🌷🌷مبحث ۱۳۴۶ بهمن ۱۴۰۲ شمسی با نام و یاد خدا و عرض سلام 💐 اعتکاف در منطق قرآن و حدیث در قرآن کریم، مادّۀ «اعتکاف» به همان معنای اصلی خود در هر دو کاربرد الف :روی‌آوری و توجّه به خداوند ب : روی آوری به بت‌ها به کار رفته است. مانند: اعتکاف در مسجد الحرام [بقره ۱۲۵ و حج ۲۵ وفتح ۲۵] یا دیگر مساجد[بقره ۱۸۷] و نیز عبادتکده‌های جاهلی. [اعراف ۱۳۸و طه ۹۱+۹۷ و انبیاء ۵۲ و شعراء ۷۱] در فقه شیعه ،به توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با اعمال و شرایط خاصی، اعتکاف، و به شخص به‌جا آورنده آن مُعتَکِف گفته می‌شود.  [فرهنگ فقه فارسی ج۱ ص۵۹۸]  اعتکاف از ماده «عکف» و در لغت به معنای روی‌آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است. [راغب مفردات ص۳۵۵]  همچنین، در قرآن «عاکف» به معنای ساکن و مقیم (حج ۲۵) و «معکوف» در معنای ممنوع و بازداشته‌شده به کار رفته است.(فتح ۲۵) 💐 پیشینۀ اعتکاف: اگر مقصود از اعتکاف، روی آوردن کامل به عبادت خداوند سبحان و ممحَّض کردن خود برای آن باشد، بی تردید در همۀ ادیان الهی سابقه داشته است و به اسلام اختصاص ندارد؛ امّا اگر مقصود از آن، برنامۀ عبادی ویژه‌ای باشد که در اسلام تشریع شده، دلیل محکمی برای اثبات تشریع چنین برنامه‌ای در ادیان گذشته در دست نیست. گفتنی است برخى[بر بال اعتکاف] برای اثبات پیشینۀ اعتکاف، به این آیه استدلال کرده‌اند که خداوند سبحان مى‌فرماید: (وَ عَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَ إِسْمَاعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيْتِىَ لِلطَّائِفِينَ وَ ٱلْعَاكِفِينَ وَ ٱلرُّكَّعِ ٱلسُّجُودِ. [بقره ۱۲۵] و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که: خانۀ مرا برای طواف کنندگان (مسافر) و عاکفان و رکوع کنندگان سجده‌گزار، پاکیزه بدارید). البتّه با تأمّل روشن می‌شود که آیۀ یاد شده، دلالت روشنی بر این مدّعا ندارد؛ زیرا همان طور که امین الإسلام طبرسی می‌گوید: بیشتر مفسّران بر این باورند که منظور از «طائفین» در این آیه کسانی هستند که در گرد خانۀ کعبه مشغول طواف می‌شوند و منظور از «عاکفین» افرادی هستند که مجاور خانۀ کعبه هستند؛ بلکه سعید بن جبیر گفته: مقصود از «عاکفین»، اشخاصی هستند که در مکّه اقامت دارند و از ابن عبّاس نقل شده که منظور از آن، نمازگزاران است. [ مجمع البیان ج۱ ص۳۸۵] 💐حکمت اعتکاف : حکمت اعتکاف، روی‌آوری به خداوند سبحان و توجّه عمیق قلبی به ذات کبریایی و روگردانی از غیر اوست. بیشترین و بالاترین برکات اعتکاف در پرتو یاد خدا محقّق می‌شود و اقامت در خانۀ خدا و روزه‌دارى، مقدّمۀ تحقّق آن است. حکمت پرهیز از آسیب‌های اعتکاف نیز زدودن موانع یاد خدا و اقبال کامل به حضرت او و روگردانی از غیر او در مدّت اعتکاف است. [مراتب برکات ماه خدا ص۲۹] یاد خدا، در سایر عبادات نیز مهم‌ترین، بهترین و سازنده‌ترین عمل جوارحی و جوانحی است. خداوند سبحان در تبیین حکمت نماز مى‌فرماید: 🦋(أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِکْرِى.[طه ۱۴] نماز را برای یاد کردنِ من به پا دار). 💖از پیامبر (ص) آمده است: إنَّما فُرِضَتِ الصَّلاةُ، وَ اُمِرَ بِالحَجِّ وَ الطَّوافِ وَ اُشعِرَتِ المَناسِکُ لِإقامَةِ ذِکرِ اللّٰهِ .  [عوالی اللالی ج۱ ص۳۲۳ ح۶۰] واجب گشتن نماز و دستورِ گزاردن حج و طواف، و تعیینِ مناسک [حج]، در واقع برای زنده داشتن یاد خدایند. 💖در حدیثی دیگر از پیامبر(ص) فرمود: أکثِروا ذِکرَ اللّهِ عزّ و جلّ عَلی کُلِّ حالٍ؛ فَإِنَّهُ لَیسَ عَمَلٌ أحَبَّ إلَی اللّهِ تَعالی وَ لا أنجیٰ لِعَبدٍ مِن کُلِّ سَیِّئَةٍ فِی الدُّنیا وَ الآخِرَةِ مِن ذِکرِ اللّٰهِ. در هر حالى، خداوند عزّ و جلّ را بسیار یاد کنید؛ زیرا هیچ عملی نزد خداوند متعال، محبوب‌تر و در رهانیدن بنده از هر بدى‌ای در دنیا و آخرت، کارگرتر از یاد خدا نیست. گویا این سخن، برای شنوندگان، موجب شگفتی شد که چگونه یاد خدا از انواع کارهای نیک، برتر و سازنده‌تر است. از این رو، یکی از حاضران پرسید: «یاد خدا حتّی از جنگیدن در راه خدا نیز برتر است؟!» و چون پیامبر (ص) در جواب، حکمت جنگیدن در راه خدا را یاد خدا بر‌شمرد، حاضران فرمودند: «ای پیامبر خدا! یاد خدا [کافی نیست] و ما را از جهاد، بی‌نیاز نمى‌کند؟». پیامبر (ص) فرمود: وَلَا الجِهادُ یَکفی مِن ذِکرِ اللهِ ولا یَصلُحُ الجِهادُ إلّا بِذِکرِ اللهِ، وَ إنَّمَا الجِهادُ شُعبَةٌ مِن شُعَبِ ذِکرِ اللّٰهِ. [کنزالعمال ج۲ص۲۴۳ح ۳۹۳۱ و ص۲۴۶ح۳۹۳۷] جهاد هم شما را از یاد خدا بى‌نیاز نمى‌کند و جهاد، جز با یاد خدا، ارزشی ندارد. جهاد، در واقع، شاخه‌ای از شاخه‌های یاد خداست. 🌷سیروس کامران ماوردیانی گیلانی🌷