زنده نگهداشتن یاد ابی عبدالله الحسین در دل شیعیان
پس از شهادت امام حسین، امامان سعی أکید در زنده نگه داشتن یاد ایشان داشتند و این عملکرد در زمان امام صادق به اوج خود رسید. هر چند شاید پی بردن به ابعاد مختلف و علل اصلی این رویکرد ممکن نباشد ولی می‌دانیم که برای این مهم از توصیه‌های مختلفی استفاده شد تا یاد و نام ایشان زنده نگه داشته شود. در این موارد نیز خود اهل بیت همراه با شیعیان، عامل به این دستورات بودند.
از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
١. زیارت: امامان برای جا افتادن فرهنگ زیارت، در موارد مختلفی اصحاب خود را عتاب کرده‌اند، خصوصا کسانی که در کوفه بوده و فاصله ایشان با کربلا اندک بود. در موارد بسیاری نیز ثواب‌های عظیمی برای زیارت ایشان بیان می‌شد. دستور به زیارت ایشان و ذکر ثواب بسیاری که بر آن مترتب است به چند نحو توصیه می‌شد:
زیارت در مناسبت‌های خاص: این زیارت‌ها اعم زیارات در ایام عزا (همچون عاشورا) یا اعیاد (همچون عید فطر و قربان) و یا ایام خاص عبادت (همچون عرفه و شب‌های قدر) بود. برای این ایام، ثواب‌هایی فوق دیگر ایام، بیان شده است.
زیارت بدون مناسبت: دستورات مطلقی نیز از اهل بیت برای زیارت امام حسین بدون مشخص کردن زمانی خاص، صادر شد. در این دستورات، مخاطب امام درمی‌یافت که باید هر هفته، هر ماه یا لااقل هر سال یک‌بار به زیارت امام حسین برود.
زیارت از راه دور: طبیعتا به خاطر سهولت این کار، مدت زمانی که برای تکرار چنین زیارتی در نظر گرفته می‌شد کمتر بود، لذا در برخی احادیث، امام از مخاطب خود خواسته که در هفته چند بار ایشان را زیارت کند و سپس این روش را تعلیم کرده است. راوی گوید که گاهی روزانه بیست بار امام حسین را اینچنین زیارت می‌کردم.
برخی حالات برای زیارت نیز بیان شده است که هم باعث طولانی‌تر شدن آن می‌شود و هم زحمت آن را بیشتر می‌کند، مانند زیارت با پای پیاده.
٢. گریستن و گریاندن: در موارد متعددی امام شیعیان خود را ترغیب کرده که با شعر خواندن در رثای امام حسین بگریند و دیگران را بگریانند. دستور در این احادیث، بیشتر متوجه کسانی است که می‌خوانند نه کسانی که می‌شنوند، چرا که عموما قوام مجلس و گریستن افراد به ایشان است، و لذا می‌توان گفت برپایی این مجالس و گریستن، مطلوب است نه فقط اینکه اگر مجلسی برپا شد گریسته شود. برپایی این مجالس هم محدودیتی ندارد و ممکن است هر روز برگزار شود. امامان خود نیز با ملاقات شاعران و مرثیه‌خوانان از آن‌ها می‌خواستند که برای ایشان، در رثای ابی عبدالله مرثیه‌خوانی کنند تا بگریند، و حتی اهل و عیال و دختران خویش را به پشت پرده می‌خواندند تا مراثی را شنیده و بگریند.
٣. سلام بر امام پس از نوشیدن آب: با توجه به شهادت امام حسین با تشنگی، خوردن آب، حالتی مناسب برای یاد کردن از ایشان است. اهل بیت با ذکر ثواب‌هایی برای این عمل، یادکرد امام حسین در این حالت را فرصتی مغتنم شمرده‌اند.
۴. سجده کردن بر تربت امام: در احادیث اهل بیت علیهم السلام بر سجده بر تربت ایشان تأکید فراوان شده و برای آن آثار و ثواب‌هایی بیان شده است. همچنین استشفا به این تربت شریفه توصیه شده است. سجده تنها فریضه‌ایست که در هر رکعت دوبار انجام می‌شود و شاید از این روی، مناسب‌ترین موقعیت برای قرار گرفتن یادکرد امام حسین باشد.
با توجه به اینکه زیارت از نزدیک ممکن است زود به زود دست ندهد و زیارت از راه دور نیز ممکن است چند روز پیاپی مورد فراموشی قرار گیرد و همچنین شرایط گریستن و گریاندن نیز در همه حال، مهیا نیست صورت‌های سوم و چهارم یادکرد امام، روش‌هایی است که باعث می‌شود مؤمن روزانه چند بار یاد امام حسین کند؛ یعنی در هنگام مواجه شدن با امری طبیعی ( تشنگی) و در هنگام انجام امری عبادی (نماز).
هر چند برای ما روشن نیست که علت این تأکیدهای فراوان چیست ولی فی الجمله و با توجه به شواهدی می‌توان فهمید که چنین یادکردهایی به خودی خود اهمیت و موضوعیت دارد، هر چند همه‌ی اعمال، طریقی برای رسیدن به قرب الهی است.
حال اینکه این علت تاکید فراوان بر انواع ارتباط از راه دور و نزدیک با امام حسین چیست می‌تواند موضوع پژوهشی مستقل باشد هر چند معلوم نیست بتوان به زوایای کامل آن پی برد.
آیا این ارتباط ادای دینی است به ساحت مقدس ایشان که با شهادت خود از ضلالت مردم جلوگیری کرد، یا وسیله‌ای است برای غفران ذنوب و کسب ثواب بیشتر مخصوصا برای جبران این دو در عصری که دسترسی به امام حیّ نداریم یا زمانی که دسترسی بود ولی به خاطر حکومت جور و شرایط تقیه، امکان دسترسی به تمام شریعت نبود و شرایط ارتکاب گناه بیشتر فراهم بود؟
امید اینکه به یاری خداوند، عامل به دستورات اهل بیت علیهم السلام باشیم