چمران آمریکایی ...
خاطرۀ اول:
بهمن 1358
عصر روز جمعه، هواداران "سازمان چریکهای فدایی خلق" در دانشگاه تهران مراسم داشتند. محل تجمّع آنها در قسمت بالایی دانشگاه، طرف درِ شرقی روبهروی خیابان طالقانی بود.
گروههای چپی از جمله "سازمان کومهله"، "حزب دموکرات" و چریکهای فدایی که در کردستان به بهانۀ خودمختاری و در اصل بهنیابت از رژیم بعث عراق میجنگیدند و به وحشیانهترین وضع ممکن سربازان، پاسداران و پیشمرگان مسلمان را قتلعام میکردند، از دکتر "مصطفی چمران" کینۀ شدیدی داشتند. در اکثر تظاهرات و مراسمشان علیه چمران شعارهای تندی میدادند. آنها چمران را عامل قتلعام فلسطینیهای آواره در اردوگاه "تَلّ زَعتَر" بیروتِ لبنان میدانستند. درحالی که آن فاجعه، توسط نیروهای فالانژیست مسیحی لبنان انجام شده بود. آنها علیه چمران شعار میدادند و میگفتند:
"چمران آمریکایی ... جلاد تَلّ زعتر ... جلاد خلق کُرد است"
خاطرۀ دوم:
بهمن 1377
عازم لبنان بودیم که یکی از دوستان گفت:
- بد نیست یک سر بریم پیش حاج آقا ... هرچی باشه اون از قبل انقلاب لبنان بوده و با موقعیت آنجا بهخوبی آشناست.
درست میگفت، ولی کاملاً نه! تعریف موضع گیریهای او را علیه امام موسی صدر و شهید چمران زیاد شنیده بودم. خوش نداشتم بروم و با او بحثم شود.
بهاصرار دوستم، به اتاق حاج آقا (که جدیداً ملقب به دکتر شده و در تلویزیون تفسیر بهرای تاریخ میکند. انگاری برای بچههای دبستانی قصۀ شب میگوید!) رفتیم و بالاجبار نشستیم پای صحبتهایش.
از همان اول شروع کرد علیه شهید چمران حرف زدن. نهتنها لفظ شهید، که حتی عنوان مرحوم هم برای وی بهکار نمیبرد. خیلی تند علیه او صحبت میکرد. وقتی علت مواضع تندش را پرسیدم، با شدت گفت:
- چمران ضد امام خمینی بود.
باتعجب پرسیدم: جداً؟ واقعاً شهید چمران ضد امام بود؟
- بله. چمران با امام مخالف بود.
- آخه چطور؟ یعنی شما برچه اساس این را میگویید؟
- خودم شاهد بودم که چمران عکس امام را پاره کرد.
- چی؟ چمران عکس امام را پاره کرد؟
- بله پاره کرد.
- ببخشید حاج آقا، عکس را پاره کرد یا از دیوار برداشت؟
- چه فرقی میکنه. چه کند، چه پاره کرد.
- خب پاره کردن عکس با برداشتن آن از دیوار، خیلی فرق دارد.
- نه چه فرقی میکنه؟ چمران با امام مخالف بود و میگفت نباید عکس امام روی دیوار باشد.
- یعنی چی که عکس امام نباید روی دیوار باشد؟ کِی بود؟ کجا بود؟
- چند سال قبل از انقلاب. توی لبنان. توی همان مدرسۀ صنعتی جبل عامل در شهر صور که با موسی صدر راه انداخته بودند.
- خب قضیه چی بود؟
- چی میخواستی باشه؟ من یک پوستر بزرگ امام زدم به دیوار مدرسۀ صنعتی جبل عامل، چمران آن را پاره کرد.
- پاره کرد؟
- شما چه اصراری داری بر الفاظ. حالا کند، برداشت، یا پاره کرد. نفس کار مهم است که گفت عکس امام را اینجا نزنید. همین ثابت میکند چمران ضد امام بوده.
- خب برای این ادعایش چه دلیلی داشت؟
- یک دلیل بیخود. میگفت اگر عکس امام به دیوار اینجا باشد، ساواک شاه نسبت به اینجا حساس میشود و دیگه نمیشود کار کرد.
- مگر اشتباه میگفت؟
- خب معلوم است که اشتباه میگفت. برای همین عکس امام، کلی جوان توی زندانهای شاه شکنجه شدند. اون وقت او توی لبنان میترسید یک عکس امام به دیوار باشد.
متعجب و مبهوت از این استنباط مورخ که مثلاً قرار است تاریخ مبارزات امام خمینی (ره) را برای نسلهای آینده روایت کند، از اتاق بیرون آمدیم.
چند سال بعد برحسب اتفاق، میان کتابهای منتشر شده، چشمم به اسنادی از ساواک دربارۀ امام موسی صدر و شهید چمران افتاد که حاکی از این بود:
"اخیراً تصاویری از خمینی بر دیوارهای مدرسۀ صنعتی جبل عامل که توسط موسی صدر و چمران اداره میشود، نصب شده است."
دستور این بود که بر روی افراد مذکور دقت بیشتری شده و شدیداً زیرنظر گرفته شوند.