▪️پیشینه‌شناسی خبر «لیلة الرغائب»
استاد حسینیان مقدم:
🔹ابن جوزی(م597) نخستین کسی است، که از اهل سنت، حدیث لیلة الرغائب و اعمال آن را با اندک اختلافی که با روایت ابن طاووس دارد، از ابن منده از ابن جهیم صوفی ابن سعید بصری از پدرش از صغانی از حمید طویل از انس بن مالک از پیامبر(ص) نقل کرده است. بدین ترتیب حدیثی که از آن نام برده شد، از منابع و راویان اهل سنت به منابع شیعی راه یافته است. گرچه مطالعات پیشینه ای فراتر از ابن جوزی را بیان نمی کند، اما نقد ابن جوزی بر این حدیث، نشان می دهد، که نماز رغائب دست کم در قرن ششم شایع بوده است.
🔹ابن جوزی سند روایت را ضعیف، محتوای آن را دروغی منتسب به رسول خدا(ص) شمرده و ابن جهیم صوفی را از دروغگویان متهم به جعل این خبر دانسته و از استادش عبدالوهاب حافظ نقل کرده که راویان این خبر مجهول الحال و برای محدثان ناشناخته هستند و اصل خبر در هیچ کتابی یافت نشده است. ابن جوزی نمازهایی مانند نماز رغائب را ساخته امام جماعت های جاهل دانسته که مجالس را از این نوع خبرها پر کرده اند تا بتوانند ریاست داشته باشند، در حالی که این نماز هیچ بنیان و اساس ندارد.
🔹برخی دروغ بودن چنین خبری را مورد اتفاق همگان دانسته اند. پیشینه این خبر در منابع شیعی به ابن طاووس(م664ق) می رسد. او بدون ذکر سند، تصریح کرده که در کتاب های عبادی از پیامبر(ص) نقل شده، ولی من آن را از برخی کتاب های شیعه آورده ام. سخن سید نشان می دهد ابن طاووس چندان به منبع خود اعتماد نداشته و حتی نام آن را نخواسته بیان کند، اما از باب احتیاط حدیث را نقل کرده است تا ثوابی از دست نرود. گویا خاستگاه این گونه احتیاطها «اصل تسامح در ادله سنن» یا «اخبار من بلغ» باشد، که خبر در مقام عمل پذیرفته می شود. علامه حلی(م۷۲۶ق ) نیز به محتوای این حدیث اعتماد کرده به آن اجازه داده و سپس مستند محدثان و فقهای بعدی شده تا آن را نقل کنند و یا مستحب شمارند. اما فاضل لنکرانی حکم به استحباب نماز لیلة الرغائب و روزۀ روز قبل از آن را مشکل شمرده است. در دلالت اخبار من بلغ بر استحباب دو نظر فقهی متفاوت ارائه شده است و در این باره شیخ انصاری بر خلاف آخوند خراسانی «اخبار من بلغ» را دلیل بر استحباب خود عمل نمی‌داند.
📚پیشینه‌شناسی خبر «لیلة الرغائب»، برای دیدن کل مطلب و ارجاعات به منبع اصلی رجوع کنید.
🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️
@chsiqs