☑️ محمد(ص)؛ خُلق توسعه‌یافته 📝 حجت‌الاسلام دکتر عباس پسندیده 1⃣ در برخی روایات اسلامی رسول مکرم اسلام هدف بعثت خود را "معلّم آسان‌گیر" و در برخی دیگر، "اتمام مکارم اخلاق" اعلام کرده است. 2⃣ در سوره «ن والقلم» یکی از توصیفاتی که در باره رسول خدا(ص) شده این است: «اِنّکَ لَعَلی خُلُق عظیم؛ به درستی که تو بر خلق عظیم هستی». سوال این است که معنای دقیق خلق عظیم چیست؟ 🤔🧐 🖌 معمولا خلق عظیم را به حسن خلق یا خلق کریم و مانند آن تفسیر می کنند، ولی به نظر می رسد این، تفسیر دقیقی نباشد. چرا که اگر چنین می‌بود، علی القاعده می بایست از واژه های حسن و کریم در آیه استفاده می شد. به نظر می رسد مراد از خلق عظیم، «خلق توسعه یافته» است. خلق توسعه یافته، خلقی است که لطف و برکت آن، همه انسانها و همه موضوعات را شامل می شود. از مسئله های مهم در اخلاق این است که فضایل اخلاقی فرد، چه دامنه ای دارد و تا کجا کشیده می شود؟ خلق پیامبر اکرم(ص) به گونه ای است که «شمول موضوعی» و «شمول افرادی» دارد. امیرالمؤمنین(ع) در باره آن حضرت می فرماید: (قَد وَسِعَ النّاسَ مِنهُ خُلُقُهُ وصارَ لَهُم أبا، وصاروا عِندَهُ فِي الخُلُقِ سَواءً؛ خلق او همه مردم را فرامی گرفت و برای آنان پدر شده بود و همه نزد اخلاق او برابر بودند). 🖌 خلق توسعه یافته، از «خودِ توسعه یافته» سرچشمه می گیرد. هر چقدر شخصیت یک فرد توسعه یافته و بزرگ باشد، دامنه خلق وی نیز توسعه می یابد. فضیلت انسانهای اخلاقی، به تناسب سعه وجودیشان، قلمروهای متفاوتی پیدا می کند. پیامبر اکرم(ص) از سعه وجودی بی مانندی برخوردارند و به همین جهت خلق ایشان نیز «عظیم» می باشد. شاید این همان چیزی باشد که قرآن کریم از آن به عنوان «شرح صدر» یاد کرده است: (ألم نشرح لک صدرک؟ آیا ما سینه تو را فراخ نکردیم؟) در این مجال به نمونه هایی از خلق توسعه یافته ایشان اشاره می کنیم: ✅ رحمت توسعه یافته: یکی از موضوعات مهم، دایره رحمت افراد است که تا کجا و چه انسانهایی را شامل می شود؟ رسول خدا(ص) «رحمة للعالمین» است. ایشان خود می فرماید: (ان الله عزوجل بعثنی رحمة للعالمین؛ خداوند عزوجل مرا مایه رحمت همه عالمیان مبعوث کرد) و (ان الله عزوجل بعثنی بالرحمة لا بالعقوق؛ خداوند عزوجل مرا به رحمت مبعوث کرد، نه به بدی کردن) و وقتی کثافات بر سر ایشان ریختند، فرمود: (انما بعثت رحمة ، ربّ اهد امتی انهم لایعلمون؛ همانا من به رحمت مبعوث شدم، پروردگارا امت مرا هدایت کن آنها نمی دانند). ✅ عفو توسعه یافته: این که افراد بتوانند کسی را ببخشند، خود نشان از بزرگی روح است، اما مهمتر از آن، «اندازه خطا» و «تعداد خطاکار» هایی است که می بخشیم. هر چه وجود انسان توسعه یافته تر باشد، خطاهای بزرگ تر (شمول موضوعی) و تعداد خطاکارهای بیشتر (شمول افرادی) را می تواند ببخشد. در باره ایشان آمده است که (لایجزی السیئة مثلها، ولکن یعفو و یصفح؛ بدی را به مانندش مقابله نمی کرد، بلکه گذشت می کرد و نادیده می گرفت). ✅ حلم توسعه یافته: حلم مربوط به مواجهه ما با اشتباهات دیگران است. این که انسان تا چه اندازه بتواند اشتباهات و نادانی دیگران را تحمل کند و اشتباهات چه تعدادی را تحمل کند و به خشم نیاید، ریشه در سعه وجودی فرد و خلق وی دارد. هر چه انسان بزرگ تر و دارای خلق توسعه یافته تری باشد، در باره انسانهای بیشتر (شمول افرادی) و نسبت به موضوعات بیشتر (شمل موضوعی) حلم و بردباری خواهد داشت. در باره ایشان آمده است: (کان لایغضبه شیء؛ چیزی او را به خشم نمی آورد) و (کان اصبر الناس علی اوزار الناس؛ صبورترین مردم بر اشتباهات مردم بود) و (کان رسول الله (ص) ابعد الناس غضباً وأسرعهم رضاً؛ رسول خدا(ص) بعیدترین مردم در خشمگین شدن و سریع ترین آنها در رضایت بود) ✅ صبر توسعه یافته: مشکلات زندگی، از امور اجتناب ناپذیر زندگی هستند که صبر انسان را محک می زنند. اندازه مشکلات و تعداد آنها نشان گر سعه وجودی افراد در حوزه صبر می باشد. رسول خدا(ص) بیشترین مشکلات و سختیها را تحمل کرد (ما أوذی نبیّ مثل ما أوذیت؛ هیچ پیامبری مانند من اذیت نشد) اما هیچگاه نابردبار نشد و بی تاب نگردید. ✅ و .... ☝️اینها نمونه‌هایی کوتاه از عظمت خلق پیامبر اکرم(ص) بود. شایسته است که محققان و دانشجویان محترم، با این رویکرد به بررسی اخلاق پیامبر اکرم(ص) بپردازند و ابعاد مختلف آن را روشن سازند. 3⃣ خداوند می‌فرماید: رسول الله (ص) الگوی شماست: (و لکم فی رسول الله اسوه حسنه) بکوشیم تا به خلق او نزدیک شویم و دعا کنیم: 🤲 خداوندا! به ما نیز شمه ای از آن خلق عظیم را عنایت بفرما. آمین لینک صفحات مجازی👇👇 🆔 https://eitaa.com/goftarepasandide 🆔https://t.me/goftar_pasandide