🌷 نکته تفسیری صفحه ۵۰۹🌷
چرا در قرآن تدبّر نمی‌کنند؟:
چون قرآن کتابی خاص و منحصر به فرد است، استفاده از این کتاب نیز آداب خاصّی دارد که شاید در مورد کتاب‌های دیگر لازم نباشد؛ آدابی مانند داشتن طهارت و وضو برای مس آن، دعای قبل از تلاوت، گفتن جمله ی «اَعوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ» پیش از خواندن، تلاوت با صدای زیبا و لحن عربی، سکوت در هنگام شنیدن آن، و... . امّا یکی از مهم ترین آدابی که همراه با تلاوت قرآن باید رعایت کرد، «تدبّر و اندیشه» در معانی والای آیات آن است؛ چراکه قرآن، کتاب هدایت انسان ها و برنامه ی کاملی برای زندگی آن هاست. بدون شک استفاده از این برنامه ی سعادت بخش، تنها با شناخت آن امکان دارد، و برای آشنایی با آن نیز باید در معانی آن اندیشید. اندیشه و تدبّر در قرآن، چنان مهم است که خدا در آیه ی 29 سوره ی ص به پیامبر خود می فرماید: «این کتاب پرخیر و برکت را بر تو نازل کردیم تا [مردم] در آیات آن بیندیشند و خردمندان [از آن] پند گیرند.»پیشوایان معصوم ما نیز بر تدبّر در قرآن تأکید فراوانی کرده اند.
در روایتی از امیر مؤمنان علی می خوانیم: «در آیات قرآن تدبّر کنید و از آن عبرت بگیرید؛ زیرا رساترین پندهاست.» نیز در این سخن گهربار از امام علی، اوج اهمّیّت تدبّر در آیات قرآن آشکار می شود: «آگاه باشید: در تلاوتی که در آن تدبّر نباشد، خیری نیست.» البتّه تلاوت قرآن در هر صورت دارای پاداش الهی است و حتّی بر اساس روایات، نگاه کردن به صفحه ی قرآن نیز پاداش دارد؛ ولی منظورِ حضرت علی(ع) از این سخن این است که ارزشِ تلاوتِ بدون تدبّر، بسیار کمتر از تلاوت با تدبّر است. تدبّر در آیات قرآن امّا به ابزار و وسایلی نیاز دارد که بدون آن ها نمی توان در معانی آیات قرآن به خوبی اندیشید. نخستین گام برای تدبّر در قرآن، فهم معانی آن است، و برای رسیدن به این مرحله باید با زبان قرآن یعنی زبان عربی آشنا شویم، یا ترجمه‌ی قرآن را با دقّت مطالعه کنیم. دوّمین مرحله، شمرده خواندن قرآن و دقّت و اندیشه در معانی آن است؛ چنان که امیرمؤمنان علی در توصیف پرهیزکاران حقیقی فرموده است: «قرآن را شمرده می خوانند [و با خواندن آن به گریه می افتند] و بدینوسیله جانهایشان را غمگین می کنند و داروی دردهای [روحی] خود را برمی انگیزند؛ پس هر گاه به آیه ای می رسند که در آن تشویق [و نوید به نعمت های خدا] وجود دارد، با علاقه به آن دل می بندند و
جان هایشان از شوق به سوی آن پرواز می کند و گمان می کنند که آن نعمت پیش رویشان است؛ و هنگامی که به آیه ای می رسند که در آن [در باره ی عذاب های جهنّم] هشدار باشد، گوش جانشان را به آن می سپرند و خود را در هیاهوی دوزخ فرض می کنند. » سوّمین قدم برای تدبّر در قرآن، فرمان برداری از دستورهای خدا و دوری از گناه و معصیّت است؛ زیرا گناه، دل انسان را تاریک می کند و فرد گنهکار و سنگدل نمی تواند به معانی والا و نورانی قرآن دسترسی پیدا کند. آیه ی مورد بحث (24 محمّد) به همین نکته اشاره کرده، می فرماید:
«آیا در قرآن تدبّر نمی کنند؛ یا [به سبب گناه و معصیت] بر دل هایشان قفل هایی زده شده است؟»