قبض و بسط در سلوک الی الله اقسام قبض سلوکی : قبض به دو بخش خواسته و ناخواسته تقسیم می گردد . قبض ناخواسته قبض الهی است که اراده ی مستقیم سالک در آن نقشی ندارد و خدای رحمان بر عبد سالک کویش وارد می سازد که از حرارت عشق و شعله ی شوق، در میان راه نسوزد. سالک عاشق باید این قبض را قدر بداند و بر صدر بنشاند، اما قبض خواسته:، قبضی است که اراده ی سالک در آن نقش دارد؛ یعنی سالک به دست خود قبض را که بوی هجران می دهد و حال نشاط را می رباید، برای خود به ارمغان آورده است. قبض خواسته خود بر دو قسم معلوم السبب و مجهول السبب تقسیم می شود. قبض خواسته معلوم السبب آن است که سالک با جستجو در عملکردِ گذشته و حال خود، علت آن را در می یابد. این علّت عمدتاً ترک ادبی از آداب سلوک است. قبض خواسته ی مجهول السبب، قبضی است که سالک هرچه دقّت می کند علت آن را نمی یابد، و شاید خوب می داند که چوب خورده است، اما نمی داند از کجا چوب خورده است. از دیدگاهی دیگر قبض های خواسته به سه قسم تقسیم می شود؛ زیرا یا سببش اختیاری است، مانند گناه کردن و یا غیراختیاری است، مانند مکدرکردن نفس امام علیه السلام و یا هم اختیاری و هم غیراختیاری است، مانند برخورد با انسان پلید. قبض در تقسیمی دیگر به دو قسم شدید و ضعیف تقسیم می شود. البته این تقسیم در مورد بسط هم جاری است. اقسامی که در این تقسیمات گفته شد، قابل تداخل اند. بازشناسی قبض ناخواسته از قبض خواسته ی مجهول السبب کار آسانی نیست. «=قبض غالباً پس از بسط دست می دهد، به علت اسائه ی ادبی که سالک در حال بسط انجام می دهد». این عبارت با اختصارش بر همه اقسام سه گانه دلالت دارد؛ زیرا در برابر اکثر، قلیلی است که به دلیل اسائه ی ادب نیست و اسائه ی ادب را هم، گاه سالک می فهمد و گاه نمی فهمد. در این عبارت دو نکته وجود دارد. اول آنکه اکثر قبض ها، قبض های خواسته است و دوم اینکه منشأ قبض خواسته، سوء ادبی است که از سالک در زمان بسط سر می زند، اما این نکته قابل استفاده نیست که این سوء ادب به خاطر بودن در حال بسط است. البته ممکن است که حال بسط، خود علّت از دست دادن یکی از آداب گردد. واردات گاه آن قدر سنگین است که سالک را از جای می جنباند و سالک از جای جنبیده، شاید ادبی را مغفول بگذارد و قهراً به قبض گرفتار آید، ولی این مطلب، کلی نیست. یعنی این گونه نیست که همیشه و یا حتی در اکثر موارد، حال بسط منشأ سوء ادب گردد. به هر حال، این سوء ادب، می تواند امری باشد که از سالک در درجه ای که در آن قرار دارد مورد انتظار و توقع نبوده است. قهراً مصادیقش قابل تعیین دقیق نیست، اما ما در اینجا به برخی از اهمّ مصادیق اشارتی می کنیم، ولی پیش از شروع، این نکته را باید تذکر دهیم که اکنون درصدد ارائه ی اسباب اختیاری قبض خواسته ایم. ادامه دارد... #عشق_و_عرفان #قبض_بسط 🌴 گوهر معرفت 🌴