ْمُنْکَرِ»[۴ ] گواهی می دهم که تو نماز را بپا داشتی و زکات دادی و امر به معروف و نهی از منکر کردی . از این عبارات، اهداف ذیل را از قیام حضرت، می توان استفاده کرد : الف ـ طلب اصلاح در امور امّت پیامبر ـ ص ـ ب ـ امر به معروف ج ـ نهی از منکر د ـ عمل به سیرة رسول‌خداـ ص ـ و امیرالمؤمنین ـ ع ـ همانند برپایی نماز و پرداخت زکات ۳ ـ حضرت در نامه ای که در زمان اقامت خویش در مکّه در پاسخ دعوت به نامه های اشراف و بزرگان کوفه مبنی بر آمدن به کوفه، نوشتند، فلسفة قیام خود را چنین بیان فرمودند: «فَلَعَمْرِی مَا الاِمامُ الا العَامِل بِالکِتابِ، و الآخِذ بِالقِسْطِ، و الدّائِنُ بالحَقِّ، و الحابِسُ نَفْسَهُ عَلَی ذاتِ‌اللهِ. والسّلام.»[۵] به جانم سوگند، پیشوا کسی است که به کتاب خدا عمل کند، عدل و داد را محقق سازد، معتقد به حقّ باشد، خود را به آنچه در راه خدا هست پایدار بدارد . امام† در این نامه، هدف از قیام را، تلاش در جهت برپایی حکومتی می داند که رهبر و پیشوای آن، صفات و امتیازات ذیل را دارا باشد: الف ـ به کتاب خدا حکم کند . ب ـ عدالت را در جامعه حاکم کند . ج ـ متدیّن ومعتقد به دین خدا باشد . د ـ خود را وقف خدا و اهداف الهی کند . ۴ـ حسین بن‌علی در نامه ای که ضمن آن از بزرگان بصره دعوت به همیاری و همراهی با وی کرده است، علّت و هدف از نهضت خویش را چنین بیان می کند: «اَنَا اَدْعُوکُمْ اِلی کِتابِ الله ِوَ سُنَّةِ نَبِیِّهˆ فَاِنَّ الْسُنَّةَ قَدْ اُمیتَتْ وَ اِنَّ الْبِدْعَةَ قَدْ اُحْیِیَتْ»[۶] من شما را به کتاب خدا و سنّت پیامبرش می خوانم . همانا سنّت پیامبر ـ ص ـ از بین رفته است و بدعت زنده شده است . و در جواب عبدالله بن‌مُطیع می فرماید : «اِنَّ اَهْلَ الْکُوفَةَ کَتَبُوا اِلَیَّ یَسْأَلُونَنَی اَنْ اَقدِمَ عَلَیْهِمْ لِما رَجَوْا مِنْ اِحْیاءِ مَعالِمِ الْحَقِّ وَ اِماتَةِ الْبِدَعِ»[۷] کوفیان به من نامه نوشته و از من خواسته اند به نزدشان بروم ، چون امیدوارند (که با رهبری من) نشانه‌ های حقّ زنده و بد عت ها نابود شود . و نیز در نامه ای که به شیعیان بصره نوشتند، فرمودند: «فَاِنِّی اَدْعُوکُمْ اِلی اِحْیاءِ مَعالِمِ الْحَقِ وَ اِماتَةِ الْبِدَعِ»[۸] من شما را به زنده کردن نشانةهای حقّ و نابود کردن بدعت ها می خوانم . از مجموع نامه و پاسخ حضرت، این اهداف را می توان برای نهضت عاشورا استفاده کرد : الف ـ دعوت (و عمل) به کتاب خد ا و سنّت پیامبر ـ ص ـ ب ـ احیای سنّت پیامبرˆ که از بین رفته است، و برپایی مظاهر حقّ و حقیقت ج ـ از بین بردن بدعت ها (که جایگزین احکام خدا و سنّت پیامبرˆ شده است .) ۵ـ ابا عبدالله درخطبه ای که پس از برخورد با حرّ بن‌یزید رِیاحی در منزل «بَیْضَه» ایراد فرمودند، انگیزة قیام خود را با استناد به فرمایش پیامبر ـ ص ـ، چنین بیان کردند : ای مردم ! رسول‌خدا ـ ص ـ فرمودند: کسی که فرمانروای ستمگری را ببیند که حرام خدا را حلال کرده و پیمان الهی را شکسته و با سنّت رسول‌خدا ـ ص ـ مخالفت ورزیده در میان بندگان خدا با گناه و تجاوزگری رفتار می کند، ولی در برابر او با کردار و گفتار خود برنخیزد، برخدا است که او را در جایگاه (عذاب‌آور) آن ستمگر قرار دهد . هان (ای مردم ) بدانید که این ها تن به فرمانبری از شیطان داده و اطاعت از فرمان الهی را رها کرده و فساد را نمایان ساخته و حدود خدا را تعطیل نموده اند، درآمدهای عمومی (بیت المال) مسلمانان را به خود اختصاص داده اند و حرام خدا را حلال و حلا لش را حرام کرده اند و من شایسته ترین فرد برای تغییر دادن (سرنوشت و امور مسلمانان) هستم[۹] از این خطبه و یا نامه، علّت قیام سیدالشهدا† را می توان این امر دانست که حاکمان بنی اُمَیّه (به ویژه یزید) اقدامات ضدّ دینی زیر را مرتکب شده اند: الف ـ فرمانبری از خدا را رها کرده و به اطاعت از شیطان رو آورده اند ؛ ب ـ فساد را (در زمین) آشکار کرده اند ؛ ج ـ حدود الهی را تعطیل کرده اند ؛ د ـ بیت‌المال را به خود اختصاص داده اند ؛ ﻫ ـ حرام خدا را حلال و حلال الهی را حرام کرده اند . از این رو است که در زیارات وارد ه در بارة امام حسین ـ ع ـ، شهادت به برپایی احکام الهی و سنّت پیامبرˆ و امیرالمؤمنین† توسط حضرت، داده شده است: شهادت می دهم که تو حلال خدا را حلال و حرام خدا را حرام کردی و نماز را بپا داشتی و زکات دادی و امر به معروف و نهی از منکر کردی و (مسلمانان را) با پند و اندرز نیکو، به راه روش خود، فراخواندی .[۱۰] و همچنین: «اَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ اَمَرْتَ بِالْقِسْطِ وَ الْعَدْلِ وَ دَعَوْتَ اِلَیْهِما»[۱۱] شهادت می دهم که تو به عدل و داد امر کردی و( مسلمانان را) به سوی این دو دعوت کردی . ۶ـ پیشوای سوّم درمنزل «ذوحُسَم» در توجیه حرکت خویش چنین فرمودند: آیا نمی بینید که به حقّ عمل نمی شود و از باطل بازداشته نمی شود؟ (در چنین شرایطی) باید مؤمن، به حقّ خواهان دیدار خدا باشد . م