‍📰مقالات فقهی 🎹بررسی احکام آلات لهو و لعب در آراء فقهای معاصر 4⃣قسمت چهارم ‌- مرحوم آیةالله العظمی طباطبائی یزدی(رض) ✍🏻تحقیق: سید مهدی حسینی شمسی پور - فوق لیسانس فقه و حقوق حاج آقا سید محمد کاظم طباطبائی یزدی ۱۳۳۷_۱۲۴۷ ه‍.ق نویسنده کتاب "العروة الوثقی" می باشد که پس از درگذشت میرزای بزرگ شیرازی، بهمراه آخوند خراسانی از مراجع بزرگ شیعه بود. ایشان در زادگاه خود و نیز در شهرهای مشهد و اصفهان به تحصیل علوم حوزوی، هیئت، نجوم و ریاضی پرداخت. تا نهایتاً با عزیمت به نجف اشرف مدارج اجتهادی را طی نمود. آیات عظام: شیخ محمد باقر نجفی، شیخ محمد باقر چهارسوقی خوانساری (صاحب روضات الجنات)، شیخ راضی نجفی، شیخ مهدی آل کاشف الغطاء و میرزای شیرازی از اساتید وی بودند. صاحب عروه از مخالفین مشروطه بود. مبانی سید یزدی در زمینه آلات لهو و لعب را می‌بایست با مطالعه حاشیه ایشان بر مکاسب واکاوی و از لابه لای مباحث آن استنباط نمود که به طور خلاصه و مجمل بیان شده است. لذا در این مقام، مطلب مورد نظر که در ضمن بحث حرمت معاوضه جاریه مغنّیه آورده اند را ترجمه و بررسی می کنیم. آیةالله العظمی یزدی می نویسد: «ممکن است که طریقه استدلال به این فراز از حدیث تحف العقول یعنی "أو شیء یکون فیه وجه من وجوه الفساد" مخصوصاً به قرینه مثالی که در تبیین این قسمت حدیث ذکر کرده یعنی "حرمت ربا" بدین شکل باشد که "خصوصیت قصد ربا" حرام است و الا بر بیع نفس مبیع در معامله، چنانچه قصد ربا نشود، حرمت مترتب نمیگردد». سپس سید در ادامه می فرمایند: «حرمت بیع جاریه مغنیه نیز تنها در حالتی است که از خرید آن قصد غناء خوانی شود و حاصل کلام این که مقتضای تمثیل زدن این فراز روایت به ربا، این است که خرید و فروش خود مبیع فی نفسه فاسد و حرام نیست همانطور که در آلات لهو و قمار چنین است، بلکه مبنای حرمت به جهت خصوصیتی می باشد که در بیع، بر مبیع بار می شود که همان قصد و نیت ارتکاب حرام است.»¹ با توجه به این کلام صاحب عروه، میتوان اینگونه برداشت نمود که ملاک حرمت خرید و فروش در آلات لهو و لعب، ممکن است استفاده کثیره و منفعت غالبه آن در جهت حرام باشد، و گرنه فی نفسه و با نبودن این قید، بیع آن حرام نیست. چراکه ایشان عنوان "آلات لهو و قمار‌" را مثال بحث خود ذکر کرده است که فی نفسه مورد حرمت قرار نگرفته اند. پس میتوان با استنباط از نظر ایشان ادعا کرد که آلات مشترکی که هم در قمار و لهو حرام از آن استفاده می شود و هم استفاده محلله دارند، چنانچه از بیع آن فقط قصد استفاده حلال گردد و یا اینکه منفعت غالبه آن جهت محلله باشد، حکم این بیع و کسب حلیت است. گرچه برای این حکم خصوصاً استعمال این آلات، به هیچ وجه صراحتی در کلام سید وجود ندارد و ادعای مذکور کاملاً قابل رد است. چون می توان گفت، سید تمامی مصادیق لهو و لعب را، معدّه عمل حرام دانسته و لذا حکم کسب با آن هم حرام است. اما همانگونه که در مباحث مقدماتی گفته شد، پیدایش و مبانی واژه و موضوع "آلات مشترک" را می بایست در حاشیه های اولیه بر کتاب مکاسب دانسته و در آنجا جستجو نمود، به ویژه در نظرات مرحوم صاحب عروه. با اینکه سید فرصت حضور در درس شیخ اعظم را پیدا ننمودند، لکن ایشان در هنگام ارتحال شیخ انصاری، ۳۵ ساله بودند، فلذا باید بر مبانی شیخ احاطه و اطلاع بسیار نزدیک داشته باشند که این امر موجب واکاوی دقیق تر احکام آلات لهو و لعب با رویکرد «مبناشناسی» و «علیتی» شیخ و متأخرانش می گردد. ادامه دارد... 📌پانویس: ۱. طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم بن عبدالعظیم، حاشیةالمکاسب(عربی)، ج۱، ص۶، چاپ چهارم، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ۱۳۷۰ش