۲۰/۲ جمله «لِلاَْقْصَى مِنْهُمْ مِثْلَ الَّذِی لِلاَْدْنَى» اشاره به این است که حاکم اسلامى مُجاز نیست براى حاضران در مرکز حکومت امتیازى نسبت به افراد دور دست قائل شود. این نکته شایان دقت است که «صَوافی» جمع «صافیة» به معناى اراضى اختصاصى است و هنگامى که اضافه به اسلام شود تمام زمین هاى «مفتوح عَنْوَة» و به تعبیر دیگر زمین هاى خراجیه را شامل مى گردد و از اینجا روشن مى شود که آنچه ابن ابى الحدید در تفسیر این واژه گفته که منظور از «صوافى» خالصه جاتى بوده که مخصوص پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه وآله بوده و آن را به معناى اراضى «غیر مفتوح عنوة» تفسیر کرده صحیح نیست(۶)؛ زیرا در اینجا سخن از «صَوافى الإسلام» است نه «صوافى رسول الله» به علاوه زمین هاى غیر خراجى نیز اختصاص به پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه وآله نداشت، بلکه براى آن مصارفى بود که در آیه هفتم سوره «حشر» آمده و از آن جمله یتیمان و مساکین و ابن سبیل نیز هست. و ابن ابى الحدید این آیه را رها کرده و به سراغ آیه خمس رفته است که ارتباطى به بحث ما ندارد؛ زیرا غنایم جنگى شامل زمین هاى فتح شده نمى شود. حضرت در سومین دستور مى فرماید: «هرگز غرور و سرمستى زمامدارى، تو را به خود مشغول نسازد (و از رسیدگى به کار آنها باز ندارد) زیرا هرگز به بهانه کارهاى فراوان و مهمى که انجام مى دهى از ترک خدمات کوچک معذور نیستى»; (وَ لاَ یَشْغَلَنَّکَ عَنْهُمْ بَطَرٌ(۷)، فَإِنَّکَ لاَ تُعْذَرُ بِتَضْیِیعِکَ التَّافِهَ(۸) لاِِحْکَامِکَ الْکَثِیرَ الْمُهِمَّ). امام(علیه السلام) در اینجا نخست به مالک اشتر هشدار مى دهد که گاه مى شود سرمستىِ مقام و غرورِ حاصل از آن انسان را به خود مشغول مى دارد به گونه اى که وظایف خود را فراموش مى کند. و نیز هشدار مى دهد مبادا گمان کنى که اگر به امور مهم نیازمندان رسیدگى کردى در ترک امور غیر مهم معذور هستى. چنین نیست; بلکه همه امور آنها باید مورد نظر باشد از کوچک تا بزرگ و اى بسا تضییع کار کوچکى سبب مصائب بزرگى شود و یا لا اقل مایه شکستن قلب آنها گردد. این احتمال نیز در تفسیر جمله بالا داده شده که مفهوم کلام امام این است که اشتغال به کارهاى مهم کشور اسلام نمى تواند عذرى براى ترک رسیدگى به کارهاى فقرا و حاجتمندان شود; ولى این تفسیر با توجّه به جمله «بِتَضْییعکَ التّافِهِ» بعید به نظر مى رسد؛ زیرا امام هرگز رسیدگى به حال نیازمندان را «تافِه»; (کوچک و بى ارزش) نمى شمرد. آن گاه در چهارمین و پنجمین دستور مى فرماید: «نباید همّ خود را از آنها برگیرى و روى از آنان برگردانى (و بى اعتنایى کنى)»; (فَلاَ تُشْخِصْ(۹) هَمَّکَ عَنْهُمْ وَ لاَ تُصَعِّرْ(۱۰) خَدَّکَ لَهُمْ). به این ترتیب امام(علیه السلام) نخست دستور مى دهد که بخش مهمّى از همّ و غمّ او متوجه حال نیازمندان باشد و سپس دستور مى دهد که با برخورد خوب و چهره گشاده😊 با آنان روبه رو گردد، درخواست هاى آنها را بشنود و به آن ترتیب اثر دهد. در ششمین دستور به مطلب مهم دیگرى اشاره کرده مى فرماید: «نسبت به کارهاى کسانى که دسترسى به تو ندارند و مردم به دیده تحقیر به آنها مى نگرند، (حتى) رجال حکومت نیز آنها را کوچک مى شمرند (با دقت) بررسى کن و براى این کار، فرد (یا افراد) مورد اطمینانى را که خداترس و متواضع باشند برگزین تا وضع آن ها را به تو گزارش دهند»; (وَ تَفَقَّدْ أُمُورَ مَنْ لاَ یَصِلُ إِلَیْکَ مِنْهُمْ مِمَّنْ تَقْتَحِمُهُ(۱۱) الْعُیُونُ، وَ تَحْقِرُهُ الرِّجَالُ، فَفَرِّغْ(۱۲) لاُِولَئِکَ ثِقَتَکَ مِنْ أَهْلِ الْخَشْیَةِ وَ التَّوَاضُعِ، فَلْیَرْفَعْ إِلَیْکَ أُمُورَهُمْ). جمله «مِمَّنْ تَقْتَحِمُهُ الْعُیُونُ» اشاره به کسانى است که توده مردم به آنان چندان اعتنایى ندارند و آنها را کوچک مى شمارند. جمله «تَحْقِرُهُ الرِّجالُ» اشاره به این است که مردان حکومت نیز آنها را در خور اعتنا نمى دانند. تعبیر به «فَرِّغْ» اشاره به این است که کسى را که براى شناسایى این افراد انتخاب مى کنى باید تمام همّ و غمش همین کار باشد نه اینکه در کنار کارهاى دیگر به این کار هم رسیدگى کند. در ضمن امام(علیه السلام) براى مأموران بازرسىِ حال نیازمندان و شناسایى آنها سه وصف ذکر فرموده است: مورد اعتماد و اطمینان باشند، خدا ترس و متواضع باشند. امام(علیه السلام) در توصیه هفتم مى فرماید: «سپس با این گروه آن گونه رفتار کن که به هنگام ملاقات پروردگار (در روز قیامت) عذرت پذیرفته باشد، چرا که از میان رعایا، این گروه از همه به احقاق حق نیازمندترند»; (ثُمَّ اعْمَلْ فِیهِمْ بِالاِْعْذَارِ إِلَى اللهِ یَوْمَ تَلْقَاهُ، فَإِنَّ هَؤُلاَءِ مِنْ بَیْنِ الرَّعِیَّةِ أَحْوَجُ إِلَى الاِْنْصَافِ مِنْ غَیْرِهِمْ).