الكذاب و الميت سواء فان فضيله الحی علی الميت الثقه به فاذا لم يوثق بكلامه بطلت حياته.17 دروغگو و مرده يكسان هستند؛ زيرا همانا برتری زنده بر مرده، در اطمينان (مردم) به او است؛ پس وقتی مردم به سخن دروغگو اعتماد نكنند، زنده بودنش باطل است. امام صادق (ع) از عيسی ابن مريم (ع) نقل فرمود: من كثر كذبه، ذهب بهاءه.18كسی كه بسيار دروغ گويد، ارزشش نزد خدا و نزد خلق او از بين می‌رود.اميرمومنان علی (ع) می‌فرمايد: ينبغی للرجل المسلم ان يجتنب مواخاه الكذاب فانه يكذب حتی يجی بالصدق فلا يصدق.19 شايسته است كه مسلمان از دوستی و برادری با دروغگو بپرهيزد؛ زيرا او آنقدر ردوغ می‌گويد كه اگر سخن راستی هم بر زبان آورد، ديگر باور نخواهد شد. اين ناباوری تا آنجا گسترش خواهد يافت كه مردم شخص دروغگو را طرف مشورت خويش نيز قرار نخواهند داد؛ چنان كه امير مومنان علی (ع) می‌فرمايد: … لا رای لكذوب.20 دروغگو (در مقام مشورت) هيچ رايی ندارد =(رايش بی‌ارزش است). دروغگويی به اندازه‌ای ناپسند است كه موجب لعن خدا و فرشتگان شده، دروغگو را در شمار لعنت شدگان درگاه الاهی قرار می‌دهد. رسول خدا (ص) می‌فرمايد: فلعنه الله علی الكاذب و ان كان مازحا.21خداوند دروغگو را لعنت كند؛ اگر چه شوخی كرده باشد. المومن اذا كذب بغير عذر لعنه سبعون الف ملك و خرج من قلبه نتن حتی يبلغ العرش فيلعنه حمله العرش.22 آن گاه كه شخص مومن، بدون عذر دروغ گويد، هفتاد هزار فرشته او را لعنت می كنند و از قلب او بوی گندی بيرون می‌آيد كه به عرش می‌رسد؛ آن گاه حاملان عرش الاهی نيز او را لعن می‌كنند. زمانی كه دروغ گفتن، رفتاری ثابت و عادی شود، فقر و تنگدستی را به بار می‌آورد و بركت را از زندگی می‌برد. اميرمومنان علی (ع) در شمارش سبب‌های فقر می‌فرمايد: … و اعتياد الكذب يورث الفقر.23 و عادت به دروغ، تنگدستی را به جای می‌نهد. سرانجام دروغگويی، سرزنش شدن و پشيمانی از كرده خويش است؛ زيرا مردم دير يا زود، به رفتار ناشايست و گفتار خلاف واقع دروغگو پی برده، او را خواهند شناخت. از حضرت علی (ع) نقل شده است:عاقبه الكذب ملامه و ندامه.24 سرانجام دروغ، سرزنش و پشيمانی است. كسی كه عادت كند بدون توجه به ارزش و منزلت انسانی ديگران، به آنها دروغ بگويد، پرده حيا ميان خود و ايشان را دريده، بی‌شرم می‌شود، چنان كه سرور پرهيزكاران حضرت علی (ع) فرموده است: لا حياء لكذاب.25 دروغگو بی حيا است. دروغ پيامدهای زشت ديگری نيز دارد كه سرانجام همه آنها دوزخ و عذاب الاهی است. از پيامبر خدا (ص) نقل شده است:اياكم و الكذب فانه من الفجور و انهما فی النار.26 از دروغ بپرهيزيد. همانا دروغ از فجور و ستمكاری است و همانا دروغ و فجور در آتش جای دارند. امير مومنان علی (ع) هم می‌فرمايد: ثمره الكذب المهانه فی الدنيا و العذاب فی الآخره.27 ميوه دروغ، پستی در دنيا، و عذاب در آخرت است. **************************************************************** پی‌نوشت‌ها: 1. محدث نوری: مستدرك الوسائل، ج 14، ص 13، ح 15966. 2. علامه مجلسی: بحار الانوار ج 74 ص 160، ح 150. 3. كلينی: كافی، ج 2، ص 339، ح 4. 4. حر عاملی: وسائل الشيعه، ج 12، ص 246، ح 16216. 5. زمر (39): 3. 6. غافر (40): 28. 7. محدث نوری: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 89، ح 10305. 8 . آمدی: غرر الحكم، ص 220، ح 4408. 9. كلينی: كافی، ج 2، ص 290، ح 8. 10. مولوی: مثنوی معنوی، دفتر سوم، قصه خورندگان پيل بچه. 11. محدث نوری: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 87، ح 10295. 12. همان، ص 221، ح 4415. 13. همان، ح 4417. 14. كلينی: كافی، ج 2، ص 341، ح 15. 15. محدث نوری: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 84، ح 10280. 16. حر عاملی: وسائل الشيعه، ج 8، ص 160، ح 10305. 17. آمدی: غرر الحكم، ص 220، ح 4386. 18. كلينی: كافی، ج 2، ص 341، ح 13. 19. همان، ح 14. 20. محدث نوری: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 88، ح 10300. 21. همان، ج 11، ص 372، ح 13294. 22. همان، ج 9، ص 86، ح 10291. 23. حر عاملی: وسائل الشيعه، ج 15، ص 347، ح 20704. 24. آمدی: غرر الحكم، ص 221، ح 4413. 25. همان، ح 4416. 26. محدث نوری: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 88، ح 10302. 27. آمدی: غرر الحكم، ص 220، ح 4400.