاه در فرایند رسیدگی، ایجاد «سامانه آراء متعارض» در دیوان عالی کشور برای تسریع در فرایند صدور آرای وحدت رویه، شناسایی و اصلاح قوانین و مقررات متعارض، تدوین آیینهای دادرسی تخصصی مانند آیین دادرسی خانواده و...
2) اکتفا به روشهای سنتی نظارت بر قضات
بعضی از راهکارهای پیشبینیشده در سند تحول: سند تحول در مرتبه اول به دنبال این مهم است که حقوق مردم بر اثر خطای قاضی از بین نرود و در مرحله بعدی به دنبال تشخیص علت این خطا و برخورد مناسب با خاطی میباشد.
شفافیت آرای قضات و ایجاد بستر نقد و تحلیل آرا و همچنین تخصصی شدن فرایند رسیدگی به پروندهها به بهبود وضعیت آرای صادره کمک شایانی خواهد کرد، در کنار این موارد اما ارزیابی عملکرد قضات هم مهم است. در سند تحول ساز و کاری پیشبینی شده است که بتوان عملکرد قضات را به صورت دائم رصد کرد، بر این اساس قضات شایسته تشویق شده و ارتقا پیدا کنند و قضاتی که دچار خطا، اهمال یا احیانا فساد باشند با برخورد متناسب روبهرو شوند، سند تحول برای تحقق این هدف راهاندازی سامانه ارزیابی عملکرد قضات را برنامهریزی کرده است.
در این سامانه با هوشمندسازی فرایند نظارت بر دادسراها و دادگاهها از طریق دادهکاوی اطلاعات «سامانه مدیریت پرونده» و سایر سامانهها؛ تصمیمات قضات دادسرا توسط قضات دادگاهها و آرای قضات دادگاهها، توسط قضات دیوان عالی کشور با شاخصهایی همچون نرخ مصالحه، مدتزمان رسیدگی، نظم در برگزاری جلسات دادگاه و نتایج اعلام نظر برخط مراجعان امتیازدهی و رتبه بندی خواهند شد.
3) ضعف در دسترسی عمومی به خدمات حقوقی با کیفیت
بعضی از راهکارهای پیشبینیشده در سند تحول: یکی از راهکارهایی که سند برای تسهیل دسترسی عمومی به خدمات حقوقی باکیفیت طراحی کرده است، توسعه نرمافزارهای حقوقی برای خدمات حقوقی نظیر مشاوره در تنظیم قرارداد، تنظیم اسناد ثبتی و قضایی و پیشبینی حکم احتمالی صادره در موارد اختلاف است. راهکار دیگر، تعیین حدود صلاحیت، درجهبندی و شفاف سازی عملکرد وکلا و ایجاد نظام رتبه بندی در بین آنان است.
4) طولانی بودن مدت زمان رسیدگی به شکایات و پروندههای مردم
بعضی از راهکارهای پیشبینیشده در سند تحول: یکی از راههای کاهش مدت زمان رسیدگی، کاهش حجم پروندههای ورودی به قوه قضائیه است که پیشتر مورد بحث قرار گرفت. یکی دیگر از راههای کاهش مدت زمان رسیدگی، اِعمال دستورات قضایی با فراهمسازی دسترسی برخط برای قضات به پایگاههای اطلاعاتی مراجع حاکمیتی است که نیاز به استعلامهای کاغذی از نهادهای مختلف را حذف میکند. حذف تشریفات زائد و اِعمال هوشمند اوقات رسیدگی، مواعد قانونی و قضائی، مبالغ قانونی و رویههای قضایی در سامانههای مرتبط یکی دیگر از راههای کاهش مدت زمان رسیدگی
است.
5) حجم بالای ادعاهای اعسار از هزینه دادرسی
بعضی از راهکارهای پیشبینیشده در سند تحول: یکی از راهکارها، حذف عنوان درخواست اعسار است. بدین شکل که تشکیل هرگونه پرونده جدید تحت عنوان اعسار از هزینه دادرسی متوقف شده و اگر کسی در فرآیند رسیدگی قضائی، درخواست اعسار از هزینه دادرسی داشت، این درخواستِ او در مرحله اول ظرف چند ساعت و از طریق دسترسی قوه قضائیه به پایگاههای اطلاعاتی کشور اعتبارسنجی شود. در صورت فقدان دارایی منقول (مانند خودرو) و غیرمنقول (مانند ملک و زمین) به نام این فرد، درخواست اعسارش قبول میشود و در عین حال برای او محدودیتهایی در برخی فعالیتهای اقتصادی خاص که مخصوص افراد توانمند است اعمال میشود. فعالیتهایی مانند ثبت شرکت، خرید مستغلات و خودرو، دریافت تسهیلات از بانکها و فعالیت در بورس و منع سفر خارجی نمونههایی از این محدودیتهاست.
6) ادعای دروغین اعسار (ناتوانی) از پرداخت محکومیتهای مالی
بعضی از راهکارهای پیشبینیشده در سند تحول: یکی از راهکارها حل معضل اعسار دروغین، کمک حاکمیت به شاکی برای تشخیص اموال و داراییهای فرد مدعی اعسار است، این مهم از طریق دسترسی مستقیم قوه قضائیه به پایگاههای اطلاعاتی مراجع حاکمیتی انجام شده و در واقع بار سنگین اثبات وجود دارایی برای فرد مدعی اعسار را از دوش شاکی برمیدارد.
7) ناکارآمدی