اسفناج اشارهدر کتب طب سنتی با نامهای «اسفاناخ»، «اسپناج»، «اسفاناج» نامبرده شده و به فارسی اسفناج گفته می‌شود. به زبان فرانسوی آن راEpinard و به انگلیسیSpinach گویند. گیاهی است از خانواده غازپایانChenopodiaceae جنسSpinacia دارای گونه‌های مختلفی است و نام علمی گونه خوراکی آنSpinacia Oleracea L . می‌باشد.مشخصات گیاهی است یکساله و دوساله که به احتمال قوی بومی ایران است و در روزگاران کهن در اوایل قرن پانزدهم میلادی به اروپا راه یافته است. کوتاه است و پربرگ، برگهای آن کمی گوشتی و پهن و نرم به رنگ سبز تیره، مجتمع نزدیک به زمین که به مصرف خوراک می‌رسد و ضمنا مصارف دارویی دارد. در مناطق معتدله می‌روید در سرمای زمستان خوب مقاومت می‌کند و به‌طور کلی دو نوع است نوع بهاره و نوع پاییزه.
نوع بهاره آن دارای بذر خاردار گوشه‌دار تیز و به اسفناج انگلیسی معروف است و در اوایل بهار کاشته می‌شود و نوع دیگر که به هلندی معروف است دارای بذر گرد کروی است و خاک بسیار غنی می‌خواهد و در پاییز کاشته می‌شود. اسفناج چون مواد زیادی از خاک می‌گیرد لذا خاک مزرعه باید بسیار غنی و پرقوت باشد و باید کود بوته اسفناج
کافی داده شود. گیاه اسفناج در مقابل خشکی و حرارت زیاد محیط عاجز است و نامتحمل لذا معمول است که بیشتر اسفناج را در پاییز می‌کارند یعنی از تخم اسفناج پاییزه استفاده می‌شود، زیرا در این صورت کمی رطوبت خاک دیگر مسئله‌ای نیست بلکه باید خاک مزرعه زهکش‌دار باشد که رطوبت زیاد زمستان لطمه‌ای به گیاه نزند و اگر در مواردی از اسفناج تابستانه استفاده می‌شود باید بذر را در زمین سایه‌دار تازه و مرطوب کاشت و خیلی سنگین مرتبا آبیاری کرد که خشکی به گیاه لطمه نزند. در ایران اسفناج بهاره را از اسفند تا خرداد می‌توان کاشت و بی‌درنگ هر 30- 15 روز کشت را در قطعات مختلفه انجام داد تا مرتبا برگ تازه اسفناج برای برداشت در مزرعه آماده باشد. اسفناج پاییزه را معمولا در ماههای مرداد تا آبان و اغلب پس از برداشت گندم می‌کارند و برگ دادن آن از اوائل آذر شروع می‌شود و تا فروردین ادامه خواهد داشت.
ترکیبات شیمیایی از نظر ترکیبات شیمیایی در برگ اسفناج مقدار قابل ملاحظه‌ای ویتامینPP [2] یا نیکوتین آمید[3] وجود دارد (ویتامینPP که نیاسین 4] نیز گفته می‌شود از گروه ویتامینهایB است).
بنابراین داروی شفابخش برای بیماری پلاگر است، یعنی آنتی‌پلاگروز[5] خوبی است. پلاگرا بیماری است که در اثر فقر یا کمی اسید نیکوتی‌نیک 6] یا نیاسین در بدن انسان عارض می‌شود و به صورت ضعف، تشنج، اختلال گوارش و ایجاد لکه‌های قرمزی روی پوست بدن ظاهر می‌گردد. به علاوه در اسفناج ید[7] و لسیتین 8] و کلروفیل 9] و کاروتن 10] وجود دارد. در برگهای اسفناج در حدود 009/ 0 میلی‌گرم در هریک صد گرم برگ ارسنیک وجود دارد. و همچنین 31/ 0 درصد اکسالیک اسید[11] و مقداری ساپونین 12] در آن یافت می‌شود. بارانهای ممتد مقدار ساپونین اسفناج را کاهش می‌دهد. در گیاه تازه، مقدار اسید اکسالیک بیشتر است. در اسفناج تازه 934/ 0 درصد و در گیاه خشک اسفناج در حدود 2/ 8 درصد اسید اکسالیک وجود دارد و با توجه به اینکه اسفناج تازه در حدود 90 درصد آب دارد، زیاد بودن مقدار اسید اکسالیک در گیاه تازه روشن می‌شود.
در تخم جوانه زده اسفناج و در جوانه‌های آن مقداری آنزیمهای جنتیوبیاز[13] و سلوبیاز[14] و لیکناز[15] یافت می‌شود در اسفناج ماده‌ای به نام اسپیناسین 16] وجود دارد که
ترشحات مربوط به هاضمه را تحریک می‌کند و به علاوه دارای فولیک اسید[17] و اسید فسفوریک و مواد معدنی کلسیم و آهن و فسفر است.
در هریک صد گرم برگ اسفناج خام مواد زیر وجود دارد:
آب 90 گرم پروتئین 3 گرم، چربی 3/ 0 گرم، هیدراتهای کربن 5/ 3 گرم، خاکستر 5/ 1 گرم، کلسیم 93 میلی‌گرم، فسفر 51 میلی‌گرم، آهن 1/ 3 میلی‌گرم، سدیم 71 میلی‌گرم، پتاسیم 470 میلی‌گرم، ویتامینA 8100 واحد بین المللی، تیامین 18] 1/. میلی‌گرم، رایبوفلاوین 19] 2/ 0 میلی‌گرم، نیاسین 6/ 0 میلی‌گرم و ویتامینC [20] 51 میلی‌گرم. به‌طوری که ملاحظه می‌شود اسفناج از نظر ویتامینB ,C ,A ، و مقدار آهن غنی است.خواص- کاربردطبق نظر حکمای طب سنتی اسفناج از نظر طبیعت کمی سرد و تر و تا حدی می‌توان گفت که نه سرد است و نه گرم، بلکه معتدل است. برگ آن خنک‌کننده است و برای کاهش تب و ورم ریه و روده کوچک نافع است. تخم آن ملین، خنک‌کننده و برای ورم کبد و یرقان مفید است.
اگر برگ اسفناج با جو پوست‌کنده و به اصطلاح جو سفید و روغن بادام شیرین پخته شود، برای سرفه‌های خشک و تبهای گرم اشخاص گرم‌مزاج مفید است و اما در مورد سردمزاجان توصیه این است که اسفناج پخته با گوشت پرنده چاق و چرب و برنج و ادویه نظیر زنجبیل و هل و دارچین خورده شود.
اسفناج رفع تشنگی می‌نماید و سریع‌الهضم‌تر از سایر سبزی‌هاست و برای درد گلو و ورم ملاز یا ورم لهات (گوشت پاره