🟣سلسله مراتب نیازها در اندیشه «مولانا» و آبراهام مزلو
آبراهام مازلو در اول آوریل ۱۹۰۸ از پدری روس تبار در محله‌ای فقیرنشین در بروکلین، ایالت نیویورک، به دنیا آمد در سال ۱۹۶۸ به ریاست انجمن روان شناسی آمریکا رسید و سر انجام در سال ۱۹۷۰(1359 خورشیدی) در اثر حمله قلبی درگذشت.
؛ معروفیت او بیشتر به دلیل ارائه هرم سلسله مراتب نیازها است. مزلو نیازهای انسان را دسته بندی می کند و بین آنها رابطه ی طولی قایل است. وی عقیده دارد زمانی نوبت به نیازهای بالاتری می رسد که تا اندازه ای نیاز پایین تر تأمین شده باشد.
خودیابی → عشق و احترام → تعلق اجتماعی → نیازهای ایمنی → نیازهای فیزیولوژیک
فارغ از نقدهایی که بر این نظریه وارد است، اما این نظریه سخن بدیع ومنحصر به مازلو نیست بلکه بسیار پیشتر از او اندیشمندان شرقی و اسلامی از جمله مولانا به آن پرداخته اند؛ آن جا که می گوید:
آدمی اول حریص نان بود
زآنکه قوت و نان ستون جان بود
سوی کسب و سوی غصب و صد حیل.
جان نهاده بر کف از حرص و امل
چون به نادر گشت مستغنی ز نان
عاشق نام است و مدح شاعران
تا که اصل و فصل او را بردهند
در بیان فضل او منبر دهند.
تا که کر و فر و زربخشی او
همچو عنبر بو دهد در گفت و گو
این ابیات در واقع تئوری نیازهای سلسله مراتبی درنظر مولانا است و نظریه مزلو با این نظر مولانا انطباق زیادی دارد.
در محیط های علمی ودانشگاهی ایران نیز هرگاه سخن از نیازهای انسانی مطرح باشد معمولا به هرم نیازهای مزلو اشاره میشود.
اما شاید کمتر کسی دقت کرده باشد که مشابه همین نظریه را مولوی در مثنوی معنوی با بیان شیرین شعر عنوان کرده است.
وفات مولانا به سال شمسی چهارم دی ماه652 هجری خورشیدی بوده است.
تفاوت زمانی این دو نفر 700 سال است.
یعنی قبل از اینکه مزلو این نظریه را بیان کند مولانا 700سال پیش از او به بیانی بهتر به آن پرداخته است.
بدیهی است هر گونه دانش افزایی واخذ علم از هرکسی واز هرجایی مطلوب است، اما نباید فراموش کنیم که موارد مشابه فراوانی در حوزه های مختلف علمی وجود دارد که ملل شرق از جمله ایران در آن پیش تاز بوده اند، اما به دلیل «ازخود بیگانی» به وجود آمده در دو سه قرن اخیر، خود را در مرتبه ای نازلتر از ملل غربی می بینند و نظریات صاحب نظران غربی را به عنوان اصل خدشه ناپذیر می پذیرند غافل از اینکه ریشه واصل بسیاری از این تئوری ها در منابع کلاسیک خود آنان است و چه خوش سروده است جناب حافظ که :
سالها دل طلب جام جم از ما می کرد/
آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد..
✅ @roushan88