‏[سوره المائدة (۵): آيه ۱۰۵] ‏يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَی اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۱۰۵) ‏ترجمه: ‏۱۰۵- ای كسانی كه ايمان آورده‌ايد مراقب خود باشيد، هنگامی كه شما هدايت يافتيد گمراهی كسانی كه گمراه شده‌اند به شما زيانی نمی‌رساند، بازگشت همه شما به سوی خدا است و شما را از آنچه عمل می‌كرديد آگاه می‌سازد. ‏تفسير: ‏هر كس مسئول كار خويش است‌ ‏در آيه قبل سخن از تقليد كوركورانه مردم عصر جاهليت از نياكان گمراه، به ميان آمد و قرآن به آنها صريحا اخطار كرد كه چنين تقليدی، با عقل و منطق سازگار نيست، به دنبال اين موضوع طبعا اين سؤال در ذهن آنها می‌آمد كه اگر ما حسابمان را از نياكانمان در اين گونه مسائل جدا كنيم، پس سرنوشت آنها چه خواهد شد، به علاوه اگر ما دست از چنان تقليدی برداريم سرنوشت بسياری مردم كه تحت تاثير چنين تقاليدی هستند، چه می‌شود، آيه فوق در پاسخ اينگونه سؤالات می‌گويد:" ای كسانی كه ايمان آورده‌ايد شما مسئول خويشتنيد، اگر شما هدايت يافتيد گمراهی ديگران (اعم از نياكان و يا دوستان و بستگان هم عصر شما) لطمه‌ای به شما نخواهد زد" (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ‌). ‏سپس اشاره به موضوع رستاخيز و حساب و رسيدگی به اعمال هر كس كرده، می‌گويد" بازگشت همه شما به سوی خدا است، و به حساب هر يك از شما جداگانه‌ رسيدگی می‌كند، و شما را از آنچه انجام می‌داديد آگاه می‌سازد". (إِلَی اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌). ‏پاسخ به يك ايراد ‏در پيرامون اين آيه سر و صدای زيادی براه انداخته‌اند و بعضی چنين پنداشته‌اند كه ميان اين آيه و دستور" امر به معروف" و" نهی از منكر" كه از دستورات قاطع و مسلم اسلامی است يك نوع تضاد وجود دارد، زيرا اين آيه می‌گويد شما مراقب حال خويشتن باشيد، انحراف ديگران اثری در وضع شما نمی‌گذارد. ‏اتفاقا از روايات چنين بر می‌آيد كه اين نوع سوء تفاهم و اشتباه حتی در عصر نزول آيه برای بعضی از افراد كم اطلاع وجود داشته است، جبير بن نفيل می‌گويد در حلقه جمعی از ياران پيامبر ص نشسته بودم و از همه كم سنتر بودم آنها سخن از امر به معروف و نهی از منكر به ميان آوردند، من به ميان سخنان آنها پريدم و گفتم مگر خداوند در قرآن نمی‌گويد: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ‌ (بنا بر اين امر به معروف و نهی از منكر چه لزومی دارد!) ناگاه همگی يك زبان مرا مورد سرزنش و اعتراض قرار دادند و گفتند: آيه‌ای از قرآن را جدا می‌كنی، بدون اينكه معنی تفسير آن را بدانی؟! من از گفتار خود سخت پشيمان شدم، و آنها به مباحثه در ميان خود ادامه دادند، هنگامی كه می‌خواستند برخيزند و مجلس را ترك گويند، رو به من كرده و گفتند: تو جوان كم سن و سالی هستی و آيه‌ای از قرآن را بدون اينكه معنی آن را بدانی از بقيه جدا كرده‌ای ولی شايد به چنين زمانی كه می‌گوئيم برسی كه ببينی بخل مردم را فرا گرفته و بر آنها حكومت می‌كند، هوی و هوس پيشوای مردم است، و هر كس تنها رای خود را می‌پسندد، در چنان زمانی مراقب خويش باش، گمراهی ديگران به تو زيانی نمی‌رساند (يعنی آيه مربوط به چنان زمانی است). بعضی از راحت طلبان عصر ما نيز هنگامی كه سخن از انجام دو فريضه بزرگ الهی امر به معروف و نهی از منكر به ميان می‌آيد برای شانه خالی كردن از زير بار مسئوليت به اين آيه می‌چسبند و معنی آن را تحريف می‌كنند. ‏در حالی كه با كمی دقت می‌توان دريافت كه تضادی در ميان اين دو دستور نيست، زيرا: ‏اولا: آيه مورد بحث می‌گويد حساب هر كس جدا است و گمراهی ديگران مانند نياكان و غير نياكان لطمه‌ای به هدايت افراد هدايت يافته نمی‌زند حتی اگر برادر هم باشند و يا پدر و فرزند، بنا بر اين شما از آنها پيروی نكنيد و خود را نجات دهيد (دقت كنيد). ‏ثانيا: اين آيه اشاره به موقعی می‌كند كه امر به معروف و نهی از منكر كارگر نمی‌شود، و يا شرائط تاثير آن جمع نيست گاهی بعضی از افراد در چنين موقعی ناراحت می‌شوند كه با اين حال، تكليف ما چيست؟ قرآن به آنها پاسخ می‌دهد كه برای شما هيچ جای نگرانی وجود ندارد زيرا وظيفه خود را انجام داده‌ايد، و آنها نپذيرفته‌اند و يا زمينه پذيرشی در آنها وجود نداشته است، بنا بر اين زيانی از اين ناحيه به شما نخواهد رسيد. ‏اين معنی در حديثی كه در بالا نقل كرديم و همچنين در بعضی از احاديث ديگر نقل شده است كه از پيامبر ص درباره اين آيه سؤال كردند فرمودند: ‏ايتمروا بالمعروف و تناهوا عن المنكر فاذا رايت دنيا مؤثرة و شحا مطاعا و هوی متبعا و اعجاب كل ذی رای برايه فعليك بخويصة نفسك و ذر عوامهم! ‏:" امر به معروف كنيد و نه