📜
بدیهیات عقل عملی
برگرفته از :
آموزش فلسفه درس ۲۰
اخلاق در قران ج ۳ ص ۱۲۸_ ص ۲۸۲
نقد و بررسی مکاتب اخلاقی ص ۳۲۷
حضرت علامه مصباح در آموزش فلسفه می فرمایند:
"اصول اخلاقي و حقوقي بدانگونه که در اين نظريه تصور شده، بينياز از استدلال و غيرقابلتعليل نيست و حتي کليترين آنها که حسن عدل و قبح ظلم است، نيازمند به برهان ميباشد، چنانکه اشاره خواهد شد."
از این عبارت برداشت می شود که ایشان چیزی به نام بدیهی عقل عملی قبول ندارند .
در حالی که در اخلاق در قران می فرمایند:
"به نظر ما حسن عدالت و لزوم رعایت آن، در ادراکات عملى، از جمله قضایاى تحلیلى است و راز بدیهى بودنش نیز در تحلیلى بودن آن نهفته است."
در جایی دیگر از همین کتاب می فرمایند:
"به طور کلى این که «در اموال دیگران نباید تصرف کرد،» یک قضیه بدیهى مربوط به ادراکات و احکام عملى است؛ همانند قضایاى بدیهى که در ادراکات نظرى وجود دارد. جو غالب بر اندیشههاى فلسفى این است که در مسائل اعتبارى یا ادراکات عملى، قضیه یا قضایاى بدیهى نداریم؛ اما به نظر مىرسد که در اعتباریات نیز، مانند قضایاى نظرى، قضیه بدیهى داریم."
تبیین نظریه علامه مصباح رحمه الله
👤استاد مجتبی مصباح
استاد مصباح در تبیین نظریه مرحوم علامه مصباح رحمه الله می فرمایند:
آنچه که از مجموع فرمایشات مرحوم والد -ره - برداشت می شود این است که اینکه ما گزاره بدیهی مربوط به عمل داریم یا نه، بستگی دارد به معنایی که از این گزارهها قصد میکنیم. بله. ما میتوانیم گزارههای مربوط به عمل بصورت بدیهی تحلیلی داشته باشیم و لازم هم نیست که این گزارهها کلیترین گزارهها باشند. وقتی میگوییم باید به عدالت رفتار کرد، اگر مقصود ما از عدالت حقی است که باید ادا شود، مقصود این خواهد بود که حقی را که باید ادا کرد باید ادا کرد. همچنین اگر بگوییم کار ناشایست شایسته نیست و سخن ناسزا سزاوار نیست،گزارههایی بدیهی گفتهایم. این نوع گزارههای بدیهی از نوع تکرر عین موضوع یا جزء آن است که برای استنتاج هیچ مصداقی کافی نیست. اما گزارههایی بدیهی که برای استنتاج مصداق مفیدند، گزارههایی هستند که محمول لازم بین موضوع باشد و ما وجود لازم را در مصداقی میدانیم و از این طریق حکم را برای مصداق استنتاج میکنیم. در واقع، آن لازم حد وسط استدلال قرار میگیرد. اما چنین گزارههای بدیهی در حوزه اخلاق نداریم، زیرا ثبوت خود مفاهیم ارزشی برای موضوعات اخلاقی که ارزش در آنها اخذ نشده با واسطه ارزشمندی هدف اخلاق است و با همین واسطه اثبات میشود، و بنابراین هیچ گزاره اخلاقی بمعنای واقعی کلمه، یعنی گزارهای که موضوعش وصف یا فعلی اختیاری باشد (و طبعا ارزش هم در آن شرط نشده باشد) و محمولش مفهومی ارزشی باشد بدیهی نیست.
🔹نظرات فلسفی آیت الله مصباح 🔹
@PhilosophyofAyatollahMesbah