● راجر سیوری درگذشت
• راجر مروین سیوری (Roger Mervyn Savory) ایران‌شناس بریتانیایی-کانادایی، روز ۱۷ فوریۀ ۲۰۲۲ در سن ۹۷ سالگی در اُتاوا درگذشت.
راجر سیوری در ۲۷ ژانویۀ ۱۹۲۵ در شهر پیتربورو در انگلستان زاده شد و در مدرسۀ پادشاهی همان شهر به تحصیل پرداخت. در سال ۱۹۴۳ به او بورسیۀ دولتی اعطا شد که مشترکاً توسط ادارۀ جنگ و وزارت اطلاعات ارائه شد تا دورۀ فشردۀ زبان فارسی را در دانشکدۀ مطالعات شرقی و آفریقایی در دانشگاه لندن (سوآس) بگذراند. در ۱۹۴۴ به‌عنوان مأمور اطلاعاتی مشغول شد و سال بعد به ایران اعزام شد. تا ۱۹۴۷ در پست‌های گوناگون نظامی و دیپلماتیک خدمت کرد و سپس تا ۱۹۴۹ با درجۀ ستوان جزو افسران ذخیرۀ معمولی بود. در ۱۹۴۷ به مطالعات عربی و فارسی در کالج کوئینز در اکسفورد روی آورد و در سال ۱۹۵۰ لیسانس خود را در مطالعات شرقی دریافت کرد و به‌عنوان آموزشیار زبان فارسی در دانشگاه لندن (سوآس) مشغول به کار شد. ده سال در آنجا تدریس کرد و در ۱۹۵۸ دورۀ دکتری را تمام کرد. در ۱۹۶۰ به‌عنوان استاد مدعو راهی دپارتمان مطالعات شرقی دانشگاه تورنتو در کانادا شد. سال بعد با پذیرش پیشنهاد دریافت شغل دائمی در دپارتمان نوبنیاد مطالعات اسلامی این دانشگاه برای همیشه در کانادا ماندگار شد. او نقش مهمی در پیشبرد این دپارتمان داشت. در ۱۹۸۷ پس از بازنشستگی در دانشگاه تورنتو به‌عنوان استاد ممتاز همکار در کالج ترینیتی به کار خود ادامه داد.
نام راجر سیوری به‌عنوان صفوی‌شناس برجسته بر مطالعات صفویه در ایران سیطرۀ خاصی دارد. شهرت راجر سیوری در ایران بیش از هر چیز به کتاب «ایران عصر صفوی» گره خورده است. ترجمۀ این کتاب و دیگر کتب و مقالات او بارها در ایران با سکوت و تأیید محافل آکادمیک یا کمبود تحقیقات کافی در تاریخ صفویه چاپ شده است. کتاب مذکور جزو کتب درسی دانشجویان ایرانی و منابع دانشگاهی درآمده است و پیوسته توسط اساتید مربوطه تدریس و توصیه شده است. سیوری در این کتاب تاریخ صفویه را با بیانی ستایش‌آمیز نگاشته است. همچنین عالم‌آرای عباسی را نیز به انگلیسی ترجمه کرده بود و تا حدی تحت تأثیر اسکندربیک منشی قرار داشت. اخیراً نقدهایی بر آثار و نظرات او نوشته شده که از میان آن‌ها می‌توان به مقالۀ «نقد رویکردهای راجر سیوری در تاریخ صفویان» نوشتۀ دکتر علی سالاری شادی اشاره کرد: «در میان محققان تاریخ صفوی نام راجر سیوری دیرین و آشناست و اغلب در مباحث تاریخ صفویه از وی یاد شده است. پیشگامی او باعث شده تا مطالعات صفوی به‌خصوص در ایران تحت سیطرۀ او درآید و نویسندگان ایرانی و مستشرقان در این زمینه مکرر به او استناد جویند. در ذهن عده‌ای از محققان سیوری به‌عنوان محققی توانمند و صفویه‌شناس برجسته شناخته شده است و او حتی خود به مرجع تاريخ صفوی تبدیل شده است. سیوری نیز با نوشتن آثار متعدد و مکرر چنین گمانی را دربارۀ خود القا کرده است و درحالی‌که بررسی دقیق و بی‌طرفانۀ نوشته‌های او آن را اثبات نمی‌کند. مهم‌ترین نوشته‌های او مأخوذ از کتاب تاریخ عالم‌آرای عباسی است که با تحقیقات دیگری از معاصران تکمیل شده است. اطلاعات و نظرات او از تاریخ صفویان یک‌سویه و متأثر از منابع رسمی صفویان و توأم با اغراق، تحسین و تمجید است. نوشته‌های سیوری تکراری، غیرتحقیقی، و بیشتر مأخوذ از منابع رسمی صفویان یا به‌عبارت بهتر رونویسی از آن‌هاست.»*
ROGER MERVYN SAVORY (January 27, 1925 - February 17, 2022)
*. سالاری شادی، علی. (۱۳۹۷). نقد رویکردهای راجر سیوری در تاریخ صفویان. پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی ۱۸(۱۰): ۱۴۷-۱۶۹.
نیز رک: سالاری شادی، علی. (۱۳۹۳). نقد وبررسی نظریه های موجود دربارۀ تشکیل حاکمیت صفوی. فصلنامۀ تاریخ‌نامۀ ایران بعد از اسلام ۵(۹): ۷۷-۸۲.
🔰@bashirseraj