بسمه تعالی با سلام و احترام از مهم ترین شاخصه های تمدن نوین اسلامی، توحیدگرایی و استقرار عدالت و امنیت فراگیر مبتنی بر اندیشه و جهان بینی اسلامی است که تعیّن بخش و اثرگذار بر مسیر و جهت گیری های فناوری های نوین به طور عام و هوش مصنوعی به طور خاص است. برای وصول به شاخصه های تمدن نوین اسلامی بر مبنای دانش و علوم بنیادین، هوش مصنوعی که به لحاظ کارکردی و رفتاری مشابه با برخی ظرفیت های هوش انسانی عمل می کند، یک امکان مهم و یک تغییر در زیست بوم زندگی بر مبنای حکمرانی اسلامیِ هوشمند محسوب می شود. بدیهی است هوش مصنوعی در تعامل با جامعه انسانی، یک پدیده اجتماعی و مرتبط با زیست بوم دینی و فرهنگی جامعه محسوب می شود که می بایست ابتناء همه ابعاد آن بر مبانی، ارزش ها ، قابلیت ها، سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی جمهوری اسلامی ایران، مورد توجه قرار گیرد. هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای انسان در قرن بیست و یکم، درحال گسترش سیطره خود در زمینه‌های علمی، فنی، صنعتی، هنری و... بوده و سایه خود را بر مشاغل مختلف در این عرصه‌ها می‌گستراند. عرصه‌ حقوق و به طور خاص حوزه‌ دادرسی و قضاوت نیز، با تردید و طمانینه، درحال تاثیرپذیری از این فناوری است به‌کارگیری این فناوری نوین به‌عنوان جایگزینِ قاضیِ دادگاه حقوقی بپردازد. به نظر می‌رسد که این فناوری، علی‌رغم تمام دستاوردهایی که داشته و فرصت‌هایی که می‌تواند برای دستگاه قضایی به همراه داشته باشد، در اموری هم‌چون استدلال حقوقی، رعایت بی‌طرفی و پذیرش عمومی، با چالش‌های جدی مواجه است. پژوهشهای که در این زمینه شده، ضمن تبیین کاستی‌های این فناوری نوین در عرصه‌ قضاوت، این واقعیت را آشکار می‌سازد که هوش مصنوعی، با قابلیت‌های فعلی خود نمی‌تواند جایگزین کاملی برای منصب قضاوت تلقی شود و بهتر است، به عنوان وسیله‌ای در خدمت قضات درآمده و آنان را در رسیدگی و حل‌وفصل سریع‌تر و دقیق‌تر، اختلافات یاری دهد. این چالش‌ها در حقوق ایران که متاثر از انگاره‌های فقهی درخصوص شرایط قاضی بوده و در استخدام فناوری‌های نوینی نظیر هوش مصنوعی از روند فعلی در سایر نظام‌های حقوقی عقب‌تر است، مضاعف می‌باشد. سرعت و دقت هوش مصنوعی، ضمن حذف اطالۀ دادرسی، آسیب ‏های ناشی از خطای انسانی در فرایند دادرسی را به حداقل می ‏رساند. اما در کنار این مزایا، طبع خاص هوش مصنوعی و حجم بالای داده ‏ها، باعث شده است تا هوش مصنوعی از شفافیت کافی در عملکرد خود برخوردار نباشد. بنابراین ورود هوش‏ مصنوعی به عرصۀ قضاوت، علی‏رغم مزایای بسیار مطلوب، می‏ تواند به خدشه‏ دار شدن شفافیت در دادرسی ‏ها منجر شود و این چالش اساسی را ایجاد کند که چگونه می‏توان ضمن بهره‏ مندی از مزایای هوش مصنوعی در رسیدگی ‏های قضائی، آثار سوء ناشی از فقدان شفافیت را به حداقل رساند؟ با درنظر داشتن جمیع جهات، «نظارت» در مراحل مختلف طراحی، آموزش و استفاده از هوش مصنوعی را بهترین راه‏ حل در این راستا می ‏داند؛ نظارتی که می تواند از ابعاد مختلف، در مراحل گوناگون و توسط نهادهای ذی‌صلاح انجام شود. مقام معظم رهبری(مدظله العالی) نیز در دیدار با نخبگان، ضمن تأکید همیشگی نسبت به تمرکز بر فناوری ‎ های نو به عنوان مأموریت ویژه نخبگان، به طور خاص تمرکز بر هوش مصنوعی را به عنوان ظرفیت مهم برای حکمرانی نظام مند و اثرگذار بر پیشرفت همه جانبه و توسعه هوشمندانه آن متناسب با اقتضائات و نیازهای بومی کشور مورد تأکید قرار داده اند. بدیهی است فائق آمدن بر چالش ‎ ها و مسائل پیش رو در مسیر رسیدن به این جایگاه جز با برنامه ‎ ریزی دقیق و جامع که بتواند محقق کننده اهداف، راهبردها و اولویت های مدنظر در اسناد بالادستی و برنامه ‎ های راهبردی نظام باشد، میسر نخواهد بود. سند ملی هوش مصنوعی جمهوری اسلامی ایران» که پیرو تصویب ماده واحده « نهایی سازی و تصویب سند ملی هوش مصنوعی جمهوری اسلامی ایران» (مصوب ۱۴۰۲/۸/۱۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی) و در اجرای تفویض موضوع ماده واحده «تشکیل شورای ملی راهبری و تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی» (مصوب جلسه ۹۰۱ مورخ ۲۹‏‏/۰۳‏‏/۱۴۰۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی)، در جلسه ۴۸۳ شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است. چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۱۲ هجری شمسی، با هدف استقرار مؤلفه های تمدن نوین اسلامی با برخورداری از زیست بوم هوش مصنوعی پیشرفته و نوآور مبتنی بر اصول و ارزش های اسلامی، اتکا بر قابلیت ها و توانمندی های ملی و بهره گیری هوشمندانه از تعاملات جهانی، بین ۱۰ کشور پیشرو هوش مصنوعی دنیا قرار دارد و با استفاده از این فناوری در حکمرانی، موضوعات کلان کشور، ثروت آفرینی، ارزش آفرینی، تأمین سلامت، رفاه، امنیت و آسایش مردم، بیشترین پیشرفت را ایجاد می کند. ارادتمند شما موسوی