نکاح عنصری دو انگیزه متعالی در نکاح ج. از منظر این عارف سترگ اسلامی، اگرچه انسان‌ها و حتی سالکان در نکاح و زناشویی می‌توانند انگیزه‌های متعددی را تعقیب کنند، اما دو انگیزه‌ی بسیار متعالی در سطوح برتر سلوکی وجود دارد، یکی آنکه در عالم ماده، پدید آمدن صورت‌های مختلف در پی انفعال محل منفعل شکل می‌گیرد و در میان محل‌های انفعالی متعددی که هریک شرایط پدیدآمدن صورتی را فراهم می‌سازند، زن کامل‌ترین منفعل و برترين پذیرنده است که بستر را برای تحقق کامل‌ترین صورت یعنی صورت انسانی آماده می‌کند، لذا یکی از انگیزه‌های ظریف اهل معرفت در امر نکاح، محبت ایشان به چنین محل منفعل ـ زن ـ است و از اسرار آنکه خداوند متعال زن را محبوب پیامبر خاتم-‌ قرار داد و چنین امتنان اختصاصی را به آن جناب کرد، همین امر است (ابن‌عربی، ج 4، ص243).