🖤🍃و ايضا، حق تعالى چون هر فعلى از وجود مقدسش صادر شود، از حاقّ ذات و اصل حقيقت و صراح ماهيت اوست، و ديگر موجودات چنين نيستند، پس او فاعل بالذات است و سؤال به لمّيّت در او باطل است، به خلاف ديگر موجودات. 🥀🤍و چون اراده و مشيت و قدرت عين ذات مقدس اوست، فاعليت بالذات در آن ذات مقدس عين فاعليت بالارادة و القدرة است، و شبهه فاعليت بالطبع نيايد. و اين يكى از مباحث شريفه‌اى است كه در محل خود مبرهن است، و به آن حل كثيرى از شبهه‌هاى متكلمين مى‌شود در ابواب متفرقه معارف الهيه. 🖤🍃و از اين بيانات ارتباط اين جمله‌ها كه در حديث شريف است و به طريق عليت هر يك براى ديگرى معلوم شود. 🥀🤍پس، چون فعل حق در كمال تمام و نظام اتمّ است، سؤال نشود از آنچه كند، و ديگران چون چنين نيستند سؤال شوند. و اين علت از براى آن است كه او اولى به حسنات باشد و بنده اولى به سيّئات باشد. و اين‌ علت آن است كه هر چه سيّئات باشد از بنده باشد و هر چه حسنات باشد از حق باشد. و با بيانات ديگر نيز اين ارتباط درست شود كه مذكور نشد. 🔺و الحمد للّه أوّلا و آخرا. 🥀پاورقی [1] «خدا را درباره آنچه مى‌كند نمى‌پرسند، و از ايشان مى‌پرسند.» اقتباس از آيه بيست و سوم سوره «انبياء». [2] «براى اطلاع از هفت شبهه ابليس رجوع كنيد به الملل و النحل، شهرستانى، ترجمه افضل الدين صدر تركه اصفهانى، ص 28.