🔺فرمود: «كلام صفت حادثى است كه ازلى نيست، بود خداوند عزّ و جلّ و حال آنكه متكلم نبود.» «كلام صفت حادثى است كه ازلى نيست، بود خداوند عزّ و جلّ و حال آنكه متكلم نبود.» 🖤🍃شرح قوله: لم يزل اللّه عزّ و جلّ ربّنا به حسب ظاهر ربّنا خبر «زال» است، و جمله و العلم ذاته حال براى آن است، ولى به حسب معنى سليس نيايد و مقصود حاصل نشود، زيرا كه مقصود اثبات ازليت ربوبيت نيست، بلكه اثبات ازليت علم است قبل از معلوم. و توان گفت از مجموع اين تركيب استفاده مقصود مى‌شود 🤍🍃و محتمل است كه «ربّنا» مرفوع باشد و تابع اسم «زال» باشد و خبر محذوف باشد، و جمله و العلم ذاته دلالت بر آن مى‌كند، تقدير چنين شود: لم يزل اللّه ربّنا عالما و العلم ذاته. 🖤🍃و محتمل است «زال» تامّه باشد و به مرفوع اكتفا كند، و بنا [بر اين‌] «زال، يزول» مى‌باشد، نه «زال، يزال»، كه ماضى «يزال» ناقص است دائما، به خلاف «يزول» كه تامّ است دائما. 🤍🍃قوله: و كان المعلوم «كان» تامّه است در اينجا. يعنى، چون ايجاد كرد اشياء را و معلوم موجود شد. 🖤🍃قوله: محدثه بالفعل محتمل است «بالفعل» مقابل «بالقوّة» باشد، و بالجمله معنى مصدرى باشد، يعنى، صفتى كه به ايجاد حاصل شود صفت حق نتواند بود. 🤍🍃و در اين حديث مباحث شريفه‌اى است كه به مناسبت مقام بعضى از آن را مذكور مى‌داريم. 🥀پاورقی [1] اصول كافى، ج 1، ص 107، «كتاب توحيد»، «باب صفات الذات»، حديث 1.