💠پرسش: آیا خدا دیده می‌شود؟ .......................................................................................................... ✍️ جواد حیدری نکته ی اول: اگر منظور از دیدن، دیدن با چشم(رؤیت بصریّة) باشد، جواب منفی است و تفاوتی بین دنیا و آخرت ندارد. دلایل ممتنع بودن رؤیت خداوند به معنای مذکور، متعدد هست که به دو مورداشاره می‌شود: الف: دیدن با چشم، وقتی معنا دارد که آن چیز، جسم یا جسمانی باشد و چنین چیزی حتماً دارای جهت هست و چیزی که جهت داشته باشد، محدود است و نیازمند مکان. درحالی‌که خداوند از تمام این امور منزه است. ب: اگر بگوییم خدا دیده می‌شود یا تمام ذات الهی را می‌بینیم که لازمه‌ی آن محدود بودن هست و یا جزئی از ذات را مشاهده می‌کنیم که لازمه آن مرکب بودن و دارای اجزاء بودن خداوند است که تمام این امور در حقّ خداوند محال هست. قران کریم می فرماید: «لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبير»؛ «چشم‌ها او را نمى‏بينند؛ ولى او همه چشم‌ها را مى‏بيند؛ و او بخشنده (انواع نعمت‌ها، و باخبر از دقايق موجودات،) و آگاه (از همه) چيز است‏». (1) نکته ی دوم: اگر معنای رؤیت خداوند؛ مشاهده قلبی باشد، این امر اشکالی ندارد. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در جواب ذعلب یمانی که از ایشان پرسید: آیا پروردگارت را دیده‌ای؟ فرمودند: آیا کسی را که ندیده‌ام عبادت می کنم؟ و وقتی ذعلب میپرسد: کیف تراه؟ حضرت می فرمایند: «لَا تُدْرِكُهُ‏ الْعُيُونُ‏ بِمُشَاهَدَةِ الْعِيَانِ وَ لَكِنْ تُدْرِكُهُ الْقُلُوبُ بِحَقَائِقِ الْإِيمَان‏...»؛ «چشم‌ها او را مانند چيزهاى ديدنى ديگر نمى‏بيند، ولى دل‌ها با حقايق ايمان او را مى‏بيند». (2) پی نوشت ها: 1. انعام/103 2. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص: 258 @javadheidari110