مکانیسم ماشه
🖋 دکتر محسن عبداللهی، دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه شهید بهشتی
این استدلالها که تروئیکای اروپایی بدلیل مواضع یا نقضهای مکررشان، دیگر «مشارکتکننده» در برجام نبوده و قانونا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارند، ره بجایی نخواهد برد، زیرا برای فعال کردن این مکانیسم آنها نیازی به تایید یک نهاد ثالث ناظر ندارند.
باید توجه کرد که هرچند آنها بر اساس برجام امکان چکاندن ماشه را دارند اما از «مشروعیت» لازم برای اینکار برخوردار نیستند. این نگرانی از فقدان مشروعیت، در نامه ۸ اوت ۲۰۲۵ تروئیکا به شورای امنیت موج میزند. در نتیجه بهتر است ایران بر فقدان مشروعیت تروئیکا برای توسل به مکانیسم ماشه از جمله به دلایل زیر تاکید کند:
- عدم اجرای تعهدات برجامی بدلیل همراهی خاموش با تحریمهای یکجانبه و سیاست فشار حداکثری آمریکا پس از خروج غیرقانونی این کشور از برجام؛
- فعال نشدن سازکار ادعای اینستکس اروپایی؛
- عدم اعتقاد به برجام با حمایت از طرح آمریکایی غنیسازی صفر، درحالیکه برجام این غنیسازی را شناسایی و برای مدت زمانی میزان آنرا محدود کرده بود؛ و
- عدم محکومیت حملات اسراییل و آمریکا به تاسیسات تحت پوشش برجام و حتی تایید و ابراز خوشحالی از آن.
جان حقوقی کلام همان است که دیوان بینالمللی دادگستری در نظر مشورتی نامیبیا در سال ۱۹۷۰ بیان داشته است: طرف (یا مشارکتکنندهای) که خود به کرّات موافقتنامهای را نقض کرده، نمیتواند مدعی استفاده از حقوق خود از آن موافقتنامه بشود. چنین استفادهای مغایر با اصل حسن نیت و استاپل است.
بهعلاوه، ضروری است تاکید شود که تروئیکا بدون توسل به سازوکار حل اختلاف مندرج در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام قادر به استفاده از مکانیسم مندرج در این بندها نیست. به عبارت حقوقی، توسل به سازوکار حل اختلاف پیششرط ارسال نامه حاوی سازوکار ماشه به شوراست، حال آنکه تروئیکای آن را نادیده گرفته است.
@GhadiriNetwork