باسمه تعالی اول و آخر بودن خداوند به چه معناست؟ (هو الاول و الآخر) اول و آخر بودن خداوند قطعاً به معنای اولیت و آخریت زمانی نیست چون زمان در خدا راه ندارد تا از جهت زمانی برای او اولیت و آخریت فرض کنیم از این گذشته لازمه آن این است که خود زمان قبل از خدا و بعد از خدا باشد در حالی که خداوند نسبت به هر چیز حتی خود زمان اولیت و آخریت دارد. به همین دلیل مراد از اول و آخر بودن خداوند اولیت و آخریت مکانی نیز نیست. می‌توان اول و آخر بودن خداوند را به معانی زیر دانست: الف : مراد از اول و آخر بودن خداوند این است که خداوند به دلیل اینکه نامحدود و نامتناهی است موجود بدون ابتدا و بدون انتها است. چون داشتن ابتدا و انتها علامت موجود محدود و متناهی بودن است. بنابراین اول بودن خداوند به معنای بی ابتدا بودن و آخر بودن او به معنای بی‌انتها بودن است. ب: اول و آخر بودن خداوند به معنای این است که خداوند چون محیط بر همه اشیا است بر همه موجودات از همه جهات احاطه دارد از آن جمله بر آغاز و فرجام وجودی همه اشیا احاطه دارد. به تعبیر دیگر چون بر آغاز وجودی همه اشیا احاطه دارد پس او اول است نه هیچ موجود دیگر، و چون بر فرجام وجودی همه اشیا احاطه دارد پس او آخر است نه هیچ موجودی دیگر. ج: اول بودن خداوند به معنای مبدأیت او برای همه موجودات است چون همه موجودات قائم به ذات او هستند و او قیوم همه موجودات است به تعبیر دیگر خداوند هم قائم به ذات خویش است و هم مقوم همه موجودات، آخر بودن خداوند به معنای غایت و مقصود و مطلوب بودن او برای همه موجودات است زیرا همه موجودات رو به سوی او دارند و به او رجوع خواهند کرد.( الیه الرجعی و المنتهی) به تعبیر دیگر خداوند هم مبدا المبادی و هم غایت الغایات برای همه موجودات است. نیکزاد https://eitaa.com/darseostadnikzad