باسمه تعالی
در آیه ۶۴ سوره توبه آمده است:
يَحْذَرُ الْمُنَافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِمَا فِي قُلُوبِهِمْ ۚ قُلِ اسْتَهْزِئُوا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ مَا تَحْذَرُونَ.
یعنی : منافقان از آن میترسند که خدا سورهای در باره آنها بفرستد که آنها را از آنچه در درون آنهاست آگاه کند. بگو: اکنون تمسخر کنید، خدا آنچه را که از آن میترسید آشکار خواهد ساخت.
پرسشی که نظر مفسرین را به خود متوجه کرده است این است با توجه به اینکه منافقان در باطن کافر بوده اند و اعتقادی به وحی و پیامبری پیامبر اکرم ص و نزول سوره بر او نداشته اند چگونه نگران نزول سوره ای بر پیامبر اکرم ص و افشای اسرار آنها از جانب وحی بوده اند!.
پاسخ
پاسخی که جمهور مفسرین ( به تعبیر تفسیر المیزان ) به این پرسش داده اند این است که منافقان هر چند اعتقاد و ایمان به وحی و نبوت نداشته اند اما یقین به کذب وحی و نبوت هم نداشته اند یعنی نسبت به صدق و حقانیت وحی و نبوت در شک و تردید بوده اند، بنابر این احتمال صدق وحی و نبوت را می داده اند از این جهت پیوسته این نگرانی را داشته اند که واقعا سوره ای نازل شود و مافی الضمیر آنها را افشا کند. لذا در آیه بالا تعبیری که بکار رفته است این است : یحذر المنافقون ان تنزل علیهم ...است که بیانگر خوف و نگرانی آنهاست که با شک و تردید هم سازگاری دارد.
علامه طباطبایی ره هر چند این پاسخ را خالی از وجه نمی داند اما در عین حال آن را نمی پذیرد.
بیان ایشان این است که تعبیر بکار رفته در این آیه « یحذر» است نه « یخاف»، اگر تعبیر «یخاف المنافقون» بود می توانستیم این پاسخ رابپذیریم اما فعل «یحذر» که از ماده حذر است دال بر این است که منافقون نسبت به نزول سوره افشاگرانه ما فی الضمیرشان، حذر و پرهیز داشتند. حذر و پرهیز با صرف خوف و ترس متفاوت است.
حذر در جایی است که نگرانی آنچنان جدی است که برای جلوگیری از آن دست به اقداماتی می زنند و از اسباب و وسائلی برای حفظ و مصونیت از ان یاری می گیرند.
این معنا در جایی است که قبلا موارد مشابهی رخ داده باشد که به جا و به مورد بودن آن نگرانی را تأیید می کند.
اتفاقا همین گونه بوده است منافقین در موارد متعددی دیده اند که با نزول آیات و سوره هایی، افشاگری رخ داده است و اسرار آنها فاش گردیده است مانند آیات سوره های منافقون و بقره و غیر این دو.
آنقدر این نگرانی برای آنها جدی بوده است که قرآن می فرماید: یحسبون کل صیحة علیهم( منافقون/۴)
این تعبیر با صرف شک و تردید سازگاری ندارد. بلکه برای رخ ندادن ان مراقبت و مواظبت و احتیاط داشته اند.
پاسخ علامه طباطبایی به اصل پرسش این است که هرچند منافقین اعتقاد و ایمان به صدق وحی و نبوت نداشته اند اما با توجه به موارد مشابه که از جانب پیامبر افشاگری انجام می گرفته است به صورت جدی این نگرانی را داشته اند که به همان شکلی که تا به حال اطلاعات و اخبار درست آنها، به پیامبر ص می رسیده است و افشاگری می کرده است این بار نیز اطلاعات و اخبار آنها به دست او برسد و مافی الضمیر آنها را افشا کند.
تعبیر نزول سوره به اعتبار این است که مخاطب خداوند در این آیه پیامبر اکرم ص است نه منافقان، و معلوم است که پیامبر اکرم ص، اعتقاد به حقیقت امر یعنی نزول سوره بر خود داشته است.
به تعبیر روشن تر قرآن می فرماید منافقان شدیدا نگرانند به گونه موارد قبلی، منویات پلید آنها برای تو آشکار شود و تو به افشای آنها اقدام کنی. در موارد قبلی واقعا با نزول سوره بوده است.
نیکزاد
https://eitaa.com/darseostadnikzad