نکته تفسیری صفحه ۵۷۵:
هر چه ممکن است، قرآن بخوانید:
در زمان پیامبر صلوات الله علیه ، گروهی از مسلمانان که از ارزش والای شب زنده داری آگاه شده بودند، بخش زیادی از شب را بیدار می ماندند و به خواندن نماز و قرآن سپری می کردند؛ تا حدّی که گاه به سختی می افتادند و به جسمشان آسیب می رسید و گاهی نیز از کار و فعّالیت روزانه ی خود باز می ماندند. خداوند در این آیه با اشاره به این نکته، به مسلمانان توصیه می کند که برای بهتر بهره بردن از برکات عبادت شبانه، هر قدری از شب را که می توانند، بیدار بمانند و به عبادت و تلاوت قرآن بگذرانند، و برای تأکید بر این مطلب، دو بار در این آیه می فرماید: هر چه ممکن است، قرآن بخوانید.[1] گذشته از اینکه این فراز از آیه، به مطلب خاصّی که در آن زمان بوده، اشاره می کند، می تواند به مطلب عمومی تری نیز اشاره کرده باشد، و آن، اینکه خوب است هر کس در شبانه روز به قدری که میتواند، قرآن بخواند، و بدینوسیله، روح و جان خود را نورانی کند.
پیشوایان معصوم ما نیز بر تلاوت بخشی از قرآن در هر شبانه روز تأکید کرده اند. در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم:
«چه اشکالی دارد که یکی از شما که تاجر است و در مغازه اش مشغول است، هنگامی که به منزلش باز می گردد، نخوابد تا اینکه سورهای از قرآن را تلاوت کند، و در مقابل هر آیه ای که میخواند، ده حسنه برایش نوشته شود و ده گناه از نامه اعمالش پاک شود؟»[2] در حدیث دیگری از پیامبر صلوات الله علیه میخوانیم: «هر کسی که در یک شب ده آیه بخواند، در زمره ی غافلان[کسانی که از خدا بی خبرند] نوشته نمی شود، و کسی که پنجاه آیه بخواند، در زمره ی ذاکران[کسانی که به یاد خدا هستند] نوشته می شود.»[3] البته پیشوایان ما، در کنار تأکید بر تلاوت روزانه قرآن، تأکید کرده اند که تلاوت انسان باید همراه با فروتنی و تدبّر و اندیشه در آیات قرآن باشد؛ زیرا هدف اصلی تلاوت قرآن، تعلیم و تربیت است. در حدیثی از امام رضا علیه السلام در باره ی فراز (فَاقرَءوا ما تَیَسَّرَ مِنهُ)(هر چه ممکن است، قرآن بخوانید) می خوانیم: «آن مقدار بخوانید که در آن خشوع قلب و صفای باطن باشد.»[4] در ابتدای همین سوره نیز می خوانیم که خداوند پس از دستور به نماز شب میفرماید: (وَ رَتِّلِ القُرءانَ تَرتیلًا)؛ یعنی قرآن را شمرده و بادقّت بخوان. در حدیثی از امام علی علیه السلام در توضیح این آیه آمده است: «آن را روشن بیان کن. نه مانند اشعار، سریع و پشت سر هم بخوان، و نه مانند دانه های شن، آن را پراکنده کن؛ بلکه دل های سختِ خود را با آن نرم کنید، و هرگز هدف شما این نباشد که به انتهای یک سوره برسید [؛ بلکه آیات قرآن را شمرده و بادقّت بخوانید؛ هرچند کم باشد].»[5]
[1] - در نگارش این متن تا بدینجا از تفاسیر المیزان، نمونه و الجوهرالثمین استفاده شده است
[2] - وسائلالشیعه، ج6، ص201
[3] - همان، ص202
[4] - بحارالانوار، ج84، ص135
[5] - الکافی، ج2، ص614