شیوه‌های به کارگیری گیاهان دارویی با توجه به نقش اندام‌های گیاهان داروئی در درمان بیماری‌های مختلف و حساسیت آنها به عوامل محیطی و نحوه فرآوری به بررسی روش استفاده و طرز تهیه داروهای گیاهی بر اساس کاربرد آنها می‌پردازیم.
*طرز تهیه داروهای گیاهی*
در تهیه دارو از گیاهان دارویی رعایت نکات زیر الزامی است :
۱ - قبل از تهیه دارو ، گیاهان را کاملاً شسته ، خشک کرده و خرد نمائید . (به استثناء خاکشی و اسفرزه)
۲ - دارو را هر بار به تازگی تهیه و میل نمائید .
۳ - دارو را پس از تهیه صاف کرده و قبل از مصرف برای جذب بهتر مقدار کمی عسل بیفزائید .
۴ - داروها را از محل مطمئن خریداری نمائید .
روشهای گوناگونی برای تهیه داروهای گیاه در کتب مختلف پیشنهاد شده که در اینجا به مهمترین و مورد تأییدترین روشهای استفاده تکیه می کنیم:
دمکرده : یکی از بهترین و با ارزش‌ترین روشهای تهیه داروهای گیاهی است که در عین حال ساده ، سریع و آسان نیز می باشد و بیشتر برای اندام‌های حساس گیاهی مانند برگ‌ها و گل‌ها استفاده می شود.
مقدار استاندارد : گیاه خشک gr۳۰ یا گیاه تازه gr۶۰ + cc۴۵۰ آب . برای مصرف ۳ بار در یک روز روش تهیه : گیاه + یک لیوان آب جوش: به مدت ۱۰ دقیقه می گذارند (روی ظرف را درپوش بگذارید) . سپس صاف کرده و میل نمائید .
در این روش می‌توانیم مواد مؤثره را از داخل اندام‌ها برگ‌ها و گلبرگ‌ها (بافت‌های ظریف) خارج کرده و استفاده نمائیم . جوشانده : در این روش می‌توانیم مواد مؤثر اندام‌های سخت مثل ریشه‌ها ، ریزوم‌ها ، پوست ریشه و ساقه و بذرها را به نحو احسن استخراج نمائیم. توجه داشته باشید اندام‌هایی با بافت‌های ظریف مثل گل‌ها را اگر با روش جوشانده تهیه کنیم، در اثر حرارت بالا و نامناسب قسمت اعظم ماده مؤثرشان از بین خواهد رفت . جوشانده ملایم : مقدار گیاه مورد نظر (مقدار استاندارد مانند دمکرده) را با لیوان آب جوش روی حرارت مستقیم گذاشته تا کمی قل بزند ، پس از ۱۰ دقیقه از روی حرارت برداشته ۱۰ دقیقه کنار گذاشته تا دم بکشد . جوشانده معمولی : مقداری از گیاه مورد نظر را با یک لیوان آب سرد روی حرارت گذاشته تا جوش بیاید ، سپس از روی حرارت برداشته و صاف کرده و میل نمائید . - جوشانده قوی : گیاه مورد نظر را با یک لیوان آب سرد روی حرارت مستقیم گذاشته تا جوش بیاید پس از ۱۰ دقیقه از روی حرارت برداشته و ۱۰ دقیقه هم می گذاریم تا دم بکشد سپس مخلوط را صاف کرده و میل نمائید . خیساندن: دو روش با آب سرد و با الکل
خیسانده آب سرد (عصاره): گیاه مورد نظر (به ازای هر gr۱۰ ، ۱ لیوان آب) را در آب سرد خیس کرده و به مدت ۱۲-۶ ساعت و درب ظرف را می‌بندیم در طی این مدت می‌توانیم گه‌گاه ظرف را تکان دهیم . پس از این مدت مخلوط را در یک پارچه توری می‌فشاریم ، مایع حاصل عصاره بدست آمده از گیاه مورد نظر است که هر بار می‌توانیم ۵ تا ۱۰ قطره را در یک فنجان آب سرد رقیق کرده و میل نمائید. خیسانده‌های الکلی (تنتور): یکی از بهترین و مؤثرترین روشهای تهیه داروی گیاهی است. تنتور: عبارت است از خیساندن گیاه مورد نظر در الکل. مزایای استفاده از این روش:
۱ ) الکل به‌عنوان یک حلال مهم اکثر ترکیبات فعال گیاه را استخراج می‌کند.
۲ ) الکل یک ماه نگهدارنده است. بدین ترتیب پس از تهیه تنتورها شما می توانید تا مدت ۲ سال این ترکیبات را نگه می‌دارد .
توجه: در تهیه تنتورها فقط یک گیاه را می‌توانید برای تهیه در نظر بگیرید . پس از تهیه تنتورها شما می‌توانید از هر تنتور چند قطره را در یک فنجان آب رقیق کرده و میل نمائید. مقدار استاندارد: گیاه خشک gr۲۰۰ ، یا گیاه تازه gr۵۰۰-۴۰۰ + ۱ لیتر الکل (۲۵ درصد) برای هر بار استفاده ۵ سی سی (میلی لیتر) را در یک فنجان آب سرد رقیق کرده و با مقداری عسل میل نمائید.طرز تهیه: گیاه و الکل را در یک ظرف درب‌دار ۲ هفته در محل خنک نگهداری کنید در طی این مدت می‌توانید گه‌گاه ظرف را تکان دهید . پس از ۲ هفته محتویات را در توری نازک ریخته و خوب بفشارید و محلول حاصل را در یک ظرف شیشه ای تیره رنگ تا ۲ سال می توانید نگهداری کنید. شربت : هدف ما اضافه کردن عسل برای حفظ مواد مؤثره و طعم دادن به دمکرده‌ها و جوشانده‌های صاف شده و نگهداری آنها برای مدت حداکثر یک ماه است. لازم به ذکر است عسل باعث افزایش جذب مواد مؤثره گیاهی در بدن می‌شود. مقدار استاندارد : cc۵۰۰ (میلی لیتر) دمکرده یا جوشانده صاف شده + gr۳۰۰ عسل این مخلوط را روی حرارت ملایم گذاشته (محلول دمکرده قبلاً باید گرم باشد) و عسل را آرام آرام به آن اضافه می‌کنیم تا در محلول حل شود. سپس از روی حرارت کنار می‌گذاریم تا سرد شده و در بطری شیشه‌ای تیره رنگ با درب چوب پنبه نگهداری می‌کنیم . توجه: دقت کنید، درب بطری چوب پنبه ای باشد . بطریهای با درب پیچی به‌دلیل اینکه شربت ها تخمیر شده و تولید گاز می‌کنند احتمال انفجار را ب