🛑 اهداف و مواضع طرف‌های مذاکره کننده
✍ رسول جوکار
🔹در دور جدید مذاکرات وین پرسش‌های اساسی که وجود دارد این است که: مذاکرات به چه سمتی پیش می‌رود؟ و هر کدام از بازیگران دارای چه اهدافی هستند؟ و چه راهبرد و مواضعی را در پیش گرفته‌اند؟ تعارضات کجاست؟ و نتیجه این‌گونه مواضع و اهداف چه می‌شود؟ زیرا اطلاع از اهداف و مواضع مذاکره‌کنندگان و بررسی زمینه‌ها و پیامدهایشان در پیش‌بینی سناریوهای احتمالی کمک شایانی می‌کند.برای روشن شدن پاسخ این گونه پرسش‌ها نیازمند بررسی‌های زیر است:
🔷خواسته‌ها و هدف‌های *ایران* در سخنان تیم مذاکره‌کننده در ۵ محور طرح شده است:
1️⃣ برداشتن تحریم‌های برجامی وضع‌شده از سال ۲۰۱۷ تا کنون.
2️⃣لغو تحریم‌های فرا‌برجامی دوره ترامپ.
3️⃣ پرداخت خسارت از سوی آمریکا به دلیل نقص برجام در طی سال‌های گذشته.
4️⃣ راستی‌آزمایی برداشتن تحریم‌ها از سوی ایران.
5️⃣ تضمین واشنگتن برای عدم‌خروج از برجام در سال‌های آینده.
🔷خواسته‌های حداکثری دولت بایدن نیز به شکل‌های گوناگون طرح شده است که عبارت است از:
1️⃣بازگشت به برجام و لغو تمام گام‌هایی که ایران در تعارض با برجام در طی سال‌های گذشته برداشته است.
2️⃣بازبینی در بندهای غروب برجام.
3️⃣مذاکره در مورد فعالیت‌های منطقه‌ای ایران.
4️⃣مذاکره در مورد محدودسازی توان و فعالیت‌های موشکی ایران.
5️⃣آزادسازی تمام زندانیان غربی و دوتابعیتی که در ایران زندان هستند.
6️⃣لغو هرگونه محدودیت و ممنوعیت برای ورود کالاهای آمریکایی به ایران.
🔹نکات تحلیلی
جدا از ایران و آمریکا دولت‌های دیگر عضو گروه مذاکره‌کننده نیز هرکدام اهداف و منافع ملی خاص خود را دارند که گاهی با اهداف و خواسته‌های ایران و در مواردی بیشتر با اهداف و خواسته‌های آمریکا هم‌سویی و هم‌خوانی دارد. در یک نگاه اجمالی اشتراک منافع آمریکا و اروپا بیشتر و تعارض‌شان با ایران فزون‌تر است.
منافع چین و روسیه در میانه طیف قرار دارند که در دو سوی آن ایران و آمریکا هستند، مواردی آنها با دولت‌های غربی و گاهی با ایران اشتراک منافع و نظر و گاهی تعارض منافع و نظر دارند اما به نظر می‌رسد همه طرف‌های مذاکره از شکست دیپلماسی به‌شدت آسیب می‌بینند و به همین دلیل گزینه‌های غیردیپلماتیک برای همه آنها پرمخاطره است. هرچند مخاطرات این گزینه‌ها نیز برای همه طرف‌های مذاکره یکسان نیست، با‌‌این‌‌وجود به نظر می‌رسد تاکید بر رفع تحریم‌ها، برقراری روابط خارجی و تجاری عادی با کشورهای دنیا، حفظ حق‌غنی‌سازی در داخل کشور و استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و بهره‌گیری از فرصت‌های بین‌المللی، رفع محدودیت‌های نظامی و تسلیحاتی ایجاد شده طبق قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت ایجاد شده، می‌تواند منافع ملی جمهوری اسلامی ایران به شکل مناسب‌تری تامین نماید.
بین خواسته‌های حداکثری دوطرف گزینه‌های میانی متعددی وجود دارد که می‌تواند مبنای تصمیم گیری باشد و طرف‌های مذاکره را به تعامل و توافق سوق دهد، و آن توان چانه‌زنی و اهرم‌های فشاری است که هر کدام در اختیار دارند و پیشنهادهای منصفانه‌ای هست که آنها را برای توافق عرضه می‌دارند و بی‌توجهی هر کدام از آنها می‌تواند روند مذاکرات را به مخاطره اندازد و وضعیتی را رقم بزند که برای همه طرف‌ها پرهزینه و بی دستاورد باشد.
🔸نکات راهبردی
بررسی پیچیدگی و وسعت این دور از مذاکرات این واقعیت را مشخص می‌کند که اصرار و اهداف طرف‌های غربی بر محدود بودن زمان،تلاش برای برهم زدن تمرکز و آرامش تیم مذاکره‌کننده ایرانی هست تا آمریکا و اروپایی‌ها مذاکرات را به نتیجه عدم توافق با مقصر نمایی ایران یا توافق بد سوق دهند. حجم انبوه تولیدات رسانه‌های غربی و استفاده از کلید واژه‌های انحرافی نشان‌دهنده این است که غربی‌ها برای رسیدن به اهداف خود دنبال راهی غیر از مذاکره هستند آنها سعی دارند با وارونه نمایی واقعیت‌ها از طریق فضاسازی جعلی، اتمسفر حاکم بر مذاکرات را مسموم کنند تا عملیات روانی را جایگزین دیپلماسی و گفت‌وگو کنند. پس می‌طلبد تیم مذاکره کننده کشورمان تمامی مواضع و اهداف را با هوشیاری و ذکاوت تمام بررسی کنند و با درایت کامل تصمیم بگیرند.