💢 نگاهی دیگر به سیر مطالعه آثار شهید مطهری (ره)
💠یکی از سوالاتی که مکررا از طلاب و دانشجویان شنیده می شود، نحوه مطالعه آثار استاد شهید مطهری و سیر کار با کتب ایشان است. سال هاست که اساتید بسیاری با دقت و زحمت، سیرهای مختلفی را طراحی کرده و مشتاقان را به شیوه ی خاصی از ارتباط با آثار استاد شهید ارجاع داده اند. در این نوشته تلاش می کنیم تصویر روشن تری از چگونگی مطالعه آثار شهید مطهری ارائه کنیم و قدری از سردرگمی مخاطبان در این عرصه بکاهیم.
💠 مطالعه آثار شهید مطهری به هدف های گوناگونی مورد توجه علاقه مندان است. افرادی برای افزایش اطلاعات دینی و مذهبی، برخی برای تکمیل مراحل تحقیقاتی رشته تخصصی خود، برخی بدون هدف خاص بلکه به تبع فضای شکل گرفته در لزوم مطالعه آثار ایشان و برخی نیز به جهات اخلاقی و معنوی به آثار استاد مطهری توجه کرده اند. متاسفانه واقعیت این است که مواجهه غیر عالمانه با آثار شهید مطهری باعث شده است که عمق تفکر ایشان حتی در میان افراد متدین جایی پیدا نکند و مطالعات سطحی و اطلاعات جزیره ای جای تحقیقات عالمانه را بگیرد. تبعات این مصیبت و مشکلاتی که برای ما به وجود آورده بسیار عظیم است، لکن در اینجا مجال سخن از آن نیست.
در این نوشته ما از منظر دیگری که به نظرمان غرض اصلی استاد شهید نیز بوده است به این آثار می نگریم.
💠به نظر می رسد شایسته ترین هدفی که می توان در آثار استاد شهید پیگیری کرد، دریافت "یک نظام جامع فکری بر اساس مبانی اسلامی" است. یعنی تلاشی برای فهم منظومه فکری شهید مطهری و به دست آوردن هندسه ای که او بر اساس آن عالم را تحلیل می کرده است و به نظر شریفش، برآمده از معارف وحیانی و توحیدی بوده است.
اگر با این هدف به آثار شهید نظر کنیم، دل از بسیاری سیرها و شیوه های مطالعاتی خواهیم شست و دیگر به مطالعه از آسان به مشکل، یا از کتب کم حجم به کتب حجیم اکتفا نخواهیم کرد.
💠 شهید مطهری یک اسلام شناس به معنای واقعی کلمه است. او شرایط زمان خود را شناخته و با توجه و التفات به آن، قدم در مسیر اسلام شناسی و ارائه جهان بینی اسلامی گزارده است. (مراجعه کنید به کتاب علل گرایش به مادی گری) به همین دلیل زمانی استفاده از او ارزشمند می شود که در مسیر فهم جهان بینی اسلامی در آثار او باشیم.
💠به نظر می رسد برای رسیدن به چنین هدفی مناسب است مجموعه ای از آثار شهید مطهری که ناظر به تبیین و توضیح این نوع از جهان بینی است مطالعه شود. استاد شهید مجموعه مهمی در میان آثار خود دارد که به همین هدف تالیف شده است. این سیر همان مجموعه «مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی» است.
@ofoqemobin
💠 در این سیر، ایشان تلاش کرده است تصویر روشنی از جهان بینی اسلامی ارائه کند و منظومه اساسی فکر اسلامی را تبیین نماید. نکته مهم این است که این مجموعه، یک سیر استدلالی و برهانی نیست، یعنی ایشان در مقام استدلال فلسفی بر مبانی اسلامی نیستند بلکه مقام بحث ایشان تصویر و توضیح و تبیین این جهان بینی است. البته این کتاب ها خالی از استدلال نیست و حتی شاید بتوان گفت ایشان در کتاب دوم به برهان صدیقین هم تمسک کرده اند ولی بحث این است که غرض اصلی ایشان مانند کتاب اصول فلسفه یا شرح منظومه استدلال و برهان نبوده است.
این مجموعه استثنایی یک دوره کامل و مختصرِ جهان بینی اسلامی است که در اوخر عمر ایشان نوشته شده است و به همین دلیل از پختگی و انسجام خاصی برخوردار است. این دوره شامل شش کتاب است:
👈 کتاب اول) انسان و ایمان: در این کتاب یک انسان شناسی مقدماتی صورت می گیرد. بر این اساس، شهید ضرورت داشتن جهان بینی و ایدئولوژی برای هر انسانی را ضروری می داند. این تبیین شهید بر اساس بدیهی ترین شناخت ها از انسان صورت می گیرد و متوقف بر دین یا ایدئولوژی خاصی نیست. به همین دلیل مدخلی برای ورود به انتخاب یک جهان بینی خاص است.
👈 کتاب دوم) جهان بینی توحیدی: در این کتاب مولف با بررسی انواع مختلف جهان بینی ها، جهان بینی اسلامی، که یک جهان بینی واقع گرای توحیدی با رویکرد فلسفی است را معرفی می کند و با زیباترین بیان ها عنصر اصلی این جهان بینی یعنی توحید را توضیح میدهد. بیانات ایشان در این کتاب در تبیین حقیقت توحید و ارتباط آن با انسان، کم نظیر است. در این کتاب اصلی ترین بُعد جهان بینی اسلامی یعنی توحید بررسی می شود. این بُعد، در تمامی آثار ایشان موثر است و فهم آن به فهم سایر آثار شهید مطهری کمک می کند.
👈 کتاب سوم) وحی و نبوت: شهید در این کتاب نگاهی اساسی به مساله نبوت و نقش تاریخی انبیا می پردازد و در پایان، اسلام و شخصیت پیامبر را معرفی می کند. مساله نبوت و به تبع آن مساله دین و شریعت از اساسی ترین پایه های جهان بینی اسلامی است و راه را برای کتب بعدی این سیر نیز باز می کند.
📌 ادامه 👇👇